12 novimber yn de Stadskas: ‘It toanbyld fan wrakseling’

Elke keunstner ken it: de wrakseling. Meastentiids sjochst inkeld it einresultaat – in kreatyf wurk dat presys is sa’t it wêze moat. Mar wat is dêroan foarôfgien? Hoefolle ferzjes binne der makke? Hoefolle jierdeis binne der skipt? Hoe faak is der roppen: “Wêrom moat ik yn ‘e goedichheid no sa nedich méitsje? Wêrom haw ik net genôch oan wurkjen, sliepen, iten en reality tv sjen?!”

Yn dit live-event dat we organisearje yn gearwurking mei Explore the North fertelle yllustratoaren en skriuwers oer harren wrakseling. Lústerje én sjoch nei de ferhalen fan Tjitske van Dijk, Lara Kool, Piter Banga, Hannes Schievink en Sanne Visser. Sarah van der Meer is moderator. De tagong is fergees!

Dizze jûn oer ‘it toanbyld fan wrakseling’ is it resultaat fan in spannende proazasimmer, dêr’t 15 nije talinten de kâns krigen om byld of tekst te publisearjen yn de Ljouwerter Krante en de Moanne.

plak & tiid

Wês der by op tiisdei 12 novimber om 20.00 oere yn de Stadskas by de Aldehou yn Ljouwert.

It hiele programma yn de Stadskas fan Explore the North fynst hjir.

Oprop Tresoar Fellow 2025

Tresoar en de Freonen fan Tresoar stimulearje in nije generaasje ûndersikers fan de Fryske skiednis, literatuer, kultuer en/of letterkunde. Mei inoar hawwe sy it Tresoar Fellowship ynsteld. Elk jier wurdt in stipendium beskikber steld oan in jonge akademikus út binnen- of bûtenlân. Dêr kin in ynnovatyf ûndersyksprojekt fan maksimaal trije moannen mei stipe wurde.

Kandidaten fan alle dissiplines en nasjonaliteiten binne wolkom.Alle ynteressearren foar it jier 2025 kinne fan no ôf in útstel yntsjinje.

Tresoar

Betingsten

  • De Tresoar Fellow is in ôfstudearre akademikus dy’t heart by in nije generaasje ûndersikers (dat wol sizze ôfstudearre nei 1 jannewaris 2014)
  • Fan de Fellow wurdt ferwachte dat hy/sy fernijend ûndersyk docht nei in (diel)ûnderwerp út ien fan de haadtema’s fan Tresoar (sjoch hjirûnder) en dêrby aktyf gebrûk makket fan de kolleksje fan Tresoar
  • De Fellow jout in publykslêzing yn Tresoar
  • De Fellow skriuwt in artikel oer de resultaten fan it ûndersyk en biedt dat oan by ien fan de Fryske wittenskiplike tydskriften, lykas Us Wurk of De Vrije Fries
  • By dizze en oare publikaasjes dy’t fuortkomme út it fellowship wurdt fermelding fan it Tresoar Fellowship ferwachte

Haadtema’s

Tresoar ûntwikkelet syn kolleksje fan in oantal haadtema’s út: Fryske skiednis, Fryske literatuer, of Fryske kultuer. Tresoar en de Freonen fan Tresoar kinne in foarkar foar ien fan de tema’s útsprekke.

Mear ynformaasje it te ferkrijen by Tresoar

P.C. Hooft-priis foar Durk van der Ploeg of Hylke Speerstra?

It Skriuwersbûn, organisaasje fan en foar Fryske skriuwers, dichters, oersetters en leafhawwers fan it Frysk docht in oanrikkemandaasje oan de sjuery fan de P.C. Hooft-priis foar proaza 2025. De skriuwers dêr’t it om giet, binne Durk van der Ploeg en Hylke Speerstra.

