Tag: Fryslân

Posted on

EU-ferkiezingsjûn “Fryslân yn Europa – Europa yn Fryslân” op 23 maaie

yn petear mei trije kânsrike kandidaten út Fryslân foar it Europeesk Parlemint

Yn ’e oanrin nei de ferkiezings foar it Europeesk Parlemint op tongersdei 6 juny organisearret it EBLT op tongersdeitejûn 23 maaie in iepen petear mei de trije meast kânsrike kandidaten út Fryslân. It giet om listlûker Anja Haga fan de ChristenUnie, om Raquel García Hermida-Van Der Walle fan D66 en Sjoerd Wijnsma fan it CDA. As Europeesk oriïntearre organisaasjes wolle it EBLT en Mercator Europeesk  Kennissintrum elkenien graach de kâns biede om ynformeel mei dizze trije Fryske Europeanen yn petear te gean. Wat wolle sy foar Fryslân berikke yn de EU? Hoe wolle se de kontakten mei harren kiezers ûnderhâlde? Sjoernalist Onno Falkena sil de jûn liede.


Trije kandidaten út Fryslân

De Europeeske Uny sil foar elk in rol spylje mei de grutte útdagings fan dizze tiid, mar de Europeeske polityk stiet somtiden fier fan de minsken ôf. Alle oanlieding om neier yn de kunde te kommen mei Anja Haga út Dokkum, Raquel García Hermida-Van Der Walle fan De Gordyk en Sjoerd Wijnsma fan Ljouwert. Wêr wolle sy harren krekt foar ynsette yn Europa? Binne se ek fan doel om op te arbeidzjen yn it Europeesk Parlemint? En wêr sitte krekt de ferskillen tusken Haga en Wijnsma as sy harren yn Brussel oanslute by deselde grutte EPP-fraksje?  

Foar it EBLT binne minderheidstalen, kultuer en ûnderwiis wichtich. Tema’s dy’t yn Europa krekt wat minder heech op de politike aginda steane. Wat kinne we op dizze terreinen fan de trije Fryske kandidaten ferwachtsje? De opset fan de jûn is sa dat it publyk folop de gelegenheid kriget om fragen te stellen oan de trije gadingmakkers. Dat kin ek gean oer foar Fryslân wichtige tema’s as de Lelyline, de melkfeehâlderij of de beskerming fan de Waadsee.

EBLT en Mercator Europeesk Kennissintrum

It Europeesk Buro foar Lytse Talen, EBLT, is in koepelorgaan dat him ynset foar de promoasje en beskerming fan minderheidstalen yn Nederlân. By it EBLT binne mear as tweintich organisaasjes oansletten dy ‘t harren ynsette foar de posysje fan it Frysk, Nedersaksysk, Biltsk of Papiamintsk. It Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen (ûnderdiel fan de Fryske Akademy) ûndersiket meartalich ûnderwiis en taallearen yn Europa. It is in ûnôfhinklike en erkende besoarger fan kennis en ynformaasje, benammen oer regionale en minderheidstalen yn Europa.

Wês wolkom

It evenemint is iepenbier en fergees tagonklik.

  • Tiid: tongersdei 23 maaie, 20:00 oere. Ynrin fan 19:30 oere ôf.
  • Plak: Tresoar, Boterhoek 1, Ljouwert
  • Tagong: fergees. Graach opjaan by it EBLT y.f.m. catering
Posted on

Twa nije bysûndere skinkingen oan Tresoar

Tresoar hat dizze simmer twa bysûndere skinkingen krigen: dokuminten fan de eardere Frjentsjerter Universiteit en in unyk foto-album mei foto’s fan Sigarefabryk “De Nijverheid” yn Dokkum. Dy autentike dokuminten heakje nije ynformaasje ta oan it ferhaal fan Fryslân en binne dêrom in prachtige oanfolling op de kolleksje fan Tresoar.

