It SFBO Kennissintrum Meartaligens Jonge Bern (fierder SFBO) makket him al sûnt de njoggentiger jierren tige fertsjinstlik as ynformaasje-, kennis- en stipepunt op it mêd fan meartaligens en taalstimulearing yn de foarskoalske perioade. Benammen op it mêd fan it begelieden fan Frysk- en twatalige pjutte- berne-opfang is it SFBO tige warber. Sa’n 275 foarskoalske foarsjenningen, rûnom yn Fryslân, wurkje hjoed-de-dei mei in formeel twatalich belied, en dat tal wurdt noch alle jierren heger. Mei tank oan it SFBO komme skoalbern al jong mei it Frysk yn oanrekking.
Op basis dêrfan hat de Ried fan de Fryske Beweging, dy’t him ynset foar it behâld fan de Fryske taal en kultuer, besletten om syn heechste ûnderskieding, de “Fear yn de Broek”, yn 2022 ta te kennen oan it SFBO. De Fear bestiet út in hânmjittich ynkleure linofyk fan byldzend keunstner Fedde Hoekstra en in oarkonde.
De Fear sil op woansdei 2 novimber 2022 om 10.00 oere op feestlike wize troch de Ried oanbean wurde oan SFBO-direkteur Sytske de Boer op berne-opfang It Bernetreintsje op it Hearrenfean, in suksesfol foarbyld fan hoe’t jonge bern yn it Frysk opheind wurde
De Betelgeuze hat it sertifikaat ‘Boartsjendewei in taal derby’ behelle. Sy wurkje mei in belied dat der op rjochte is de twatalige ûntwikkeling fan jonge bern te stimulearjen. Op 28 septimber wie it dêrom feest. Dat feest stie folslein yn it teken fan it libben op de buorkerij mei allerhande tapaslike aktiviteiten. Dêrby ûntbleate wethâlder Chris van Hes it sertifikaat. Hy hat by de Fryske Marren it Frysk taalbelied yn syn portefeuille.
By it sertifisearringstrajekt kriget De Betelgeuze begelieding fan it SFBO kennissintrum meartaligens jonge bern. By it SFBO binne rom 280 bernedeiferbliuwen en pjutte-opfanglokaasjes oansletten en dat oantal groeit noch altyd. De Betelgeuze is de earste opfanglokaasje fan de Lemmer dy’t dit sertifikaat behellet.
It sertifikaat ‘Boartsjendewei in taal derby’ is útrikt troch wethâlder Chris van Hes. Foto: SFBO
De pedagogysk meiwurkers fan de Betelgeuze wurkje mei dúdlike taalôfspraken. Se brûke konsekwint ien taal, it Frysk of it Nederlânsk. Dêrby soargje sy dat der in grut oanbod is fan de Fryske taal. Dizze wurkwize soarget foar in optimale twatalige ûntwikkeling foar de jonge bern.
De Betelgeuze is ûnderdiel fan de koepel Doomijn. Sy biede berne-opfang oan yn Noard en Midden Nederlân. Se hawwe ek in oantal lokaasjes yn Fryslân, dy’t foar in grut part mei it twatalich belied wurkje.
By de fisitaasje hawwe twa leden fan de kommisje sjoen nei it taalbelied, de taalomjouwing, it pedagogysk taalklimaat en it folgjen fan de twatalige ûntwikkeling. De kommisje skriuwt yn har rapport:
“Op it bernedeiferbliuw De Betelgeuze binne de pm‘ers posityf en motivearre dwaande mei it taalbelied. Troch de wikseling fan kollega’s en ynfallers is it in komplimint dat de pm’ers it taalbelied sa oerein hâlde en harren ynsette om te kommen wêr’t sy no binne. It strukturearre oanbieden fan beide talen bliuwt ek foar de takomst in moaie útdaging.”
Pjutte-opfang ‘t Plankje yn Balk wurket al sûnt 2004 mei in belied dat der op rjochte is de twatalige ûntwikkeling fan jonge bern te stimulearjen. Yn it ferline hawwe sy dêr in sertifikaat foar behelle. Elke trije jier wurdt op ‘e nij besjoen oft der noch altyd neffens de rjochtlinen fan it twatalich belied wurke wurdt. By ‘t Plankje wie dat wer sa en sy hawwe it sertifikaat ‘Boartsjendewei in taal derby’ op ‘e nij foar trije jier fertsjinne.
‘t Plankje en twatalichheid
Pjutte-opfang ‘t Plankje is sûnt 2021 ûnderdiel fan de organisaasje SKIK Kinderopvang. Dy organisaasje fersoarget ûnder oaren berne- en pjutte-opfang yn De Fryske Marren. Op 17 pjuttelokaasjes en 4 bernedeiferbliuwen wurdt wurke mei in twatalich belied.