De P.C. Hooft-priis is in oeuvrepriis dy’t neffens it reglemint fan de P.C.  Hooft-stifting takend wurde kin oan in Nederlânsktalich auteur of in benammen yn it Frysk publisearjende skriuwer. Yn de 75 jier dat de priis bestiet, is der lykwols noch nea in haadsaaklik Frysktalige skriuwster of skriuwer beleanne. Unbekendheid mei de Fryske literatuer by de sjuerys spilet neffens it Bûn dêr sûnder mis in grutte rol by. De Fryske skriuwerij docht foar oare literatueren net ûnder. It Bûn hat dêrom op him naam de P.C. Hooft-stifting en de troch har beneamde sjuery fan goede ynformaasje te foarsjen.

De oanrikkemandaasje is, nei oerlis mei it bestjoer fan it Bûn, skreaun troch Martsje de Jong fan Bitgum. It bestjoer is ferantwurdlik foar de seleksje fan de auteurs.

Nije webside De Moanne

De nije webside fan de Moanne, yn geef Frysk, live gien. De side is frisser, oersichtliker en   dúdliker. Troch de berjochten better op tema yn te dielen, kinst fluch fine watst sikest.

Nij is ek de gearwurking mei Merk Fryslân, dêrtroch binne no op de webside alle kulturele aktiviteiten yn in aginda werom te finen. De webside is hjir te besjen.

Jaorboek Nedersaksisch 4 verschenen: lezings van et Nedersaksisch symposium en meer

Vri’jdag 23-2 verscheen de ni’jste oflevering van et Jaorboek Nedersaksisch, oftewel jaorgaank 4 (2023). In et eerste diel staon de uutwarkte lezings van et Nedersaksisch symposium van 14 oktober 2023, hullen in Kunstcafé Schurer, Assen. In diel 2 staon nog drie aandere artikels. Die bin al liekegoed van belang veur de kennisverbreiding van et Nedersaksisch.


De canon van et Nedersaksisch

Philomène Bloemhoff-de Bruijn is pensioneerd projektleider streektael van de Overiesselakedemie en begint et eerste diel van het Jaorboek mit heur interessaante en al langer verwaachte veurstel veurDe canon van et Nedersaksisch’. Wat moet de ontwikkelde Nederlaander toch aenlik wel van et Nedersaksisch weten? Ze maekte de Nedersaksische canon naor et veurbeeld van de canon van de Nederlaanse literetuur en richt heur in de vorm van vraoge en antwoord op 14 andachtsgebieden. Zoas aord, kenmarken en komof van et Nedersaksisch, de staotus as erkende regionaole tael, heufdvormen en verscheidenhied, de taelinstituten, de traditionele spellingsystemen, de belangriekste woordeboeken en de veurnaamste schrievers en zangers per regio. Last but not least: hoe kuj’ meer an de weet kommen?

Van Reynke töt Roes: ideeën um de Nedersaksische literetuur te laoten leven

Chris Canter, onder meer auteur in et Drents, wist op hoogtepunten uut de Nedersaksische literetuur: ‘Van Reynke töt Roes: ideeën um de Nedersaksische literetuur te laoten leven’. Henk Nijkeuter, onder meer pensioneerd Rirksarchivaris in Drenthe, vertelt over et Nedersaksische literaire lasndschop vanuut archivistisch perspektief.

Bernlef, dichter van de Heliand? Nieuwe aanwijzingen

Naost de recente vertaelings van de Heliand in Sallaans, Stellingwarfs en Nederlaans mit daorbi’j et neudige an et waoromme en hoe, is ok de vraoge naor et auteurschop levendig bleven. De staand van zaeken is te lezen in de bi’jdrege van VU-promovendus Redbad Veenbaas: ‘Bernlef, dichter van de Heliand? Nieuwe aanwijzingen’.

Saksische volksverhaolen in ’t underzuuk van ’t Meertens Instituut

Promovendus an de Radboud Universiteit Arjan Sterken vertelt over ‘Saksische volksverhaolen in ’t underzuuk van ’t Meertens Instituut’, en taelkundige van de Overiesselakademie Harrie Scholtmeijer gaot in op ‘Het Nije locht, Derk met de beer en Sinte Katrijn: Nedersaksische volksveralen en talige volkscultuur in regionale woordenboeken’.

Nedersaksische taelkunde. Wat moej’ zoal weten?

