Gedichte-aven 2025
Keninklik Frysk Genoatskip bringt boek oer 200 Fryske froulju
It Keninklik Frysk Genoatskip (KFG) bestiet yn 2027 200 jier. Om dat te fieren komt it KFG mei in jubileumboek mei dêryn biografyen fan 200 Fryske froulju dy’t libbe hawwe tusken 1827 en 2027. De ôftraap wie tongersdei 19 desimber, oanslutend op in lunchlêzing troch Els Kloek yn Tresoar. Sy ynspirearre it KFG. De haadredaksje is yn hannen fan Tialda Hoogeveen. It stribjen is om it boek op 8 maart ’27, Ynternasjonale Frouljusdei, te presintearjen.
Els Kloek is troch har boeken 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis en 1001 vrouwen in de 20ste eeuw foar it KFG it grutte foarbyld foar in soartgelyk projekt yn Fryslân. Fan no ôf stiet op koninklijkfriesgenootschap.nl in list mei 100 froulju, mei in oprop oan it publyk foar oanfoljende nammen. Sjoen it grutte sukses fan it wurk fan Kloek yn Nederlân, ferwachtet it KFG dat it projekt wis oanslaan sil. It is in kâns om froulju it plak yn de skiedskriuwing te jaan dy’t se fertsjinje.
Yn it boek wurde biografyen opnommen fan 200 froulju dy’t tusken 1827 en 2027 in wichtich part fan harren libben yn Fryslân wenne hawwe of in dúdlike (famylje)bân mei Fryslân hiene. It boek wurdt twatalich. Oft in biografy yn it Frysk of it Nederlânsk opnaam wurdt hinget ôf fan de oanbelangjende frou. De biografyen wurde ferdield oer tal fan maatskiplike tema’s. Sa wurdt de gearhing ferdúdliket en wurde frouljusmienskippen sichtber. Tresoar is út namme fan it KFG de pinfierder fan it projekt en is fan plan nei 2027 it projekt ek digitaal in plak te jaan.
Nije rykdom oan ynformaasje
It KFG befoarderet it ûndersyk nei en de belangstelling foar de Fryske skiednis en kultuer. It KFG-bestjoer hat it idee foar it boek fan genoatskipslid Alex Riemersma omearme om’t it genoatskip oant no ta benammen omtinken jûn hat oan manlju. Ek yn it KFG sels hawwe manlju lang oan it roer stien. Pas yn 2023 bestie it KFG-bestjoer foar it earst út mear froulju as manlju. It KFG-bestjoer beskôget dit projekt dan ek as in lytse ynhelslach. It sjocht dit projekt tagelyk as maatskiplik weardefol. Omtinken foar froulju yn de Fryske kontekst sil liede ta in nije rykdom oan ynformaasje en in better begryp fan de histoaryske ûntwikkelingen yn Fryslân.
Skiednissen opdûkelje
Tialda Hoogeveen is skriuwer, sjoernalist en Berneboekeambassadeur. Se wie oant foar koart einredakteur fan ‘de Moanne’ en hat histoaryske boeken skreaun as als De geur van hooi en Alstublieft, mevrouw! Een geschiedenis van de Nederlandse dienstmeisjes. Hoogeveen: “Geweldich dat der op sa’n grutte skaal omtinken komt foar froulju dy’t wichtich west binne foar Fryslân. It liket my in moaie reis om de takom jierren mei in hiel team skiednissen fan froulju op te dûkeljen en wrâldkundich te meitsjen, sadat se sichtber wurde foar in grut publyk. It boek is hooplik in begjin fan in fierdere reis nei oare publikaasjes lykas dokumintêres, podcasts, artikels of biografyen.”
Minderheidstalen krije op ‘e nij plak yn it Europeesk Parlemint
Der moat op ‘e nij in Europeesk diskusjeplatfoarm foar minderheidstalen komme, sa hat it Europeesk Parlemint hjoed besletten yn Straatsburch. Fia de saneamde ‘yntergroep’ krije fertsjintwurdigers fan etnyske minderheden en minderheidstalen de romte om harren belangen op in Europeesk nivo te behertigjen. Deputearre Eke Folkerts fan de provinsje Fryslân en de Fryske Europarlemintariër Raquel García Hermida-van der Walle (D66) binne entûsjast.