Tineke Vlietstra, Rozina van der Lagemaat, Marijke Nijholt, Corien Leenstra en Elly Apperloo sette harren yn om it twatalich belied goed del te setten yn Balk. Op lokaasjes dy’t wurkje mei in twatalich belied, prate pedagogysk meiwurkers konsekwint ien taal. Dat wol sizze dat der net tusken it Frysk en it Nederlânsk skeakele wurdt. Troch de beide talen dúdlik fan elkoar te skieden, leare de bern de talen goed út elkoar te hâlden en kinne sy op lettere leeftyd bygelyks makliker in tredde en eventueel meardere talen leare. Foar beide talen is omtinken yn it aktiviteite-oanbod, lykas by it sjongen en it foarlêzen.
fisitaasjekommisje
Der hat in saneamde fisitaasjekommisje by ‘t Plankje west te sjen. Der wurdt sjoen nei it taalbelied, de taalomjouwing, it pedagogysk taalklimaat en it folgjen fan de twatalige ûntwikkling. De kommisje skriuwt oer dat lêste ûnderwerp yn har rapport ûnder oaren: ‘Mei-inoar hat dit team in bult ûnderfining yn it begelieden fan (meartalige) jonge bern. Dit team hat hiel bewust en dúdlik in wurkwize dêr’t romte is foar ûnderlinge ûnderfinings út te wikseljen, inoar skerp te hâlden yn hoe’t se mei bern wurkje en wurkje wol, en boppedat hoe’t se de âlden dêr yn meinimme kin.’
Foto: SFBO
By it sertifisearringstrajekt krijt ‘t Plankje begelieding fan it SFBO kennissintrum meartaligens jonge bern. By it SFBO binne rom 280 bernedeiferbliuwen en pjutte-opfanglokaasjes oansletten en dat oantal groeit noch altyd.
Op woansdei 29 septimber wie it feest by Thuishuis Stap foar Stap op ‘e Jouwer. Sûnt oktober 2018 wurket de lokaasje mei in belied dat der op rjochte is de twatalige ûntwikkeling fan jonge bern te stimulearjen. Sy hawwe de ôfrûne jierren begelieding hân om it twatalich belied foarm te jaan, passend by har eigen wurkwize. Dat trajekt is no ôfrûne en sy hawwe it sertifikaat ‘Boartsjendewei in taal derby’ behelle. Om dat te fieren kaam Riemkje Pitstra nei de lokaasje, om in Tomke-foarstelling te fersoargjen. Oanslutend hat sy it sertifikaat oan eigner Elizabeth Quartel-Amsterdam oerlange. Foar de oanwêzige bern en âlden wie der in hapke en in drankje.
Thuishuis Stap foar Stapp en twatalichheid
Thuishuis Stap foar Stap is in partikuliere berne-opfang op ‘e Jouwer. De lokaasje is fêstige yn fersoargingshûs De Flecke. Oant en mei augustus 2021 wiene der twa groepen, ien foar bern fan 0 oant 4 jier en in groep foar bûtenskoalske opfang. Sûnt dit skoaljier wurdt der ek pjutte-opfang bean. By dy groep wurdt ek it twatalich belied trochsetten.
It wurkjen mei in twatalich belied sjocht der op dizze lokaasje sa út: guon pedagogyske meiwurksters prate konsekwint Frysk mei alle bern en guon pedagogyske meiwurksters prate konsekwint Nederlânsk mei elkenien. Beide talen krije ek omtinken by aktiviteiten, lykas sjongen en foarlêzen. Troch de beide talen dúdlik fan elkoar te skieden, leare de bern de talen goed út elkoar te hâlden en kinne sy op lettere leeftyd bygelyks makliker in tredde en fjirde taal leare.
Sertifisearringstrajekt
Der hat in saneamde fisitaasjekommisje by Thuishuis Stap foar Stap west te sjen. Der wurdt sjoen nei ûnder oaren it taalbelied, de taalomjouwing en it pedagogysk taalklimaat. By it sertifisearringstrajekt krijt Thuishuis Stap foar Stap begelieding fan it SFBO kennissintrum meartaligens jonge bern. By it SFBO binne rom 280 bernedeiferbliuwen en pjuttelokaasjes oansletten en dat oantal groeit noch altyd.