Wat zollen warkers in et veld, mitwarkers bi’j streektaelinstituten en besturen van verienings veur et Nedersaksisch in heur funkties zoal weten moeten van de tael? Zoks dan mit naeme op et gebied van de Nedersaksische fonologie, morfologie, syntaxis en standerdisering? Op die vraoge gaon Henk Bloemhoff en Jan Nijen Twilhaar in. Lange leden specialiseerden ze heur al op ‘e klaanken en vormen, van et Stellingwarfs an de iene en van et Hellendoorns an de aandere kaante.   

Het Nedersaksisch en Limburgs: een sociolinguistische insteek

In zien bijdrage ‘Het Nedersaksisch en Limburgs: een sociolinguistische insteek’ gaot emeritus-hooglerer Toegepaste taalwetenschap en Variatielinguïstiek Roeland van Hout in op ’e aachteruutgaank in gebruuk van et Nedersaksisch en ok van et Limborgs, een regionaole tael die trouwens getalsmaotig hoger skoort as et Fries in Frieslaand. Van Hout beschrift de kerntaeken veur de regionale taelen op basis van et Europees haandvest en tekent een negental heufdlijnen uut veur et Limborgse taelbeleid. In zien ofslutende woorden legt hi’j veur: ‘De belangrijkste taak is ervoor te zorgen dat jongere generaties de taal blijven spreken. Het is daarmee van belang om te zorgen dat de regionale talen status en prestige hebben en passen in de dynamiek van de moderne tijd’.

Jaorboek Nedersaksisch 4 (2023)

Jaorboek Nedersaksisch 4 (2023) is van een groot fermaot, telt 116 bladzieden, kent een ebook-variaant en is in beide versies te bestellen.

D’r is een losse ebook-publikaosie van ‘De Canon van het Nedersaksisch’.

Diel 2 van et Jaorboek: aandere artikels

De aldereerste hooglerer Nedersaksisch, Klaas Hanzen Heeroma (1909-1972), is onder meer bekend van zien TONAG, de Taalatlas van Oost-Nederland en Aangrenzende Gebieden. Indertijd kwammen d’r drie interessaante ofleverings, mit uutvoerig kommentaor in een drietal boekwarken (1957-1963). De vierde oflevering was in veurbereiding, mar tot een uutgifte is et nooit kommen. Philomène Bloemhoff vertelt now in het twiede pat van et Jaorboek hoe zi’j dat 43 jaor leden ok nog es perbeerde as tiedelijk mitwarker van et Nedersaksisch Instituut. Liekewel kwam et ok doe niet tot een publikaosie. Wel schreef ze et neudige kommentaor en ze bruukt dat now opni’j mit de neudige anpassings in heur Jaorboek-bijdrege ‘Aflevering 4 van de TONAG, kaart 31-33’. Van Heeroma’s definitieve kaorten  veur TONAG-4 kon ze drieje weerommevienen en die bin now in et jaorboek publiceerd: kiespijn, kies en rode aalbes. Van de aandere zeuven kaarten bin allienig zwatwit-versies beweerd bleven. Die hoopt ze dommiet ok nog te publiceren. In dit artikel bin wel, in zwatwit, een drietal zonuumde ‘bij-kaaorten’ opneumen en bespreuken.

In et artikel ’Stellingwarfs “drosse kaampe” en zo’ beschouwt Henk Bloemhoff dros, drus = ‘met wisselbouw’, ‘onbebouwd’ als klaankvariaant van aandere Nedersaksische vorms als drös, dröis en dreus in o.m. Drenthe en Twente. Ze wiezen naor zien miening allegere op een eigen Saksische klaankontwikkeling die plakvunnen hebben moet naost die in et Frankisch, die tot de bestaonde Nederlaanse woorden dries, drees leided hebben moet.

Een biezundere perel in dit Jaorboek Nedersaksisch is de bi’jdrege van de taelkundigen Lex Schaars, auteur van onder meer et Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialcten, en Jan Berns, eerder warkzem an et Meertens Instituut. Die beide prissenteren tekst van 17de-ieuws Gelders historikus Arend van Slichtenhorst. Die plaetst daorin, anno ±1650, et Aachterhoeks en Veluws as Nedersaksisch en zegt over de gebieden die greenzen an Utrecht en Hollaand dat ze daor een ‘botter tael’ hebben, naemelik niet mit ‘golt, holt, zolt’, mar mit ‘gout, hout, zout’.  Dit taelgebruuk van onderdehaand zoe’n 400 jaor leden kennen we vandaege-de-dag as Nedersaksisch van de West-Veluwe.