García Hermida-van der Walle wie ien fan de karlûkers om it platfoarm nij libben yn te blazen. “Er zijn altijd veel voorstellen voor dit soort platformen en Europese politieke families mogen er maar een paar steunen. Het was zeker geen uitgemaakte zaak dat deze erdoor zou komen,” leit se út. “Uiteindelijk hebben we voor elkaar gekregen dat ook onze liberale groep haar handtekening zette, zodat we minderheidstalen Europees op de kaart kunnen zetten.”
Mear stipe foar minderheidstalen
García Hermida-van der Walle wol it platfoarm ûnder oare brûke om de Fryske taal yn Brussel op de aginda te setten: “Tijdens mijn campagne heb ik beloofd me hier hard voor te maken, stap één is nu gezet. Vanuit hier kunnen we het Fries, de taal fan it hert, nog een flinke steun in de rug geven.” De Fryske Europarlemintatiër is dwaande mei it opsetten fan in ynternasjonale konferinsje foar in Europeesk inisjatyf wêrmei’t minderheidstalen Europeesk bettere beskerming genietsje soene.
As it inisjatyf útfierd wurdt, soe dat ek mank gean mei mear middels foar it befoarderjen fan Europeeske minderheidstalen. “Dat is niet alleen voor het Fries van belang, maar ook voor de andere minderheidstalen in Europa en de streektalen in Nederland die zich aan de positie van minderheidstalen op kunnen trekken. Kijk bijvoorbeeld naar Limburg, waar met lessen uit Fryslân nu aan de toekomst van het Limburgs wordt gewerkt,” sa seit de Fryske D66-Europarlemintariër.
Fryske taaldeputearre entûsjast
Ek de Fryske taaldeputearre Eke Folkerts neamt de komst fan de yntergroep in boppeslach. Folkerts:: “As provinsje sette wy alles op alles foar de Fryske taal en de streektalen. De ôfrûne tiid is der in omslach west yn it tinken yn De Haach, wêrtroch’t it Frysk en de streektalen dêr no hieltyd mear omtinken krije. No is it saak om itselde foar mekoar te krijen yn Brussel.” Folkerts wol graach meikoarten delkomme yn Brussel om mei te praten oer de posysje fan minderheidstalen op Europeesk nivo. Folkerts: “Wy sjogge dat se yn bygelyks Baskelân tsjin deselde saken oanrinne as wy. Dan helpt it ús úteinlik allegear om mei-inoar op te lûken. Dat dit op ‘e nij opsetten wurdt is dus in boppeslach foar ús as Fryslân.”
Omrop Fryslân ferbynt jong en âld mei de Fryske top 100
Fan 2 desimber ôf is it wer tiid om te stimmen foar de Fryske top 100! Mei de list wol Omrop Fryslân sjen litte hoe wichtich oft de Fryske muzyk is foar de Omrop, mar seker ek foar de Fryske identiteit. Fan âlde klassikers oant nije favoriten elke stim telt! Help mei om dyn favorite Fryske nûmers yn de top 100 te krijen, bring dyn stim út fia Frysketop100.nl.
De Fryske top 100 begjint dit jier yn de earste wike fan desimber. Mei de Fryske top 100 stimbus wurde mei help fan ferskate Fryske artysten stimmen ophelle. Under oaren Folgas, Sipke de Boer, Fegebart, Frerik de Swetser en Frisicana; Gurbe Douwstra, Marcel Smit en Piter Wilkens komme nei dy ta. Stimsto yn in stimhokje of by de stimbus, dan krijst de Omrop Fryslân Set ‘m op mûtse kado.
Brêge nei de takomst
Wy sjogge dat hieltyd mear jongerein it Frysk aktyf brûkt. Jonge Fryske artysten kieze hieltyd faker foar it Frysk. In foarbyld dêrfan is Steyn Land: “Us Fryske taal is wichtich, ek al meitsje wy flaters, as wy it mar brûken bliuwe. Mei myn muzyk yn it Frysk reitsje ik myn fans mear as wannear’t ik yn it Nederlânsk sjong. Der bart wat spesjaals op feesten en it meisjongen fan it publyk oerstimt de lûdsynstallaasjes geregeld. Ik sjoch by myn leeftiidsgenoaten ek echt it grutske gefoel.”
