Frysk

We the North? Meertaoligheid heurt bij het DNA van Fryslân, Grunning en Drenthe!

we the northOpen brief van het Europeesk Buro foar Lytse Talen/Europees Buro voor Kleine Talen an ‘We the North’, de previncies Fryslân, Grunning en Drenthe en de gemientes Leeuwarden, Grunning, Assen en Emmen.

Al een beste zet warkt de previncies Fryslân, Grunning en Drenthe meer met mekaor saomen as het giet um cultuur. De previncies wilt mekaor bij neie initiatieven helpen en boetendes de landsregering zien laoten dat ok boeten de Randstad – in de plattelandsgebieden – overal cultuur te vinden is, die de muite weerd is, en dat previncies en culturele organisaotsies in het noorden recht hebt op een redelijk diel van de Rieksgelden veur cultuur. Wij hebt ja Tryater, het NNO, Jeugdtheatergezelschappen, museums die dertoe doet en aal maor meer en mooiere festivals. Körtum: het is hier al lang gien Pauperparadies meer.

Lês mear…

EBLT yn brief oan ynformateur Schippers: Meitsje nije start mei it adekwaat en effektyf stypjen fan minderheidstalen

portretfoto-schippersOp 19 april lêstlyn stjoerde it EBLT ûndersteande brief yn it Frysk, it Nedersaksysk en it Nederlânsk oan ynformateur Edith Schippers fan it nije kabinet. It gie om in iepen brief.

Achte frou Schippers,

Mei grutte niget folgje we jo wurksumheden by it foarmjen fan in stabyl regear. Wy winskje jo dêrby in soad sukses. Foarútgong is ek krekt datjinge dat it Europeesk Buro foar Lytse Talen EBLT neistribbet, as it giet om de posysje fan minderheidstalen yn Nederlân. It EBLT is it platfoarm fan organisaasjes dy”t opkomme foar de minderheidstalen Frysk, Nedersaksysk en Papiamentu.

Nederlân hat foar de talen Frysk en Nedersaksysk it Europeesk Hânfêst foar regionale en minderheidstalen fan de Rie fan Europa ratifisearre. Doel fan dit Hânfêst is om minderheidstalen te beskermjen én te befoarderjen. Nederlân docht dêr, neffens it lêste rapport fan de Rie fan Europa fan 14 desimber 2016, te min oan. It ûnderwiis yn it Frysk sjit sels sa tekoart, sawol kwantitatyf as kwalitatyf, dat in protte jonge Friezen de eigen taal net goed genôch skriuwen leare. Dat seit fierders neat oer de taalfoarkar fan de jonge Friezen: neffens ûndersyk fan de Fryske Akademy wurdt troch de jongerein en âlderein mannichfâldich yn it Frysk appt en sms’t, mar dan wol yn fantasystavering. Dat jout oan dat it oanbod oan goed Frysk of meartalich ûnderwiis net oan it ferlet foldwaan kin.

In oar oandachtspunt belanget de relative (ûn)sichtberens fan de twadde rykstaal oan, ek by de Ryksoerheid, oan. Ientalige Nederlânske opskriften en ientalich taalgebrûk is, ek yn Fryslân, spitigernôch noch fierste faak de noarm. Dêrmei wurde it Frysk en de Frysktaligen dochs echt tekoart dien. Of’t it no in treinstasjon oanbelanget, de rjochtbank, de plysje of it belestingkantoar, de Fryske taal ûntbrekt hast oeral. Nederlân en Fryslân rinne dêrmei efter yn ferliking mei oare meartalige regio’s yn Europa yn lannen as Finlân, Spanje, it Feriene Keninkryk of Switserlân.

Lês mear…

Leafdefol radioportret fan ‘the first cousin of English’ Frisian/Frysk troch ‘The World of Words’

frisian-top-1

It Ingelsk is de earste taal fan de wrâld wurden, mar hoe sit it mei it Frysk? Dizze tantesizzer fan it Ingelsk is der noch hieltiid en is dwaande mei in comeback, foar in part tanksij stipe fan de Europeeske Uny en de Nederlânske oerheid (ek al hat dy der net altyd nocht oan) foar Frysk op skoalle, Fryske media en Fryske kultuer.