Weerommekieken oorspronkelike lezings

Van de oorspronkelike lezings van et Nedersaksisch symposium bin films maekt. Weerommekieken kan op sasland.nl > archief. Wie wil kan daor ok et pergramme as gehiel nog eens weerommezien.

In et ni’je jaorboek bin om een  technische reden de vraoggesprekken over de pesisie van et Nedersaksisch niet opneumen die student Duuts Romy Dekker tiedens et symposium hul mit Overiesselakedemieveurzitter Annet Westerdijk en Twents radiomaeker Adrie Hemmink. Ze bin wel ‘live’ te vienen, ok op sasland.nl > archief.

Al dit filmmateriaol op sasland.nl is veur ieder zonder kosten te bekieken.

Utnûging útrikking Gysbert Japicxpriis 2023

Op sneon 14 oktober krijt Jetske Bilker foar har roman Spegel en sonde de Gysbert Japicxpriis 2023 útrikt troch Eke Folkerts, deputearre fan provinsje Fryslân. Jo wurde fan herten útnûge om de útrikking by te wenjen.

Oer de skriuwster

Jetske Bilker (1960) mocht as bern al graach skriuwe. Se studearre Algemiene Literatuerwittenskippen en wurke ûnder oare yn it ûnderwiis. Yn 1988 debutearre se mei Imitaasjelear. Dêrnei ferskynde yn 2012 It libben fan in oar en yn 2021 kaam Spegel en sonde út. Neist dizze romans hat se in grut ferskaat oan publikaasjes op har namme stean. Fan oersettingen fan De Kameleon oant Harry Potter en fan Ilja Leonard Pfeijffer oant in ‘hertaling’ fan Trinus Riemersma. Ek makke se ferhalebondels, blomlêzingen en skreau se it Fryske boekewikegeskink fan 2004. De lêste jierren is se ek aktyf as dosint kreatyf skriuwen.

Lytse Gysbert

As ûnderdiel fan it programma sil op sneon 14 oktober ek de Lytse Gysbert Japicxpriis útrikt wurde, de priis foar it bêste Fryske gedicht troch skoalbern út de groepen 7 en 8 fan it basisûnderwiis yn Fryslân. De priiswinner, Sytze de Haas út Jorwert, kriget in oarkonde en de fûl begearde ‘Gouden Fear’ en sil de hantekening sette op in spesjaal boerd yn it Gysbert Japicxhûs, it bertehûs fan skriuwer en dichter Gysbert Japicx.

Gysbert Japicxpriis
Nammejouwer fan de priis is de dichter Gysbert Japicx (1603-1666) út Boalsert. De priis waard yn 1947 foar it earst útrikt. Eardere resinte winners fan de Gysbert Japicxpriis binne Eeltsje Hettinga (2021), Aggie van der Meer (2019), Eppie Dam (2017), Koos Tiemersma (2015) en Jacobus Q. Smink (2013). Sjoch hjir foar mear ynformaasje oer Fryske literatuer en de Gysbert Japicxpriis.

Utrikking
De útrikking fan de Gysbert Japicxpriis is sneon 14 oktober yn de Martinitsjerke yn Boalsert. De priis bestiet út in bedrach fan 10.000 euro en 5.000 euro foar it oersetten fan it wurk fan de winner. Yn de foarôfgeande wike binne ferskate literêre aktiviteiten yn de Gysbert Japicxpriiswike. Sjoch hjir foar mear ynformaasje oer de aktiviteiten.

Roel Reijntjes-lezing in restaurant Luning in Rune

Op zundagmiddag 19 meert dreit het in restaurant Luning an de Brink in Rune um het wark en leven van Roel Reijntjes. Um 14:00 begunt der een pregram van veurdrachten en een kleine rondleiding deur het dörp.

