Taheakjen Papiamentu op Bonêre oan it Europeesk Hânfêst foar regionale en minderheidstalen is in histoaryske stap
It Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT) is der wiis mei dat minister Hanke Bruins Slot fan Bûtenlânske Saken it Papiamentu op Bonêre oanmeld hat by de Ried fan Europa yn Straatsburch as beskerme taal neffens haadstik III fan it Europeesk Hânfêst foar regionale en minderheidstalen. It is foar it earst sûnt 1997 dat Nederlân in ‘nije’ taal oan it ferdrach taheakke hat. It Papiamentu en it Frysk binne no tegearre de iennichste minderheidstalen fan Nederlân mei beskerming ûnder haadstik III. De oare erkende talen ̶ it Nedersaksysk, Limboarchsk, Jiddysk en de talen fan Sinti en Roma ̶ hawwe in ‘lichtere’ beskerming neffens haadstik II, sûnder ferplichtings foar bygelyks it brûken fan de talen by oerheid of de rjochtbank .
Paad nei erkenning
It ynskriuwen fan it Papiamentu yn it ferdrach lit sjen dat it Europeesk Hânfêst gjin statysk dokumint is, mar in dokumint dat je feroarje en oanpasse kinne oan de 21ste iuw en ek oan it ferlet fan de sprekkers fan de minderheidstalen. It EBLT is sûnt 2014 aktyf belutsen by de striid fan de Papiamentu-sprekkers op Bonêre en yn Nederlân foar in bettere beskerming fan harren taal. Papiamentu-organisaasje SPLIKA is sûnt 2014 in warber en wurdearre lid fan it EBLT en ek de Fundashon Akademia Papiamentu fan Bonêre brocht troch de jierren hinne ferskate wurkbesites oan Fryslân om harren fierder te ferdjipjen yn de mooglikheden en de wurking fan it Hânfêst.
It Hânfêst kaam foar Bonêre yn byld doe’t it eilân yn 2010 in Nederlânske gemeente (‘openbaar lichaam’) waard. It troch Nederlân ûndertekene en ratifisearre Hânfêst waard neffens de Ried fan Europa dêrtroch ek fan tapassing op de trije BES-eilannen. Nederlân hat no foar it Papiamintsk kêsten ratifisearre op it mêd fan ûnderwiis, rjochtsferkear, iepenbier bestjoer en iepenbiere tsjinsten, media, kulturele aktiviteiten en ekonomysk en sosjaal libben.
Maatregels
Troch de ûndertekening fan it Hânfest wurdt Den Haach no, mei de selsstannige lannen Aruba en Curaçao, ferantwurdlik foar de beskerming en befoardering fan it Papiamintsk. De ratifikaasje betsjut dat de situaasje fan it Papiamintsk om de fiif jier hifke wurdt troch in ûnôfhinklike kommisje fan saakkundigen en dat organisaasjes fan Papiamentu-sprekkers harren fyzje en winsken ynbringe kinne by de Ried fan Europa.
Nederlân sil no ûnder oare maatregels nimme moatte om it Papiamintsk mear romte te jaan yn it ûnderwiis. It tal lesoeren yn it primêr ûnderwiis yn it Papiamintsk is op oantrunen fan it ministearje fan O.C. en W. werombrocht sûnt Bonêre in iepenbier lichaam fan Nederlân is. Troch it ûndertekenjen fan it Hânfêst ûntstiet der in nije situaasje. Nederlân is no ferplichte primêr ûnderwiis yn it Papiamintsk te bieden. Dat betsjut dat dêr ek learmiddels, meiwurkers en jild foar útlutsen wurde moat.
Fan inoar leare
Mei it Papiamintsk as twadde taal ûnder haadstik III lizze der ek mooglikheden foar Fryslân en Bonêre om op te arbeidzjen en om fan inoar te learen. Guon saken binne yn Fryslân better regele, lykas it beropstoaniel yn eigen taal, mar Fryslân kin wer fan Bonêre leare wêr’t it giet om it plak fan de minderheidstaal op de rjochtbank. Papiamentu-sprekkers hawwe it rjocht om prosedueres folslein yn eigen taal te fieren, wylst Friezen al bliid wêze meie as it harren slagget om de eigen taal prate te kinnen.
Wurkje mei it Europeeske Hânfêst foar regionale talen en minderheidstalen is in saak fan de lange azem, mar kin ek tige weardefol wêze. Hieltiid kritysker rapportaazjes fan de Ried fan Europa hawwe der mei ta laat dat de KNAW okkerdeis advisearre om sa gau mooglik wer in selsstannige universitêre stúdzjerjochting Frysk te begjinnen. It Hânfêst bewekket in ûndergrins en wol tagelikertiid minderheden en de Ryksoerheid stimulearje om yn oparbeidzjen de minderheidstalen te ûntwikkeljen en te befoarderjen.
Lokwinsk
It EBLT wol SPLIKA, de Fundashon Akademia Papiamentu en de Papiamentu-taalmienskip fan herte lokwinskje en ek sukses winskje by de realisaasje fan alle ôfspraken út it Hânfêst. It lidmaatskip fan SPLIKA en de noflike kontakten mei Bonêre hawwe it wurk fan it EBLT in ekstra diminsje jûn. It EBLT sjocht út nei it ferdjipjen fan de gearwurking yn dizze fase en seit dêrom jitris pabien!