Meitsje kâns op in konsert fan De Kast
Ferline jier waard In Nije Dei fan De Kast keazen ta it populêrste nûmer yn de Fryske top 100. Om it publyk dêrfoar te betankjen jout de band no in yntym konsert kado. En do kinst dêrby wêze! Stim op de Fryske top 100 en meitsje kâns op twa kaarten foar dit unike konsert op twadde krystdei, yn de húskeamer fan Omrop Fryslân. “Dat ús wurk sa wurdearre wurdt troch it Fryske publyk, jout in geweldich waarm gefoel”, seit Syb. “Dat fertsjinnet in betankje.”
Net stinne, mar stimme!
Meitsje kâns op dy unike priis en bring fan 2 desimber 08.15 oere ôf dyn stim út fia www.frysketop100.nl.
NHL Stenden stelt Albert Walsweer oan as bysûnder lektor Fryske Taal en Kultuer
NHL Stenden beneamt mei yngong fan 1 jannewaris 2025 Albert Walsweer ta bysûnder lektor Fryske Taal en Kultuer. It lektoraat is ta stân kommen yn gearwurking mei de Provinsje Fryslân en is ynsteld om de doelstellings fan it belied Taalplan Frysk 2030 mei stal te jaan. It bysûnder lektoraat makket ûnderdiel út fan it lektoraat ‘Meertaligheid en Geletterdheid’ fan NHL Stenden.
Albert Walsweer hat in brede ûnderfining yn it ûnderwiis. Hy wurke as learaar, as ûnderwiisadviseur by ECNO en as ûndersiker en associate lector yn it lektoraat ‘Meertaligheid en Geletterdheid’. As lektor sil hy, yn ’e mande mei oaren en yn opdracht fan de Provinsje Fryslân, op ’e praktyk rjochte ûndersyk dwaan en him rjochtsje op de fraach hoe’t skoallen de Fryske taal en kultuer op in tagonklike en ynspirearjende manier ferwurkje kinne yn har kurrukulum, sadat yn 2030 alle learlingen en studinten de kâns krije Frysk te learen en te brûken.
De ynstelling fan it lektoraat komt fuort út de ôfspraken dy’t fêstlein binne yn de Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer (BFTK 2024-2028), dêr’t it Ryk en de Provinsje Fryslân yn fêstlein hawwe hoe’t sy wurkje wolle oan de beskerming en fuortsterking fan de Fryske taal en kultuer. Ien fan de ambysjes is it fuortsterkjen fan de ûndersyksynfrastruktuer dêr’t mei de ynstelling fan dit lektoraat in folgjende konkrete stap yn set is. It ûndersyk sil yn de kommende jierren yn in trochgeande line útfierd wurde troch in praktoraat (mbû), in lektoraat (hbû) en in heechlearaarskip (wû).
Walsweer follet it ûndersyksprogramma fan it lektoraat Meertaligheid en Geletterdheid oan, dat laat wurdt troch Mirjam Günther-van der Meij, dy’t yn juny fan dit jier beneamd waard ta lektor. De ynauguraasjes fan dr. Walsweer en dr. Günther-van der Meij binne op 21 maart 2025 yn Ljouwert.
Nij: Sinteklaasboek: ‘Wytske & Kees fiere Sinteklaas’
Op freed 15 novimber ferskynt it Frysktalige Sinteklaas-kartonboek ‘Wytske & Kees fiere Sinteklaas’, skreaun troch Pieteke de Boer en yllustrearre troch Berber van den Brink. In unike oanfolling op it Fryske berneboekelânskip. It rymjende ferhaal lit bern de magy fan Sinteklaas belibje yn de Fryske taal.