Schriever Roel Reijntjes is honderd jaor leden geboren en twintig jaor leden oet de tied kommen. Hij woonde in Beilen, maor ien van zien mooiste gedichten giet over Rune. Daorum hef de organisatie keuzen veur een Roel Reijntjes-lezing in Rune.

Literatuurkenner Henk Nijkeuter, schriever en muzikant Erik Harteveld en streektaolambassadeur Ans Klok vertelt over het leven en de schrieverij van Roel Reijntjes. Dizze lezing is de darde die heurt bij de Underweg-reeks, een neie Drentse literaire wandelserie. De schrievers hiervan, Gerrit Boer en Henk Berghuis, praot over het belang van en het idee achter de literaire wandelserie. Publiek is van harte welkom bij de Roel Reijntjes-lezing. De entree is € 7,50. Kaorten kunt risserveerd worden via www.huusvandetaol.nl/product/roel-reijntjes-lezing

Tresoar en Literatuurmuseum wurkje gear oan lansearring auteursportaal

Frysk letterkundich en histoarysk sintrum Tresoar en it Literatuurmuseum yn Den Haag binne mei de Koninklijke Bibliotheek en oare organisaasjes mei biblioteekkolleksjes in gearwurking oangien om Nederlânsk literêr erfgoed oan elkoar te ferbinen. Dy gearwurking hyt ‘Verbonden erfgoed van bibliotheken.’ In auteursportaal dêr’t alle ynformaasje oer ien skriuwer yn te finen is, tsjinnet as praktyske tapassing fan it ‘verbonden erfgoed’.

It wurk fan de yn Fryslân berne skriuwer Theun de Vries (1907-2005), dy’t in ûnbidich grut literêr oeuvre skreaun hat, tsjinnet as pilot foar it auteursportaal. Ynformaasje oer in auteur is faak net op ien plak te finen. Sa bewarret it Literatuurmuseum brieven en manuskripten fan Theun de Vries en Tresoar boeken, foto’s en artikels. Ynformaasje oer syn publikaasjes is te finen by de Koninklijke Bibliotheek en it NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies bewarret in fersetsberjocht.

It online auteursportaal Theun de Vries moat in ein meitsje oan de oerlaap oan biografyske en bibliografyske ynformaasje en bringt de belangrykste boarnen by elkoar yn in oersichtlik gehiel. It portaal wurdt op sa’n wize makke dat it ek brûkt wurde kin foar ynformaasje oer oare auteurs. Ein 2022 komt it portaal online.

Nij oan dit portaal is dat gebrûk makke wurdt fan Linked Open Data (LOD). LOD is de standert wize om gegevens sa online op it web te publisearjen dat se (wer)brûkber binne. It kin dan gean om digitale of digitalisearre materialen lykas tekst, ôfbyldingen of audiofisueel materiaal, mar ek ynformaasje oer materialen: de metadata. De data wurdt op sa’n wize oanbean dat der folle makliker, en sels automatysk, ferbining lein wurde kin mei oare data. Dêrtroch wurdt de data riker en nuttiger foar de brûker. De ynformaasje giet net ferlern as in webside opheft wurdt.


In resintlik takende subsydzje fan Stichting Pica makket it mooglik it projekt ‘Verbonden erfgoed van bibliotheken’ út te fieren en dêrmei it auteursportaal te realisearjen. It projekt ‘Verbonden erfgoed van bibliotheken’ rint oant en mei maart 2023.

Aktiviteiten rûnom de Gysbert Japicxpriis

De Gysbert Japicxpriis 2021 is takend oan dichter Eeltsje Hettinga foar de gedichten dy’t er skreau as ‘Dichter fan Fryslân’ 2017-2019. Neffens de advyskommisje kinne dy gedichten rekkene wurde ta it bêste dat de Fryske poëzy de ôfrûne jierren opsmiten hat. Op 6 novimber krijt er de priis yn Boalsert útrikt. Om dat te fieren wurdt de dagen foarôfgeand oan dy útrikking troch Tresoar en oare organisaasjes de Gysbert Japicxpriis wike holden.

