Der hat in wikseling fan de wacht west by ‘de Moanne’: Tsjerk Bottema hat it stokje oernommen fan Tialda Hoogeveen as de nije einredakteur. Op it online platfoarm fan ‘de Moanne’ fertelle se beide oer dizze wikseling.
Ferhaal fan Tialda Hoogeveen
Ferhaal fan Tsjerk Bottema
Yn 2024 hat Stichting REUR beslute moatten om har aktiviteiten stil te setten. REUR wie de organisator fan it jierlikse DLF – Drèents Liedtiesfestival en lidorganisaasje fan it EBLT. Hjirûnder is in lêste berjocht fan de Stichting.
Wat in 2016 begunde met pionieren in de wereld van de minderheidstaol gruide oet tot internationale waardering en erkenning veur Stichting REUR en prejecten as DLF – Drèents Liedtiesfestival, de samenwarkings met een keur van organisaties, een partnerschap met ‘t Suns Europe festival en mooie prejecten as Platt Together en Drèentse Zangers.
Wij wilt elkenien stief bedaanken veur alle inzet, betrökkenheid en metwarking en samen met oes dizze mooie reis undernummen hebt.
Jammer genog wuur het veur Stichting REUR unmeugelk um dizze reis deur te zetten en komp der een èende an het avontuur.
Wat blif bint de herinnerings en een kaor vol an meziek dat oetkommen is under de vlag van de REUR-activiteiten. Um de herinnerings en de meziek limtig te holden, kuj die blieven belusteren en bekieken via het YouTube– en Spotify-account van Stichting REUR.
Bedaankt en blief REUR!
Tryater makket al sechtich jier toansettend, benammen Fryskalich teäter. Oprjochte yn septimber 1965, fiert Tryater yn 2025 in bysûnder jubileum. Want fral yn dizze ûnwisse tiden is it de muoite wurdich om stil te stean by seis desennia fan profesjoneel teäter, middenyn de mienskip. Yn ‘e teäters, yn doarpshuzen, yn buertsintrums en de lêste jierren benammen op ûnferwachte plakken.
Besjoch it jubileumproramma op: https://tryater.frl/programma/jubileum/
Streektaolorganisatie het Huus van de Taol hef in samenwarking met RTV Drenthe dit jaor naor het lekkerste Drentse woord in oeze streektaol zöcht. Nao een inzendronde en een stemronde is nou de winnaar bekend. Nao een spannende verkiezingsweek bleek sukelao(gie) net vier stemmen meer as gloepends te hebben.
Een greep oet alle inzendingen van dit jaor: dreuge worst, siepelsoep, smokkie, knieperties, kloetenborrel, slik, kruusdoorns, proemenkreuze, hassebassie, sneiballegie, kleistern en snuupie.
Zowat 800 stemmen kwamen der binnen op de top 5 van het lekkerste Drentse woord, waorbij bleek dat stemmers niet allent in Drenthe woont. Der kwamen ok veul stemmen oet aandere Nederlaandse previncies en zölfs oet Duutslaand, Zwitserlaand en Australië.
Het Huus van de Taol is de streektaolorganisatie die het Drents anfietert met as doel um het een taol te laoten weden waor de gebroekers wies met bint en die de niet-gebroekers waardeert
It Keninklik Frysk Genoatskip (KFG) bestiet yn 2027 200 jier. Om dat te fieren komt it KFG mei in jubileumboek mei dêryn biografyen fan 200 Fryske froulju dy’t libbe hawwe tusken 1827 en 2027. De ôftraap wie tongersdei 19 desimber, oanslutend op in lunchlêzing troch Els Kloek yn Tresoar. Sy ynspirearre it KFG. De haadredaksje is yn hannen fan Tialda Hoogeveen. It stribjen is om it boek op 8 maart ’27, Ynternasjonale Frouljusdei, te presintearjen.