Sûnt maart 2017 wurket berne-opfang De Lytse Haskes mei in belied dat der op rjochte is de twatalige ûntwikkeling fan jonge bern te stimulearjen. Sy hawwe de ôfrûne jierren begelieding hân om it twatalich belied foarm te jaan, passend by har eigen wurkwize. Dat trajekt is no ôfrûne en de lokaasje hat it sertifikaat ‘Boartsjendewei in taal derby’ behelle.
De Lytse Haskes en twatalichheid
De Lytse Haskes is in partikulier bernedeiferbliuw yn Aldehaske. Eigner Stien Ploegstra hat de lokaasje opsetten yn de skuorre fan in pleats. Der waard earst wurke mei ien berne-opfanggroep, mar ûnderwilens is dêr in twadde groep by kommen.
Sûnt 2017 wurdt der wurke mei in twatalich belied. Dat sjocht der yn de praktyk as folget út: guon pedagogyske meiwurksters prate konsekwint Frysk mei alle bern en guon pedagogyske meiwurksters prate konsekwint Nederlânsk mei elkenien. Beide talen krije ek omtinken by aktiviteiten, lykas sjongen en foarlêzen. Troch de beide talen dúdlik fan inoar te skieden, leare de bern de talen goed út inoar te hâlden en kinne sy op lettere leeftiid bygelyks makliker in tredde en fjirde taal leare.
Fisitaasjekommisje
Der hat in saneamde fisitaasjekommisje by De Lytse Haskes west te sjen. Der wurdt sjoen nei ûnder oaren it taalbelied, de taalomjouwing en it pedagogysk taalklimaat. Oer de taalomjouwing skriuwt de kommisje ûnder oaren: ‘In gouden momint nei’t Stien in Tomkeferhaal oer in spin foarlêzen hat. De bern harkje oandachtich, begripe it ferhaal ûnderstipe troch Stiens mimyk en yntonaasje. Kwa ynhâld past by it ‘grizeltema’ Halloween. Stien praat efkes mei de bern nei, mar it wurdt hielendal kânsryk as in tal bern it ferhaal sels nóch in kear ‘foarlêze’. Hiel goed om de bern sels sa oan it wurd te litten. Dat binne tige learsume taalmominten! Ek moai dat de bern har sa feilich fiele en sels it inisjatyf nimme.’
By it sertifisearringstrajekt kriget De Lytse Haskes begelieding fan it SFBO kennissintrum meartaligens jonge bern. By it SFBO binne rom 250 bernedeiferbliuwen en pjuttelokaasjes oansletten en dat oantal groeit noch altyd.
Troch it iepenjen fan it spesjale Tomke-feestkofferke is juster op pjutte-opfang It Healtsje yn Jobbegea op feestlike wize it startsein jûn foar de jubileumaktiviteiten om it 25-jierrich bestean fan it Fryske pjutte-freontsje Tomke hinne. It Tomke-feestkofferke is in kadootsje fan Tomke foar alle pjutteboartersplakken en berne-opfangplakken yn Fryslân. Mei de ferskillende boekjes en materialen út it kofferke kinne de liedsters mei de bern in feestje fiere én oan de slach mei it tema ‘tiid’.
Wa yn Fryslân ken Tomke net? It fleurige jonkje belibbet mei syn hûntsje Romke, buorfamke Yana Yu en Kornelia de kangeroe prachtige aventoeren dêr’t alle pjutten gek op binne. Underwilens binne der al heiten en memmen dy’t eartiids sels de Tomke-ferhaaltsjes foarlêzen krigen en no de boekjes oan harren eigen bern foarlêze. It bekende giele boekje dêr’t it 25 jier lyn allegear mei begûn, wurdt noch alle jierren makke en tradisjoneel útdield yn de jierlikse Fryske Foarlêswike oan sa’n 12.500 Fryske pjutten.
Yn de rin fan de jierren is it Tomke-projekt hieltyd fierder útwreide. ‘Dat giet fan rigeboekjes en filmkes op telefyzje oant hânpoppen en fan metoades foar it foarskoalsk ûnderwiis oant bôletrompkes en apps’, laket Hieke Rienstra, projektkoördinator foarskoalsk fan de Afûk: ‘Tomke is hiel divers en leechdrompelich en biedt in breed en oantreklik oanbod foar sawol heiten en memmen en pakes en beppes as foar profesjonele opfieders om mei pjutten talich dwaande te wêzen.’