Dokuminten fan de Frjentsjerter Universiteit

It echtpear Ferenc Postma en Margriet Gosker hat Tresoar in tal dokuminten skonken dy’t mei de skiednis fan de Frjentsjerter universiteit ferbûn binne. Twa stikken slane op Elias Wigeri (1730 -1791). It earste is syn beneaming yn 1755 ta bûtengewoan heechlearaar yn it Romeinske rjocht oan dizze akademy. It twadde stik, ûndertekene troch steedhâlder prins Willem V fan Oranje, is de beneaming fan Wigeri ta professor honorarius. Dêrmei waard er frijsteld fan it jaan fan kolleezjes. De oarkonde is opbrocht mei in fraai oranje siden lint.

It echtpear skonk ek argivalia dy’t te krijen hawwe mei Paul Ernst Jablenski (1693 -1757). Dy professor út Frankfurt waard beneamd as heechlearaar yn de teology oan de Frjentsjerter universiteit, mar seach úteinlik ôf fan syn beneaming fanwegen bestjoerlike kwestjes.

Postma hat in ymposante kolleksje hânskriften en boeken sammele op it mêd fan teology en tsjerkeskiednis, yn it bysûnder printwurk fan de Universiteit fan Frjentsjer. Hy hat in grut tal Frjentsjerter printingen, brieven fan Frjentsjerter professoaren en objekten dy’t te krijen hawwe mei Hongaarske studinten dy’t yn Frjentsjer studearren. Koartlyn skonk it echtpear Postma-Gosker noch in oarkonde út 1778 en twa seldsume sulveren tinkpinningen út 1785 oan Museum Martena.

Foto: Haye Bijlstra, Tresoar

Tresoar hat in grutte kolleksje op it mêd fan de skiednis fan de universiteit fan Frjentsjer. Dy bestiet út de eardere akademybiblioteek, mei hûnderten bannen en it argyf fan de eardere ûnderwiisynstelling.

Fotoalbum fan Sigarefabryk “De Nijverheid” yn Dokkum

Van Drukkerij Horstman yn Assen hat Tresoar in unyk foto-album krigen. It album befettet prachtige foto’s fan Sigarefabryk “De Nijverheid” yn Dokkum, oprjochte yn 1904. Dat bedriuw anneks gruthannel fan de firma S. Bouma wie fêstige yn it pakhûs mei deselde namme oan it Grootdiep. Bouma liet yn 1933 in filla foar himsels bouwe njonken it fabryk, oan it Suderbolwurk. It album, dat net datearre is, is makke foar de bou fan de filla. De foto’s, makke troch fotograaf Breitschat fan Kollum, jouwe in hierskerp byld fan it bedriuwsproses yn it fabryk.

Foto: Haye Bijlstra, Tresoar

Skinking oan Tresoar

Mocht ien in skinking dwaan wolle oan Tresoar, dan is it ferstannich om yn it foar kontakt op te nimmen mei de kolleksjefoarmers. Sy kinne beoardielje oft it materiaal oanslút by de besteande kolleksje, dy’t as kearntema Fryslân hat.

Kontaktgegevens: collectievorming@tresoar.nl

Posted on

Byienkomst oer diversiteit en ynklusy yn Fryslân op 22 juny yn Tresoar

Wat it slavernijferline no mei ús docht. Byienkomst oer diversiteit en ynklusy yn Fryslân

We meie op 1 july dan wol betinke dat it 150 jier lyn is dat Nederlân de slavernij yn de eardere koloanjes ôfskafte, mar hoe wurket dat ferline noch altyd troch yn ús maatskippij? Oer dy fraach organisearret Tresoar op tongersdei 22 juny in temajûn, yn gearwurking mei opinyblêd De Moanne en FryslânDOK, dokumintêreplatfoarm fan Omrop Fryslân. Op dizze jûn wolle we ûndersykje hoe ynklusyf de Fryske maatskippij no echt is. Wurket it slavernijferline noch altyd troch yn ús hâlden en dragen ten opsichte fan minsken mei in ôfkomst fan de eardere wingewesten?

(ûn)lykwurdigens

De Moanne ferskynt healwei juny mei in edysje dy’t folslein yn it teken stiet fan dit tema ûnder de paraplu fan (ûn)lykwurdigens. Yn dizze edysje lêst ûnder mear in grut artikel mei in fraachpetear mei Jaleesa Schiphorst, wichtich adfiseur foar de Pier21-foarstelling Un dia nobo – Wan nyun dey – In nije dei en bestjoerslid Comité 30 juni / 1 juli Fryslân.