De Friezen sels sille nei alle gedachten sizze dat har taal oerlibbe hat omdat de Friezen dat sels woene. Net-Friezen yn Nederlân beskôgje dit faak as koppichheid. Wat it ek is, minsken yn doarp troch hiel Fryslân hinne prate noch hieltiten Frysk. En jonge minsken skriuwe ek hieltiid mear Frysk, benammen op de social media.

En hoe sit it no mei dy relaasje mei it Ingelsk? Dêrfoar moatte je wol sa’n 1400 jier tebek nei de Kentyske wetten fan de âlde Ingelske kening Ethelbert….

Lês foaral fierder by PRI the World. Dêr is ek de podcast/radiodokumintêre fan taalsjoernalist Patrick Cox te beharkjen. Dy wurdt fan herte oanbefelle.

Dit berjocht is fuortendaliks it lêste fan it jier 2016. It EBLT winsket eltsenien – en foaral de leden fan alle oansletten organisaasjes en sprekkers fan alle minderheidstalen – goeie feestdagen en in poerbêst en meartalich 2017.

Tige kritysk rapport Ried fan Europa oer neilibjen Hânfêst Minderheidstalen troch lidsteat Nederlân

It haadkantoar fan de Ried fan Europa yn Straatsburch

It haadkantoar fan de Ried fan Europa yn Straatsburch

It fyfde rapport fan de Ried fan Europa oer it neilibjen fan it Hânfêst foar Regionale en Minderheidstalen troch lidsteat Nederlân is tige kritysk fan toan. De Council of Europe yn Straatsburch is, om te begjinnen, tige ûntefreden oer de ynformaasje dy’t Nederlân oanlevere. Dy wie fierstente let – mear as in jier nei de deadline – en boppedat ek nochris ‘tige beheind’ as it giet om de oanlevere ynformaasje. Yn it troch Nederlân oanlevere steatsrapport stie nammentlik allinnich de fyzje fan de Ryksoerheid. Organisaasjes dy’t har dwaande hâlde mei minderheidstalen en sels in offisjeel advysorgaan as Dingtiid hiene gjin inkelde ynbring yn it rapport dat Nederlân ein ferline jier ynlevere by de Ried fan Europa.

It doel fan it Hânfêst foar Regionale en Minderheidstalen – yn Nederlân fan krêft sûnt maart 1998 – is om Ryksoerheid en de erkende minderheden te stimulearjen om mei-inoar de erkende minderheidstalen sa effektyf mooglik te beskermjen en te promoatsjen. Dêrfoar is, om te begjinnen, soksawat nedich as in strukturele dialooch tusken Ryksoerheid en minderheden as Friezen, Nedersaksen en Limburgers. De Ried fan Europa frege Nederlân yn har foarige rapport yn 2012 al om wurk te meitsjen fan sa’n dialooch, mar kin no oars net as konklúdearje dat dêr neat fan op de hispel kaam is.

It komitee fan ministers fan de Ried fan Europa formulearre op woansdei 14 desimber de folgjende oanrikkemendaasjes oan lidsteat Nederlân:
1.) Meitsje in gearhingjend belied foar de ymplemintaasje fan it Hânfêst yn gearwurking mei de sprekkers fan de minderheidstalen.
2.) Soargje der foar dat de feroaringen yn de media net liede ta minder oanbod yn regionale en minderheidstalen
3.) Fersterkje it ûnderwiis yn it Frysk op alle ûnderwiistypes, sadat de Friezen har eigen taal goed lêze en skriuwe kinne
4.) Jou it Limburchsk en it Nedersaksysk de status fan in gewoan skoalfak en soargje foar in grutter ûnderwiisoanbod yn dy talen.
5.) Nim ek maatregelen foar de beskerming en de promoasje fan it Romanes en Yiddysk.
Lês mear…

Optredens Tsead Bruinja, Anne Feddema, Willem Schoorstra, Eeltsje Hettinga en Lotte Middendorp op Frankfurter Buchmesse

 

frankfurter-buchmesse-2016

 

 

Fryslân is dit jier op de Frankfurter Buchmesse fertsjintwurdige mei in eigen stand. Op it ynternasjonale poadium, dêr’t Nederlân as gastlân fan de Buchmesse har presintearret, sille fjouwer Fryske optredens te sjen wêze.