Oer it boek
Belibje it Sinteklaasfeest mei Wytske en Kees. Fan de oankomst fan de Sint en it iten fan pipernuten oant it meitsjen fan in moaie tekening foar yn ‘e skoech. De yllustraasjes bringe it ferhaal ta libben en lûke de bern mei yn ‘e magy fan it Sinteklaasfeest, dêr’t alles draait om ferwachting, ferwûndering en wille.
Foarlêsmoarn
Op sneon 23 novimber om 10.30 oere is der in spesjale foarlêsmoarn yn de Biblioteek fan Snits. Sinteklaas krijt it boekje ‘Wytske & Kees fiere Sinteklaas’ kado en lêst dêr oanslutend út foar. Foar bern is der dêrnei in pitesirkwy mei leuke spultsjes, lykas pakjes goaie yn ’e skoarstiennen. Alden kinne in bakje kofje of tee drinke yn it kafee. It boek is nei ôfrin ek te keap yn de Biblioteek.
Wolst dêrby oanwêzich wêze? Meld dy oan fia: https://bmf.op-shop.nl/570/pietenpret-in-de-bieb
Boekgegevens
- Wytske & Kees fiere Sinterklaas
- Auteur: Pieteke de Boer
- Yllustraasjes: Berber van den Brink
- ISBN: 978-94-93318-47-2
- Kartonboek
- Leeftiid: 2+
- Ferkeappriis: € 9,95
- www.websjop.afuk.frl
WikiWomen: presintaasje en edit-a-thon
Op 20 novimber wurde yn Ljouwert twa eveneminten holden dy’t bydrage oan in ynklusivere Wikipedia mei tagelyk mear taalferskaat. It middeisprogramma fan WikiWomen en de jûn fan de Fryske edit-a-thon rjochtsje har op it fersterkjen fan de represintaasje fan froulju en it behâld fan minderheidstalen op Wikipedia, mei bysûndere oandacht foar de Fryske taal en kultuer.
Beide eveneminten binne fergees en biede in unike kâns om by te dragen oan in Europeeske beweging foar gelikensens en taalbehâld.
WikiWomen: Minderheden yn de Spotlight
Datum: 20 novimber, 15:00 – 17:00
Lokaasje: Stadskas, Aldehoustertsjerkhôf, Ljouwert
It WikiWomen Erasmus+ projekt nûget dosinten, fertsjintwurdigers fan musea en taalorganisaasjes en oare belangstellenden út om te ûntdekken hoe’t Wikipedia ynset wurde kin foar it fersterkjen fan digitale feardichheden, sosjale belutsenens en taalbehâld. By dit evenemint diele Ierske, Baskyske en Fryske learlingen en dosinten harren ynsichten en ûnderfiningen mei it fersterkjen fan frouljusrepresintaasje en minderheidstalen fia Wikipedia. Spesjale projektmaterialen lykas it WikiWomen Student Curriculum, de WikiWomen Teacher Toolkit, en de WikiWomen GLAM Toolkit wurde presintearre. Dy boarnen biede konkrete helpmiddels foar ûnderwiis en kultuersektor om Wikipedia te brûken yn harren wurk.
Fryske Edit-a-thon: Skriuw de Froulju Yn!
Datum: 20 novimber, fanôf 19:30
Lokaasje: Stadskas, Aldehoustertsjerkhôf, Ljouwert
De jûns giet de oandacht út nei de Fryske Wikipedy mei de Fryske Edit-a-thon. Under begelieding fan eksperts fan Wikimedia út Ierlân en Baskelân leare dielnimmers hoe’t sy sels artikels skriuwe en bewurkje kinne. It doel is om froulju mear sichtber te meitsjen en it brûken fan it Frysk as minderheidstaal te fersterkjen. Yn dizze workshop krije dielnimmers de kâns om daliks oan ’e slach te gean mei it skriuwen fan artikels oer ynspirearjende froulju, spesifyk foar de Fryske Wikipedia.
Nim dyn eigen laptop mei en kom nei de Stadskas! De jûn stiet iepen foar elkenien dy’t de krêft fan Wikipedia ûntdekke wol en him/har ynsette wol foar in heterogene, ynklusive en Fryske online wrâld.