Jaleesa Schiphorst is ien fan de gasten op 22 juny. (Byld: omslach Moanne, foto: Linus Harms) 

slavernijferline yn Fryslân

FryslânDOK stjoert ein juny twa ôfleverings út wêryn’t sjoen wurdt nei de trochwurking fan it slavernijferline yn Fryslân. By de slavehannel tinke we gau oan VOC en WIC en ‘dus’ oan Amsterdam, mar ek yn Fryslân wennen keaplju dy’t oandielen hienen yn plantaazjes mei slavenarbeid, of seelju dy’t meiwurken oan it transport fan minsken of guod fan dizze plantaazjes. FryslânDOK praat mei ynwenners fan ús provinsje dy’t woartels ha yn dizze histoarje oer wat sa’n ferline noch altyd mei har docht. Boppedat sjogge de programmamakkers hoe’t de ekonoamyske machtsbasis dy’t yn de koloniale tiid lein waard, noch altyd hannels-ûngelikensens yn stân hâldt – wat bygelyks sichtber is yn it bakje kofje dat wy alle dagen drinke en dat noch altyd in produkt is fan ûnearlike hannel.


Byienkomst oer diversiteit en ynklusy yn Fryslân

Yn kafee De Gouden Leeuw fan Tresoar sjogge en harkje we nei dizze ferhalen en prate dêr fierder oer. De makkers fan De Moanne en FryslânDOK skowe oan, tegearre mei gasten dy’t yn harren ferhalen foarkomme, wêrûnder Jaleesa Schiphorst. Mei har en oaren prate we oer de hâlding dy’t de maatskippij oannimt ten opsichte fan dit tema en hoe’t de media hjir in rol yn spile ha en yn spylje kinne.

De byienkomst begjint om 20:00 oere en is fergees by te wenjen. Wol freegje we dy om in plak te reservearejen yn ferbân mei de beskikberheid. Reservearje kin hjir.

Posted on

Nij lesmateriaal slavernijferline fan Fryslân beskikber

Dit jier is it 150 jier lyn dat Nederlân slavernij offisjeel ôfskafte. In soad Friezen assosjearje slavernij mei it westen fan Nederlân, mar dat kloppet net. Ek yn Fryslân binne nammentlik spoaren fan dizze pynlike skiednis te finen. Yn de kolleksjes fan Historisch Centrum Leeuwarden en Tresoar binne ferskate boarnen dy’t ús mear oer it Fryske slavernijferline fertelle. Fan 21 juny is op GeschiedenisLokaal Fryslân lesmateriaal by dy boarnen beskikber foar it basis- en fuortset ûnderwiis.

Slavernijferline fan Fryslân

It ôfskaffen fan de slavernij yn de Nederlânske koloanjes barde yn fazen. Yn 1814 waard de hannel yn slaven ferbean, yn 1860 de slavernij yn Nederlânsk-Ynje en yn 1863 de slavernij yn Suriname en it Karibysk gebiet. Mar echt frij wienen de ta slaaf makken net, want noch oant 1873 waarden se twongen om op de plantaazjes te wurkjen. Dit jier is it dus 150 jier lyn dat de slavernij yn Suriname en it Karibysk gebiet écht oer is.

Oant foar koart waard slavernij sjoen as in kwestje dêr’t Fryslân net folle mei te krijen hie, dat stêden as Amsterdam en Middelburg in gruttere rol spile hawwe yn it slavernijferline fan Nederlân. Mar ek yn ús provinsje fynst spoaren werom fan it slavernijferline. Gebouwen, monuminten en strjitnammen yn plakken as Ljouwert, Harns, Dokkum en Wolvegea, en argyfstikken en museale objekten yn ús argyfynstellingen en musea dogge tinken oan dit pynlike ferline.