Dichter Tsead Bruinja lêst in seleksje foar út syn Frysktalige  oeuvre, mear yn it bysûnder út Stofzuigerzangers/Stofsûgersjongers, in útjefte yn gearwurking mei keunstneres Mirka Farabegoli en saksofoaniste Femke IJlstra. Willem Schoorstra bringt yn Redbad kronyk fan in kening in heidenske kening út de sânde iuw ta libben. Anne Feddema lêst in ferhaal foar út de yn Berlyn skreaune ferhalebondel De triennen fan Cheetah. Skriuwer-dichter Eeltsje Hettinga en fideokeunstner Lotte Middendorp litte in tal koarte fideogedichten sjen, ûnderdiel fan it eksperiminteel en digitaal literêre projekt It Font (www.itfont.nl) wêryn’t poëzy, byldzjende keunst, foardracht en muzyk op sterk sintúchlike manier mei elkoar ferweve binne.  Regisseur Tatiana Pratley presintearret it gehiel. Lês mear…

Nije roman Paulo Coelho oer Mata Hari ferskynt yn it Frysk

 

 

De nije roman fan Paulo Coelho, De spion, ferskynt yn in Fryske edysje. Dit boek oer it turbulinte libben fan de Fryske Mata Hari, yn de Earste Wrâldoarloch op beskuldiging fan spionaazje foar de Dútsers ta de dea Coelho Spionferoardiele en eksekutearre yn Parys, ferskynt de kommende moannen oer de hiele wrâld yn oersetting. De Nederlânske edysje ferskynde ôfrûne tiisdei as ien fan de earste oersettingen. Nije wike komt de Fryske edysje út ûnder deselde titel, mar mei in fan de Nederlânske edysje ôfwikend omslach en mei it opskrift ‘Fryske Edysje’. It boek kriget op 7 oktober in offisjele presintaasje yn it Histoarysk Sintrum Ljouwert.

It is foar it earst dat in boek fan Paulo Coelho, fan waans wurk oer de hiele wrâld mear as 200 miljoen eksimplaren yn 170 lannen ferkocht binne, yn it Frysk útkomt. Paulo Coelho sels is fereare mei de Fryske oersetting: ‘It docht my in soad plezier dat krekt dit boek fan my, dat hannelet oer it tragyske libben fan dizze bysûndere Fryske frou, yn it Frysk ferskynt.’ Mei dizze Fryske oersetting komt it totaal oantal talen dêr’t Coelho’s boeken yn oerset binne op ienentachtich. Lês mear…

Biltse taal presintearre yn Intergroup Minorities yn it Europeesk Parlemint

Yntergroup_2016It Bilts, Frysk en it Nedersaksysk stiene op 10 maart 2016 op de wurklist fan de Intergroup Minorities yn it Europeesk Parlemint yn Straatsburch. EBLT-foarsitter en ‘native speaker’ Froukje de Jong hie de eare om foar de alderearste kear it ferhaal fan it Bilts te fertellen oan in ynteressearre groep fan mear as tritich Europarlemintariërs, fraksjemeiwurkers en lobbyïsten. De Ingelsktalige presintaasje fan De Jong waard simultaan oerset yn it Spaansk, Poals en Hongaarsk. It Bilts is foar de Intergroup nijsgjirrich, omdat de gemeente It Bildt yn febrewaris by it Ryk it fersyk yntsjinne om it Bilts op te nimmen yn it Europeesk Hânfêst fan Regionale en Minderheidstalen. Ut namme fan de Intergroup wie Europarlemintariër Nils Torvalds, in Sweedsktalige Fin, dêrby oanwêzich.

It Bilts waard presintearre as ‘in minderheid yn in minderheid’, mar dêrby ek de aktuele oanlieding: Troch de gemeentlike weryndieling wurdt it Bilts yn 2018 in minderheidstaal yn eigen gemeente. Foar in lykwichtich taalbelied yn de nije trijetalige gemeente Waadhoeke is it fan belang dat ek it Bilts erkend wurdt, sa lei Froukje de Jong út. Yn it publyk sieten ek in pear Friezen: Europarlemintariër Jan Huitema (VVD) fan Makkingea komplimintearre de Fryske delegaasje mei harren presintaasje. Ek FUEN-lobbyïst Frank de Boer wie by de gearkomste oanwêzich.
Lês mear…

Frysk: it leukste fak foar de iPad

‘It is leuk, hiel maklik om te brûken én hoechst gjin boeken mei nei skoalle te tôgjen’, seit in learling fan it Singelland Lyseum. Hy leart op skoalle Frysk mei de nije digitale taalmetoade Searje 36.
Op it CSG Bogerman binne se ek bliid dat harren skoalle keazen hat foar Searje 36: ‘Do sjochst fuortendaalk wat der fout is en by toetsen hast gelyk dyn sifer.’