Moandei 1 novimber | literêre jûn

Op moandei 1 novimber is der yn Tresoar in literêr programma yn oparbeidzjen mei tydskrift De Moanne. Op dy jûn draacht Raymond Muller foar út it wurk fan Eeltsje Hettinga en fersoarget Arjan Hut in skôging oer it dichtwurk fan Hettinga. Wiebe Kaspers soarget foar muzyk en de presintaasje is yn hannen fan Amarins Geveke. In moaie jûn dus om foar it earst of better yn de kunde te kommen mei de nijste Gysbert Japicxpriiswinner.

Ynrin 19.30 oere, begjin 20.00 oere.  
Wolsto wis wêze fan in plakje? Ferjit dan net dy yn’t foar oan te melden

Freed 5 novimber | jûn mei literêr en muzikaal program

Op freed 5 novimber is der mei Explore the North en dichterskollektyf RIXT in literêr en muzikaal program yn de Westerkas as ûnderdiel fan de festivalperioade fan Explore the North yn de Westertsjerke te Ljouwert. De jûn set útein mei in pear oades oan Eeltsje Hettinga fan keunstners dy’t in soad mei him gearwurkje. De dichters fan RIXT fersoargje in optreden en spesjaal sille in oantal dichters yn gearwurking mei de ‘Verhalenavonde’ it ferhaal oer har gedichten fertelle. Op de jûn wurdt ek de twatalige blomlêzing Oar hûs / Et andet hus mei Deenske en Fryske gedichten presintearre. It program wurdt ôfsletten mei muzyk.

Ynrin 19.30 oere, begjin 20.00 oere.
Wolsto wis wêze fan in plakje? Ferjit dan net dy yn’t foar oan te melden.

Mear aktiviteiten

Yn oanrin nei en yn de Gysbert Japicxpriis wike krijst by bakker Posthuma út Boalsert en Wommels en bakker Salverda út Ljouwert in kaartsje by in taartsje. Hast wat te fieren? Op nei de bakker!

Tresoar fersoarget yn gearwurking mei Boeken fan Fryslân foar skoalbern in edukatyf program oer dichtsjen.

Gasten foar de priisútrikking op 6 novimber 2021 yn De Tiid yn Boalsert hawwe in persoanlike útnûging krigen.

‘Wegens succes geprolongeerd’: Mannefestaosie Nedersaksische literetuur nog te zien tot 1 juli 2021

Op 12 feberwaori 2021 wodde de Mannefestaosie Nedersaksische literetuur holen, in de vorm van een Zoom-konfereensie. As alternatief veur een gewoon symposium was de ‘mannefestaosie’ via live stream te volgen. Zoe’n 120 kiekers keken naor et 3,5 ure durende pergramme, wiels meer as 3200 kiekers et laeter zaggen of et nog es bekeken. Vier filmpies mit Nedersaksische auteurs uut et pergramme wodden aachterof al meer as 200 keer bekeken via sasland.nl.

Van 1 juli of zal de mannefestaosie nog in patten te zien wezen via de webstee.

Van 1 juli of zal de mannefestaosie nog in patten te zien wezen via de webstee.

Et gaot in die ‘uutzending’ dus om:

  • Chris Canter, naor anleiding van zien Drentstaelige boek Moenen,
  • Johan Veenstra, bekend o.m. as romancier in het Stellingwerfs,
  • Tonko Ufkes (poëzie en proza in et Grunninger Westerkertiers),
  • Jannie Bakker (Nedersaksisch van Genemuden),
  • Jan van Leeuwen (Oost-Veluws Nedersaksisch),
  • Laurens ten Den, akteur en theaterman in et Twents
  • Derk Jan (Dick) ten Hoopen, dichter in et Aachterhoeks

Beschouwings over de Nedersaksische en Nederduutse literetuur wodden geven deur:

  • perf. dr. Doreen Brandt, hooglerer Nederduutse letterkunde van de Universiteit van Ooldenborg,
  • dr. Hermut Lensing uut Greven over saemenwarking van Nederduutse en Nedersaksische auteurs en promotoren van vlak nao WO II,
  • dr. Henk Nijkeuter, letterkundespecialist, verbunnen an et Drents Archief in Assen.

Haost alle teksten van et pergramme zullen in juni 2021 verschienen in et Jaorboek Nedersaksisch 2 (2021).