Het EBLT feliciteert SPLIKA en de Fundashon Akademia Papiamentu met erkenning Papiamentu
toevoeging Papiamentu op Bonaire aan het Europees Handvest voor regionale en minderheidstalen is een historische stap
Het Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT) is er blij mee dat minister Hanke Bruins Slot van Buitenlandse Zaken het Papiamentu op Bonaire heeft aangemeld bij de Raad van Europa. Het is voor het eerst sinds 1997 dat Nederland een ‘nieuwe’ taal aan het verdrag heeft toegevoegd. Het Papiamentu en het Fries zijn nu samen de enige minderheidstalen van Nederland met bescherming onder hoofdstuk III. De andere erkende talen ̶ het Nedersaksisch, Limburgs, Jiddisch en de talen van Sinti en Roma ̶ hebben een `lichtere’ bescherming volgens hoofdstuk II, zonder verplichtingen voor bijvoorbeeld het gebruik van de talen bij overheid of de rechtbank.
Weg naar erkenning
Het inschrijven van het Papiamentu in het verdrag laat zien dat het Europees Handvest geen statisch document is, maar een document dat je kunt veranderen en aanpassen aan de 21ste eeuw en ook aan de behoeften van de sprekers van de minderheidstalen. Het EBLT is sinds 2014 actief betrokken bij de strijd van Papiamentu-sprekers op Bonaire en in Nederland voor een betere bescherming van hun taal. Papiamentu-organisatie SPLIKA is sinds 2014 een actief en gewaardeerd lid van het EBLT en ook de Fundashon Akademia Papiamentu van Bonaire gebracht door de jaren heen verschillende werkbezoeken aan Fryslân om zich verder te verdiepen in de mogelijkheden en de werking van het Handvest.
Het Handvest kwam voor Bonaire in beeld toen het eiland in 2010 een Nederlandse gemeente (`openbaar lichaam’) werd. Het door Nederland ondertekende en geratificeerde Handvest werd volgens de Raad van Europa hierdoor ook van toepassing op de drie BES-eilanden. Nederland heeft nu voor het Papiaments artikelen geratificeerd op het gebied van onderwijs, rechtsverkeer, openbaar bestuur en openbare diensten, media, culturele activiteiten en economisch en sociaal leven.
Maatregelen
Door de ondertekening van het Handvest wordt Den Haag nu, met de zelfstandige landen Aruba en Curaçao, verantwoordelijk voor de bescherming en bevordering van het Papiaments. De ratificatie betekent dat de situatie van het Papiaments elke vijf jaar wordt getoetst door een onafhankelijke commissie fan experts en dat organisaties van Papiamentu-sprekers hun visie en wensen in kunnen brengen bij de Raad van Europa.
Nederland zal nu onder andere maatregelen moeten nemen om het Papiaments meer ruimte te geven in het onderwijs. Het aantal lesuren in het primair onderwijs in het Papiaments is op aandringen van het ministerie van O.C. en W. teruggebracht sinds Bonaire een openbaar lichaam van Nederland is. Door het ondertekenen van het Handvest ontstaat er een nieuwe situatie. Nederland is nu verplicht primair onderwijs in het Papiaments te bieden. Dat betekent dat daar ook leermiddelen, medewerkers en geld voor moet worden uitgetrokken.
Van elkaar leren
Met het Papiaments als tweede taal onder hoofdstuk III liggen er ook mogelijkheden voor Fryslân en Bonaire om samen te werken en van elkaar te leren. Sommige zaken zijn in Fryslân beter geregeld, zoals het beroepstoneel in eigen taal, maar Fryslân kan weer van Bonaire leren als het gaat om de plek van de minderheidstaal op de rechtbank. Papiamentu-sprekers hebben het recht om procedures volledig in eigen taal te voeren, terwijl Friezen al blij mogen zijn als het hen lukt om de eigen taal te kunnen spreken.
Werken met het Europese Handvest voor regionale talen en minderheidstalen is een zaak van de lange adem, maar kan ook erg waardevol zijn. Steeds kritischere rapportages van de Raad van Europa hebben er mede toe geleid dat de KNAW onlangs adviseerde om zo snel mogelijk weer een zelfstandige universitaire studierichting Fries te beginnen. Het Handvest waakt over een ondergrens en wil tegelijkertijd minderheden en de Rijksoverheid stimuleren om in samenwerking de minderheidstalen te ontwikkelen en te bevorderen.
Felicitaties
Het EBLT wil SPLIKA , de Fundashon Akademia Papiamentu en de Papiamentu-taalgemeenschap van harte feliciteren en ook succes wensen bij de realisatie van alle afspraken uit het Handvest. Het lidmaatschap van SPLIKA en de aangename contacten met Bonaire hebben het werk van het EBLT een extra dimensie gegeven. Het EBLT kijkt uit naar het verdiepen van de samenwerking in deze fase en zegt daarom nogmaals pabien!