Els Kloek is troch har boeken 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis en 1001 vrouwen in de 20ste eeuw foar it KFG it grutte foarbyld foar in soartgelyk projekt yn Fryslân. Fan no ôf stiet op koninklijkfriesgenootschap.nl in list mei 100 froulju, mei in oprop oan it publyk foar oanfoljende nammen. Sjoen it grutte sukses fan it wurk fan Kloek yn Nederlân, ferwachtet it KFG dat it projekt wis oanslaan sil. It is in kâns om froulju it plak yn de skiedskriuwing te jaan dy’t se fertsjinje.
Yn it boek wurde biografyen opnommen fan 200 froulju dy’t tusken 1827 en 2027 in wichtich part fan harren libben yn Fryslân wenne hawwe of in dúdlike (famylje)bân mei Fryslân hiene. It boek wurdt twatalich. Oft in biografy yn it Frysk of it Nederlânsk opnaam wurdt hinget ôf fan de oanbelangjende frou. De biografyen wurde ferdield oer tal fan maatskiplike tema’s. Sa wurdt de gearhing ferdúdliket en wurde frouljusmienskippen sichtber. Tresoar is út namme fan it KFG de pinfierder fan it projekt en is fan plan nei 2027 it projekt ek digitaal in plak te jaan.
Nije rykdom oan ynformaasje
It KFG befoarderet it ûndersyk nei en de belangstelling foar de Fryske skiednis en kultuer. It KFG-bestjoer hat it idee foar it boek fan genoatskipslid Alex Riemersma omearme om’t it genoatskip oant no ta benammen omtinken jûn hat oan manlju. Ek yn it KFG sels hawwe manlju lang oan it roer stien. Pas yn 2023 bestie it KFG-bestjoer foar it earst út mear froulju as manlju. It KFG-bestjoer beskôget dit projekt dan ek as in lytse ynhelslach. It sjocht dit projekt tagelyk as maatskiplik weardefol. Omtinken foar froulju yn de Fryske kontekst sil liede ta in nije rykdom oan ynformaasje en in better begryp fan de histoaryske ûntwikkelingen yn Fryslân.
Skiednissen opdûkelje
Tialda Hoogeveen is skriuwer, sjoernalist en Berneboekeambassadeur. Se wie oant foar koart einredakteur fan ‘de Moanne’ en hat histoaryske boeken skreaun as als De geur van hooi en Alstublieft, mevrouw! Een geschiedenis van de Nederlandse dienstmeisjes. Hoogeveen: “Geweldich dat der op sa’n grutte skaal omtinken komt foar froulju dy’t wichtich west binne foar Fryslân. It liket my in moaie reis om de takom jierren mei in hiel team skiednissen fan froulju op te dûkeljen en wrâldkundich te meitsjen, sadat se sichtber wurde foar in grut publyk. It boek is hooplik in begjin fan in fierdere reis nei oare publikaasjes lykas dokumintêres, podcasts, artikels of biografyen.”
Der moat op ‘e nij in Europeesk diskusjeplatfoarm foar minderheidstalen komme, sa hat it Europeesk Parlemint hjoed besletten yn Straatsburch. Fia de saneamde ‘yntergroep’ krije fertsjintwurdigers fan etnyske minderheden en minderheidstalen de romte om harren belangen op in Europeesk nivo te behertigjen. Deputearre Eke Folkerts fan de provinsje Fryslân en de Fryske Europarlemintariër Raquel García Hermida-van der Walle (D66) binne entûsjast.
García Hermida-van der Walle wie ien fan de karlûkers om it platfoarm nij libben yn te blazen. “Er zijn altijd veel voorstellen voor dit soort platformen en Europese politieke families mogen er maar een paar steunen. Het was zeker geen uitgemaakte zaak dat deze erdoor zou komen,” leit se út. “Uiteindelijk hebben we voor elkaar gekregen dat ook onze liberale groep haar handtekening zette, zodat we minderheidstalen Europees op de kaart kunnen zetten.”