Skilderij fan Fryske stedhâlders – te sjen yn it Stedhâlderlik Hôf Ljouwert (ôfbylding: Tresoar)

Slavernijferline tichter by Fryske learlingen

It is belangryk om de kennis en bewustwurding fan dit erfgoed yn ús direkte omjouwing te fergrutsjen. Dêrom hat it digitale boarneplatfoarm GeschiedenisLokaal Fryslân it inisjatyf nommen om – yn gearwurking mei NHL Stenden Hogeschool Ljouwert – it slavernijferline tichter by Fryske learlingen te bringen. Studinten fan de Pabo en de dosinte-oplieding Skiednis ûntwikkelen lessen, dêr’t learlingen ûndersyk yn dogge nei spoaren yn en histoaryske boarnen oer de omjouwing dêr’t se alle dagen yn rinne, fytse of scooterje.

Lansearring nij lesmateriaal

Al it nije lesmateriaal oer it Fryske slavernijferline wurdt woansdei 21 juny by in presintaasje lansearre en is dan beskikber foar alle ûnderwizers yn Fryslân. De presintaasje is yn Tresoar, fan 15.30 oant 17.30 oere. It programma begjint mei sprekkers oer it bewustwurden fan it slavernijferline yn Nederlân, Fryslân en it ûnderwiis. Ta beslút wurdt it nije lesmateriaal troch de studinten sjen litten.

Mear aktiviteiten by it ôfskaffen fan de slavernij binne te finen op de websiden fan Tresoar, Historisch Centrum Leeuwarden en Keramiekmuseum Princessehof.

Posted on

‘Pinkeltje in Friesland’ no ek yn it Frysk

Nei ûnder oaren de Efteling, Diergaarde Blijdorp, Texel, it Dolfinarium, it Spoorwegmuseum en it Rijksmuseum wie it ferline jier tiid foar Pinkeltje om ôf te reizgjen nei Fryslân: Pinkeltje in Friesland. It boek fan Studio Dick Laan is no troch Ytsje Steen oersetten nei it Frysk en okkerdeis by útjouwerij Afûk ferskynd ûnder de titel Pinkeltsje yn Fryslân. Pinkeltsje belibbet net allinne in spannend aventoer, mar komt ûnderweis ek fan alles te witten oer ferskillende Fryske stêden, lykas Ljouwert, Snits, Frjentsjer en Dokkum.

Ynhâld
Pinkeltsje is krekt de daksgoate oan it skjinmeitsjen as de Pinkelakei ynienen lânskomt om him op te heljen. Kening Pinkelpracht hat Pinkeltsje syn help nedich, want de kroanprins is spoarleas ferdwûn. En wa kinst der dan better op útstjoere om him te sykjen as de alderbêste speurnoas fan Pinkeltsjelân?

It iennige dat de kening him fertelle kin, is dat de prins foardat er ferdwûn in âld boek oer in bysûndere Fryske mantelspjelde oan it bestudearjen wie. Pinkeltsje hoecht net lang nei te tinken. Tegearre mei Pinkelotsje fljocht er mei de keninklike pinkelstrieler nei Fryslân. De syktocht nei de prins én de mantelspjelde bringt harren op alderlei plakken yn Fryslân – mar se binne net de iennichsten mei dy missy…

Boekgegevens
Pinkeltsje yn Fryslân
Auteur: Studio Dick Laan
Oersetting: Ytsje Steen
Utfiering: ynbûn ISBN: 978 949 3159990
Tal siden: 144
Ferkeappriis: € 13,99
www.afuk.frl

Posted on

Ynterfryske frouljusmoeting yn Eastermar

Fan 13 oant 16 septimber 2022 organisearret de Fryske Rie wer in ynterfryske frouljusmoeting. Dat twajierlikse barren is diz’ kear yn in groepsakkommodaasje yn Eastermar, yn ús, Westerlauwersk, Fryslân. Dielname stiet iepen foar froulju út Noard-, East- en Westerlauwersk Fryslân.

Programma

In nijsgjirrich programma is gearstald troch in wurkgroep út de Fryske Rie, oanfold mei 2 froulju út de Vrouwen van Nu Friesland. Sa stiet der in besite oan de Sweach op it programma, û.o. nei de Tropyske Kas, in bisite oan it Skútsjemuseum yn Earnewâld en in fartocht troch de Alde Feanen. Jûns wurdt der soarge foar ferdivedaasje mei sjongen en it fertellen fan ferhalen. Meiïnoar yn ‘e kunde komme en útwikseling fan ûnderfinings én geselligens stiet dizzer dagen foarop.