Feestlike aktiviteiten en produkten Om it 25-jierrich jubileum fan Tomke hinne binne foar dit jier ferskillende nije materialen en aktiviteiten ûntwikkele: it Jubileumboekje ‘Tomke syn jierdei’, it Tomke-feestkofferke foar pjutteboartersplakken en berne-opfang, in feestlike Tomke-toer, nije Tomke-ferskes, Tomke yn de biblioteek, de Tomke-skriuwwedstriid, Tomke op telefyzje: nije ferhaaltsjes én ‘út de âlde doaze’, it jierdeifeestje fan Tomke op 18 septimber yn Bûtenpost en in nij Tomke-temaboekje foar de Fryske Foarlêswike (27 septimber oant en mei 1 oktober). Sjoch foar mear ynformaasje oer Tomke en de jubileumaktiviteiten op www.tomke.frl.
Oer it Tomke-projekt Tomke is it foarlês- en taalstimulearringsprogramma yn it Frysk foar bern yn de foarskoalske perioade (2 oant 4 jier). It projekt wol âlders en profesjonele opfieders ynformearje oer it brûken fan taal yn ’e omgong mei jonge bern. Foarlêzen, ferskesjongen, (taal)spultsjes en oandacht foar de deistige saken binne wichtich foar alle talen, dus ek foar it Frysk. De ferhaaltsjes oer Tomke en syn freontsjes slute oan by de belibbingswrâld fan pjutten en soargje sa dat it Frysk op in boartlike wize stimulearre wurdt.
Sûnt 1996 foarmje in tal Fryske organisaasjes mei-inoar de Tomke-wurkgroep. De algemiene koördinaasje fan it projekt is yn hannen fan de Afûk en FERS (út namme fan de biblioteken yn Fryslân). It Sintrum Frysktalige Berne-opfang (SFBO), Cedin en Omrop Fryslân soargje foar promoasje en fersterking. Dêrneist organisearret it Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse alle jierren de Fryske Foarlêswike. It Tomke-projekt wurdt mei mooglik makke troch subsydzje fan de provinsje Fryslân en omtrint alle Fryske gemeenten.
Op tongersdei 18 febrewaris wie it feest by berne-opfang Thuishuis Pompidoe yn Kollumerpomp. De lokaasje wurket sûnt 2018 mei in belied dat der op rjochte is de twatalige ûntwikkeling fan jonge bern te stimulearjen. Sy hawwe it sertifisearringstrajekt no ôfrûne en it sertifikaat ‘Boartsjendewei in taal derby’ behelle. Om dit te fieren, wie der in feestje foar de pjutten.
It hiele feest stie yn it teken fan de Alvestêdetocht. Der wiene alderhande aktiviteiten betocht, passend by de Alvestêdetocht. Der wie in hindernisbaan by de 11 stêden del, der moast kluund wurde, mûtsen en sjaals oan dien wurde, en de bern moasten ûnder brêgen trochkrûpe. Fansels wie der by dizze Alvestêdetocht ek koek en zopie. It wie in prachtich feest by Thuishuis Pompidoe.
eigen foto
Thuishuis Pompidoe en twatalichheid
Thuishuis Pompidoe is in partikuliere berne-opfang yn Kollumerpomp, yn 2012 opsetten troch Bregtje Kingma. Sy biede berne-opfang, pjutte-opfang en bûtenskoalske opfang yn in eigen romte yn doarpshûs Trefpunt. Ek is der in goede gearwurking mei de basisskoalle.
It twatalich belied sjocht der op dizze lokaasje as folget út: Bregtje, Alie en Froukje prate konsekwint Frysk mei alle bern. Dynke, Lisanne en Inge dogge dat yn it Nederlânsk. Foar beide talen is omtinken yn it aktiviteite-oanbod, lykas by it sjongen en it foarlêzen. Troch de beide talen dúdlik fan elkoar te skieden, leare de bern de talen goed út elkoar te hâlden en kinne sy op lettere leeftyd bygelyks makliker in tredde en fjirde taal leare.
Der hat in saneamde fisitaasjekommisje by Thuishuis Pompidoe west te sjen. Der wurdt sjoen nei ûnder oaren it taalbelied, de taalomjouwing en it pedagogysk taalklimaat. Alle ûnderdielen binne posityf beoardiele. Yn har einkonklúzje skriuwt de kommisje: ‘It taalbelied fan Thuishuis Pompidoe hat in stevich plak krigen. De pm’ers hawwe sjen litten dat sy de beide talen bewust oanbiede en dat de bern stipe wurde om harren yn in rike taalomjouwing ûntwikkelje te kinnen. Myn kompliminten!’
By it sertifisearringstrajekt krijt Thuishuis Pompidoe begelieding fan it SFBO kennissintrum meartaligens jonge bern. By it SFBO binne rom 265 bernedeiferbliuwen en pjuttelokaasjes oansletten en dat oantal groeit noch altyd.