Mear stipe foar minderheidstalen
García Hermida-van der Walle wol it platfoarm ûnder oare brûke om de Fryske taal yn Brussel op de aginda te setten: “Tijdens mijn campagne heb ik beloofd me hier hard voor te maken, stap één is nu gezet. Vanuit hier kunnen we het Fries, de taal fan it hert, nog een flinke steun in de rug geven.” De Fryske Europarlemintatiër is dwaande mei it opsetten fan in ynternasjonale konferinsje foar in Europeesk inisjatyf wêrmei’t minderheidstalen Europeesk bettere beskerming genietsje soene.
As it inisjatyf útfierd wurdt, soe dat ek mank gean mei mear middels foar it befoarderjen fan Europeeske minderheidstalen. “Dat is niet alleen voor het Fries van belang, maar ook voor de andere minderheidstalen in Europa en de streektalen in Nederland die zich aan de positie van minderheidstalen op kunnen trekken. Kijk bijvoorbeeld naar Limburg, waar met lessen uit Fryslân nu aan de toekomst van het Limburgs wordt gewerkt,” sa seit de Fryske D66-Europarlemintariër.
Fryske taaldeputearre entûsjast
Ek de Fryske taaldeputearre Eke Folkerts neamt de komst fan de yntergroep in boppeslach. Folkerts:: “As provinsje sette wy alles op alles foar de Fryske taal en de streektalen. De ôfrûne tiid is der in omslach west yn it tinken yn De Haach, wêrtroch’t it Frysk en de streektalen dêr no hieltyd mear omtinken krije. No is it saak om itselde foar mekoar te krijen yn Brussel.” Folkerts wol graach meikoarten delkomme yn Brussel om mei te praten oer de posysje fan minderheidstalen op Europeesk nivo. Folkerts: “Wy sjogge dat se yn bygelyks Baskelân tsjin deselde saken oanrinne as wy. Dan helpt it ús úteinlik allegear om mei-inoar op te lûken. Dat dit op ‘e nij opsetten wurdt is dus in boppeslach foar ús as Fryslân.”
Wel wordt de miest loze Drent van 2025? Dat wordt dit jaor weer dudelijk in LOOS, dé kennisquiz over Drenthe waorin underwarpen as de Drentse streektaol, topografie, geschiedenis en actualiteit an bod komt. Hol ie van puzzels en spellegies? Meld je dan nou an en wel wet bi’j een jaor lang de miest loze Drent.
LOOS bestiet oet meerdere rondes. In elke oflevering gaot drei dielnimmers de stried an. Vanoet de veurrondes gaot er oeteindelijk drei kandidaten naor de finale. De winnaar kreg niet allén de titel ‘Looste Drent’, maor wint ok een schiere pries.
De opnames bint op dinsdag 4, woensdag 5 en dunderdag 6 febrewaori 2025. Je huuft niet op alle aovends anwezig te weden. Doej ok met? Geef je dan veur 19 jannewaori op via het anmeldingsformulier op https://www.rtvdrenthe.nl/kijk/loos.
LOOS is een samenwarking tussen RTV Drenthe en het Huus van de Taol. Vanof 27 febrewaori wordt de kennisquiz aal warkdaogen oetzunden op TV Drenthe. De prissentatie is in haanden van Aaldert Oosterhuis.
Het Huus van de Taol is de streektaolorganisatie die het Drents anfietert met as doel um het een taol te laoten wezen waor de gebroekers wies met bint en die de niet-gebroekers wardeert.
RTV Drenthe is, as betrouwbare en onafhankelijke informatiebron, de spil in de Drentse samenleving.
In december is streektaolorganisatie Huus van de Taol drok met de zuuktocht naor het lekkerste Drentse woord. Nao een week woorden insturen is het nou tied um te stemmen! Dat kuj doen op ien van de vief miest ingezunden woorden op www.huusvandetaol.nl/lekker.
Tot 10 december kun elkenien een woord insturen. Dat gebeurde zu’n 300 maol, met een prachtig gevarieerd risseltaot. ‘Het lekkerste woord brengt weer hiel aandere woorden op batterij,’ volgens streektaolfunctionaris Arja Olthof. ‘Naost woorden as sausemangels, zeupie en sukersunterklaosien die allemaol mit eten van doen hebt waren der ok Drenten die keuzen veur lekker klinkende woorden as kleistern, sneiballegie en snipsnaorderijen.’