Oer Wikiwomen
Froulju binne te min represintearre op Wikipedy. Mei it Europeeske projekt wurdt dêr feroaring yn bocht troch learlingen yn minderheidstaalsituaasjes te learen hoe’t se harren eigen artikels skriuwe kinne. Sa wurde skoallen, Wikipedy-organisaasjes en taalorganisaasjes yn Europa byinoar brocht om Wikipedy te brûken as metoade om learlingen digitale feardigens, sosjale belutsenens en taalfeardigens te learen.
Partners yn Fryslân binne Afûk, Mercator Europeesk Kennissintrum (Fryske Akademy) en Learning Hub Friesland.
Fedde Schurerlêzing 2024: De Friezen en harren ferhalen
Op sneon 16 novimber is by Tresoar de fyftjinde Fedde Schurerlêzing. Flip van Doorn en Sietske Poepjes jouwe beide in lêzing oer it tema De Friezen en harren ferhalen: de ivige paradoks. Piter Wilkens fersoarget it muzikaal yntermezzo.
Flip van Doorn
Yn syn libben en syn wurk mijde Fedde Schurer de paradoks net. Sterker noch: dizze dichtsjende politikus, aktivistyske pasifist en yntellektueel fan beskieden komôf ferienige frijwat utersten yn him. Dat lêste hat er mien mei Fryslân, de provinsje dêr’t er berne waard en dêr’t er foar op de barrikaden gie. Dat makket nijsgjirrich nei de wize wêrop’t Fedde Schurer sjoen hawwe soe nei de Friezen fan hjoed en de opjeften dêr’t dy foar steane.
Flip van Doorn (Zeist, 1967) is skriuwer en sjoernalist. Stof foar syn ferhalen fynt er op it snijflak fan reizgjen, kultuer en skiednis. Yn syn suksesfolle boek De Friezen leit er de ferbining tusken de hjoeddeiske provinsje Fryslân, dêr’t er wennet, de ferhalen fan syn Fryske pake en de skiednis fan syn heitelân.
Sietske Poepjes
Flip van Doorn stelt dat Fedde Schurer in man fan utersten wie. Hy ferienige yn himsels tsjinstellingen. Hy wie èn èn. Us tiid freget it tsjinoerstelde fan ús. Stânpunten en identiteiten binne swart-wyt. Men is folslein fóár of krekt der poer op tsjin. Foaral yn debatten oangeande konflikten yn it Midden-Easten, genderidentiteit of it miljeu liket gjin middenwei mooglik. Hoe ferhâlde dy stokramten fan gedachten har ta de Fryske identiteit? Lit de Fries him meislepe yn ritich snowflake gedrach of nimme de Friezen in oare ôfslach?
Sietske Poepjes (Harns, 1979), juriste en CDA-politikus, is sûnt febrewaris 2024 boargemaster fan it Oeriselske Olst-Wijhe. Fan 2011 oant en mei 2023 wie se deputearre yn Fryslân, mei ûnder mear ynfrastruktuer, kultuer en Fryske taal yn har portefúlje. Se is auteur fan it non-fiksje boek Eigenheid – Het belang van regionale culturen.
Piter Wilkens
Piter Wilkens (Ljouwert, 1959) is ien fan de pioniers fan de Frysktalige muzyk. Hy is skriuwer en sjonger fan humoristyske en filosofysk kleure ferskes yn tige útienrinnende stilen. Piter dielde ûnder oaren it poadium mei De Kast, Anneke Douma, Gé Reinders en it Noord Nederlands Orkest. Hy wurke ek mei oan teäterproduksjes lykas It geheim fan ’e Kânselier fan Tryater en teäterspektakel Salomon, het Kollumer Oproer.
Plak en tiid
De lêzing wurdt holden op sneon 16 novimber, by Tresoar, Bûterhoeke 1 te Ljouwert.. It programma begjint om 14.30 oere (ynrin fan 14.00 oere) en duorret oant 15.30 oere. Neisit oant 16.45 oere.
Tagong fergees, mar oanmelde is nedich.