Sjoch foar it folsleine útwikselprogramma, en www.fryskerie.frl en op Facebook

Ynterfryske Rie

De frouljusmoeting is in aktiviteit fan de Ynterfryske Rie, in gearwurkingsferbân fan trije Fryslannen, resp. fan de trije seksjes dêrfan yn West, East en Noard. Fan West binne diz’ kear ek de froulju fan it Westfries Genootschap yn Westfriesland (Noard-Hollân, Ned.) útnûge.

De leden fan de Ynterfryske Rie binne de trije Fryske Rieden en it foarsitterskip dêrfan wikselet om de trije jier. De Seksje Noard hat op it stuit it foarsitterskip oant healwei 2024. Dêrnei nimt de Seksje East dat wer foar trije jier oer. Neffens in fêst skema wurdt der om de trije jier ek in Friezemoeting op Hilgelân (Helgoland) organisearre. Dat is dit jier fan 20 oant en mei 22 maaie. Yn 2021 koe it trijejierliks Ynterfrysk Kongres fanwege koroana net trochgean, no wurdt dat trijejierliks kongres oanslutend oan de frouljusmoeting yn septimber 2022 yn Fryslân hâlden.

Fryske Rie

opjefte

Opjefte foar froulju dy’t belangstelling hawwe om diel te nimmen, stiet no iepen. Opjaan kin oant 1 juny 2022 by de Fryske Rie, fia dit e-mailadres

Mear ynformaasje kin ek fia dat e-mailadres opfrege wurde.

Posted on

The story of Frisian in multilingual Friesland

Reitze J.Jonkman & Arjen P. Versloot

Nei de súksesfolle útjeften fan dizze oersichtlike taalskiednis fan Fryslân yn it Frysk en yn it Nederlânsk, Fryslân lân fan talen, in skiednis is no ek in Ingelske oersetting ferskynd.

The story of Frisian in multilingual Friesland is in tige lêsber en ryk yllustrearre útjefte oer de skiednis fan it Frysk: wêr’t it weikomt, hoe âld at it is en dat it yn de rin fan de iuwen aardich wat feroare is en noch hieltyd feroaret. Hoe’t it plak yn de maatskippij net altyd itselde wie en wat syn posysje yn de lêste iuw wurden is.

Continue reading “The story of Frisian in multilingual Friesland”

Posted on

Friese gedeputeerde Kramer wil sterke regio’s in Europa

Foto: EU Netwerk Noord-Nederland
door Koos van Houdt

In politiek Den Haag moeten ze ophouden te denken dat Nederland één regio in de Europese Unie vormt. Dat zegt Johannes Kramer, gedeputeerde voor de Fryske Nasjonale Party FNP in de provincie Fryslân. Kramer is niet alleen drijvende kracht achter de Onafhankelijke Senaatsfractie in de Eerste Kamer, maar ook actief Europeaan.

Hij voelt zich “goed vertegenwoordigd” in Europa, doordat de Europese Vrije Alliantie EVA met zeven leden onderdeel uitmaakt van de Groene fractie in het Europees Parlement. In de EVA zijn ook regionale partijen uit onder meer Spanje, Schotland, Wales en Letland vertegenwoordigd. Wie mocht denken dat de FNP de luiken sluit, niets met Nederland als geheel en al helemaal niets met de Europese Unie te maken wil hebben, heeft het mis. Continue reading “Friese gedeputeerde Kramer wil sterke regio’s in Europa”

Posted on

Meartaligens yn Fryslân

In enkête oer meartaligens yn Fryslân dy’t troch Partoer ôfnommen is by it Frysk boargerpanel hat útwiisd dat meartaligens in wichtich ûnderwerp is dat in soad minsken oangiet. De wichtichste útkomsten binne:
– De helte fan de panelleden praat alle dagen twa, trije of mear talen. It giet meastentiids om Frysk en Nederlânsk.
– Ien op de fjouwer panelleden behearsket it Frysk hiel goed of goed op papier.
– Trijekwart fan de panelleden kin hiel goed of goed Ingelsk ferstean. Continue reading “Meartaligens yn Fryslân”