Yn it skoaljier 2014-2015 hawwe 2500 learlingen en 20 dosinten fan 15 skoallen meidien oan de pilot fan dizze ynnovative lesmetoade. Ut in ûndersyk ûnder 204 learlingen docht bliken dat de jongeren entûsjast binne oer de nije digitale metoade om Frysk te learen: 60% jout in 8 of heger. Fierders is Frysk fan alle talen it leukst om mei de iPad te learen, neffens 70% fan de learlingen.

De seisentritich lessen fan Searje 36 geane oer tema’s sa as ‘Famylje en Freonen’ en ‘Kommunikaasje’. Yn dizze unike learomjouwing binne aktuele teksten, fideo’s, spultsjes en ferskes opnommen, wêrmei’t de learlingen konkreet wurkje oan praktyske taalfeardichheden. Sa moatte sy bygelyks in ynterview mei in bekende dwaan en dêr in filmke fan meitsje. Fierdersoan sit Searje 36 fol ynteraktive oefeningen, dy’t fuortdaliks troch it systeem neisjoen wurde.

Ek dosinten binne optein en sjogge dat jongeren mei nocht mei dit lesmateriaal oan de slach geane. De lessen út de metoade kinne bewurke wurde en it is ek mooglik om eigen materiaal ta te heakjen. In oantal dosinten Frysk hat gearwurke mei Afûk en Cedin foar de ûntwikkeling fan Searje 36.

Meiwurkers Omrop Fryslân stride foar selsstannich bestean

Foto: Omrop Fryslân

De meiwurkers fan Omrop Fryslân begjinne moandei mei aksjes foar it behâld fan in selsstannige Omrop. It giet om radio- en televyzjespots mei de slogan “Ús taal, Ús Omrop”. Meiwurkers meitsje har slim soargen oer wa’t yn de takomst bepaalt wat der op de Omrop útstjoerd wurdt.

Der leit no in plan wêryn’t Omrop Fryslân mei RTV Noord en RTV Drenthe ûnder ien bestjoer komt. De meiwurkers binne benaud dat dit ta skea gean sil fan it Frysk en wolle dat de omrop folslein selsstannich beslute kin oer programmearring en ynset fan middels.

Omrop Fryslân is in publike omrop dy’t útstjoert yn de twadde offisjele rykstaal, it Frysk. Om de Fryske taal en kultuer libben te hâlden, hat de Omrop in alsidiger programmearring as oare regionale omroppen. Sa stjoert Omrop Fryslân berneprogramma’s út, dokumintêres, wurdt skoaltelevyzje makke en dramaproduksjes. Dat allegear yn it Frysk.

Sjoch hjir foar ien fan de spots.

Boarne: Omrop Fryslan

Fryslân kin net sûnder selsstannige omrop

Foto: Omrop Fryslân

Omrop Fryslân sil opgean yn ien grutte regionale omrop foar Noard-Nederlân. Dat alteast is it plan dat de direksjes fan alle regionale omroppen yn ús lân betocht ha en oanbean ha oan steatssekretaris Dekker.

De meiwurkers fan Omrop Fryslân binne it net iens mei dizze plannen en meitsje har grutte soargen. Wy fine dat de omrop hoe dan ek folslein ûnôfhinklik bliuwe moat yn de takomst. Neffens de direksjes soe ús redaksje selsstannich bliuwe kinne, mar wy tinke dat dizze ûntjouwing it begjin fan de ein fan ús autonomy is, en de folgjende stappen – it fierder opjaan fan ynhâldlike eigen sizzenskip – no gau fierder om de hoeke komme sille.

Ien fan de belangrykste redenen foar de oprjochting yn 1988 fan in selsstannich Radio Fryslân wie om ús eigen Fryske taal brûke te kinnen en ús eigen Fryske kultuer op de bêst mooglike manier foar it fuotljocht bringe te kinnen, mei in eigen stjoerder. Al hast tritich jier bringt de Omrop dat Frysk en dy kultuer by jo thús yn de keamer. It skûtsjesilen, de alvestêdetochten, kulturele eveneminten, dokumintêres, skoaltelevyzje, aktueel nijs en ferdivedaasje, allegear yn it Frysk of in Fryske streektaal.

Lês mear…

1 2 3 4  Scroll to top