Oer de Fedde Schurerlêzing
Fedde Schurer (1898-1968) wie in Frysk dichter en sjoernalist. Dêrneist siet er yn de Twadde Keamer foar de PvdA. Jierrenlang wie Schurer haadredakteur fan de Friese Koerier; syn stilistysk briljante en skerpe artikels wiene bekend yn en bûten Fryslân. Sûnt 2010 organisearret de Ried fan de Fryske Beweging jierliks yn gearwurking mei Tresoar, Fryske Akademy en Ljouwerter Krante in grut opsette lêzing ta neitins oan Fedde Schurer.
Sjochtip: op syk nei de Fryske talefamylje yn Fier yn it rûn
It Frysk is mear as ien taal. It is in samling fan farianten dy’t wy in ‘talefamylje’ neame kinne. Mar hoe goed kenne we eins al dy famyljeleden? Mei dy fraach reizget presintatrise Tjits van der Wal – Boersma nei alle hoeken fan it Fryske taalgebiet.
Yn’e kunde komme mei de talefamylje
Yn Fier yn it rûn reizget Tjits troch hiel Fryslân en dêrbûten, op syk nei alle farianten fan de Fryske taal. Tink dêrby oan It Bilt, Skylge, West-Fryslân, Föhr en Sylt. Se siket sprekkers fan de taal en praat mei harren oer de skjintme en skaaimerken fan de taal, mar ek oer de steat fan de taal. Want hoefolle wurdt der eins noch mei de taal praat yn dy gebieten?
Alle farianten ta ien liet
Under de syktocht nei de farianten is Tjits dwaande mei it meitsjen fan in liet. Se hat in liet makke dy’t oerset wurdt yn de ferskate Fryske farianten. Yn de ôfleveringen siket se sprekkers fan de taal op en sjongt se mei harren de kûpletten fan it liet. Uteinlik komt hjir in hiel liet út, dêr’t ek in fideoclip fan makke wurdt, dy’t yn de lêste ôflevering te sjen is. Sa kinne alle famyljeleden meidwaan mei ien mienskiplik liet fan de Fryske taal.
De earste útstjoering fan Fier yn it rûn start op it Bilt. Tjits ûndersiket hoe’t it Biltsk ûntstien is en komt derachter dat it mear is as gewoan in mjuks fan twa talen. Dêrneist docht se as dielnimmer mei oan it Biltsk Diktee en besiket se har liet yn it Biltsk te sjongen.
Fier yn it rûn
De seis ôfleveringen fan Fier yn it rûn binne fan moandei 28 oktober ôf eltse moandei om 17.15 oere te sjen by Omrop Fryslân.
Nij ferskynd: Sipke op de boerderij / Sipke op ’e buorkerij
Op tiisdei 1 oktober 2024 presintearje útjouwerij Rubinstein en útjouwerij Afûk yn it Fries Landbouw Museum in nij unyk twatalich Gouden Boekje: Sipke op de boerderij / Sipke op ’e buorkerij. It is it sânde dieltsje yn de twatalige rige Gouden Boekjes oer Sipke Pipermûs en syn pake.
Yn dit boekje helpe Sipke en syn pake boer Hûn op de buorkerij. Boer Hûn is siik! Gelokkich kinne Sipke en pake in dei op ’e buorkerij passe. Der wurdt in kealtsje berne, de kij moatte ferweide wurde, en de buorkerijwinkel moat fansels ek iepen! Underwylst leart Sipke fan alles oer it Fryske lânskip. En as it wurk achter de rêch is, kriget Sipke in hiel bysûnder kado.
Boekpresintaasje yn it Fries Landbouw Museum
De boekpresintaasje fynt plak op tiisdei 1 oktober om 12.30 oere yn it Fries Landbouw Museum, Felling 6 yn Ljouwert. Skriuwster Lida Dykstra sil, yn oanwêzichheid fan groep 3 fan de KBS Sint Radboud út Jirnsum, it earste eksimplaar oanbiede oan boer Jaring Brunia en syn frou Lotte, dy’t Lida holpen ha by de research foar dit boek.
Boekgegevens
Sipke op de boerderij /
Sipke op ’e buorkerij
- Auteur: Lida Dykstra
- Yllustraasjes: Hanne Snel
- Utfiering: ynbûn, 30 pagina’s
- ISBN: 978 90 47634737
- Ferkeappriis: € 9,99