Het gung dus veul um eten bij de inzendingen die dit jaor binnenkwamen, dat is ok te zien an de top vief. In willekeurige volgorde bint dit de vief miest genuumde woorden:
Gloepends – wordt veural gebruukt um een bosschup wat kracht bij te zetten. Ie kunt gloepends bliede wezen, dan bi’j slim of hiel arg bliede.
Slik – wij zegt nou vaak snuup, maor dizze lekkernij het toch echt ‘slik’ in het Drents.
Dreuge worst – daor huuj gien extra uutleg an te wieden, nietwaor? Allent dat dit het ienige in de liest is dat oet twei woorden bestiet.
Kniepertie(s) – ok dizze sprek veur zichzölf. Knieperties bint de platte koekies die vaak in dizze tied eten wordt.
Sukelao(gie) – naost dat het woord gloepends lekker klinkt vindt veul lu het ok een lekkernij die aj niet liggen laoten kunt.
Vanof nou tot an 18 december kuj stemmen op dizze vief woorden via huusvandetaol.nl/lekker.
Op 20 december wordt vervolgens het lekkerste Drentse woord ’s mörgens bij Radio Drenthe bekendmaakt.
Op freed 29 novimber gie in bus mei fertsjintwurdigers fan de EBLT-lidorganisaasjes nei gemeente Saterland yn Dútslân, om mear te learen oer it Sealterfrysk, it Seelterfräisk. De ekskurzje wie organisearre troch it EBLT en Mercator Europeesk Kennissintrum. It doel fan de ekskurzje wie om mear te learen oer de taal, de erkenning en de taalbefoardering.
Moeting mei Sealterfryske fertsjintwurdigers
Moarns yn it Riedhûs yn Ramsloh/ Roomelse stie de kofje klear en waard de groep wolkom hjitten troch boargemaster Thomas Otto. Dosinte Edith Sassen fertelde oer de lesmetoade foar de basisskoalle, Seeltersk Lopt, en sette de groep drekst oan it wurk om op boartlike wize it Sealterfrysk te learen. Ynstek is om de lessen op in positive wize te jaan: “Saterfriesisch macht Spaß!” Henk Wolf, wissenschaftlicher Beauftragter für Saterfriesisch, fertelde oer de taalsituaasje en it wurk fan it Seeltersk Kontoor foar it befoarderjen fan de taal en it taalûnderwiis.
Nei it middeisiten, koe it it typyske Dútske iten fertrêde wurde yn ‘e frisse lucht by it Seelterlounde Leerpaad, yn Sedelsberg/Seedelsbierich. Yn it park stiene rûnom twatalige ynformaasjebuorden (Dútsk en Sealterfrysk) om net allinne te learen oer de natoer yn Sealterlân, mar ek oer de taal.
De dei waard ôfsletten mei kaffee und kuchen by it Seelter Buund yn it Seelterfraïske Kulturhuus, yn Scharrel/ Skäddel. Foarsitter Stephan Dannebaum fertelde oer it Seelter Buund, dat mear as 300 leden hat. Karl-Peter Schramm en Johanna Evers fertelden oer EBLUL (European Bureau for Lesser Used Languages), de Dútske ôfdieling fan it EBLT, dat dizze desimber opheft wurde sil, mei’t der oare organisaasjes en ynstituten binne dy’t de taalminderheden yn Dútslân fertsjintwurdigje, bygelyks de Minderheitenrat en Minderheitensekretariat, dy’t sûnt 2005 jier bestean. By de ôfsluter kaam de Sealterfryske les fan de moarns goed te pas, mei’t der doe mei-inoar it Sealterfryske folsliet songen waard, it Seelter Läid.
foto’s: EBLT
It Seeltersk Kontoor hat ek oer de besite skreaun yn Sprachminderheiten aus den Niederlanden besuchen das Saterland