Tag: taalferskaat

Posted on

Dai fon do Seelter/ Dei fan it Sealtersk

Op sneon 24 juny organisearret de Fryske Akademy en it Seeltersk-Kontoor in sympoasium oer it Sealterfrysk, de ‘Tag der Saterfriesen/ Dai fon do Seelter’. It hat plak yn Roomelse (Dútsk: Ramsloh) yn Sealterlân en is ornearre foar in breed publyk. It kongres is fergees tagonklik.

Oer it Sealterfrysk

It Sealterfrysk is it iennichste Frysk dat noch oer is fan it East-Frysk, dat eartiids praat waard tusken de Lauwers en de Wezer. It Sealterfrysk wurdt sprutsen yn Sealterlân, in streek dy’t tusken Oldenburch en Papenburch te finen is. It Sealterfrysk is in taal dy’t swier bedrige is. Der binne noch in foech 1000 – 1500 sprekkers.

Programma

It programma wikselet publykslêzingen ôf mei aktiviteiten fan de Seelter Buund, lykas in kwis, in sketch, folksdûnsjen en sjongerij fan skoalbern. Út Mercator wei sil Katharina Thomas in lêzing jaan, en Bouke Slofstra (Lingua Slofstra) en Eric Hoekstra (Fryske Akademy) steane lyksa op it program. De dei, dy’t fergees tagonklik is, wurdt ôfsletten mei in lêzing yn de Johanniterkapel. It programma kinne jo hjir besjen (pdf).

Sealterfryske grammatika

Op dit stuit is de Fryske Akademy dwaande mei de produksje fan in Ingelske grammatika fan it Sealterfrysk. It projekt wurdt foar in part betelle troch it Niedersächsisches Ministerium für Wissenschaft und Kultur, de Bundesbeauftragte für Kultur und Medien en de gemeente Saterland (Sealterlân). It giet hjir om in jiersubsydzje, dêr’t de Fryske Akademy yn 2021 en 2022 ek al de hân op lei, yn gearwurking mei Henk Wolf (Oldenburgische Landschaft). It projekt wurdt útfierd troch Bouke Slofstra fan taalburo Lingua Slofstra en Eric Hoekstra út ‘e Fryske Akademy wei. Earder al wurken hja oan de Dútsktalige grammatika fan it Sealtersk, de Sprachlehre des Saterfriesischen 2022. 

Oanmelde

Oanmelde foar it fergese publykskongres op 24 juny 2023 yn Ramsloh (DE) kin fia frou T. Kalsbeek, kalsbeek@saterland.de. Mear ynformaasje kinne jo fine op de website fan it Seeltersk-Kontoor fan de Oldenburgische Landschaft.

Posted on

Online begjinnerskursus yn it fêstelân Noardfrysk

Fan tongersdei 25 maaie ôf biedt de Friisk Foriining in wyklikse begjinnerskursus yn it fêstelân Noardfrysk (Bökingharder Frasch – Mooring) oan. Elke tongersdei fan 16.00 oant 17.30 oere kin elkenien mei in kompjûter en fluch ynternet meidwaan oan de lessen by de Noardfryske toaniel- en filmmakker Gary Funck, mits motivearre en ree om te wurkjen.

doelgroep

De doelgroep binne minsken yn en bûten Noard-Fryslân dy’t graach út eigen hûs wei Frysk leare wolle, mar dat net sûnder echte dosinten en klassegenoaten dwaan wolle. De kursus is rjochte op sawol begjinners sûnder foarkennis fan it Frysk as op sprekkers fan oare Noardfryske dialekten lykas Fering of Sölring dy’t it fêstelânsk Noardfrysk leare wolle.

kursus en frijbliuwende ynlieding

De online kursus rint oant de simmerfakânsje (net op feestdagen) en is in fergees oanbod fan de Friisk Foriining, de Noard-Fryske susterorganisaasje fan de Fryske Rie. Ynstallaasje en basiskennis fan ‘e Zoom-sesjesoftware binne ferplichte om mei te dwaan. Alle nedige dokuminten wurde levere as tekstbestannen. Foar dyjingen dy’t der noch net rjocht út binne oft sy meidwaan wolle, is der op 11 maaie om 16.00 oere in frijbliuwende ynlieding.

Registraasjes en fragen oan: info@friiske.de

lês mear

Posted on

Ynternasjonale Memmetaaldei: filmfertoaning An Cailín Ciúin

Yn it ramt fan Ynternasjonale Memmetaaldei op tiisdeidejûn 21 febrewaris fertoane it Europeesk Buro foar Lytse Talen, Mercator Europeesk Kennissintrum en Slieker Film de Iersktalige film An Cailín Ciúin.

An Cailín Ciúin.

Caít (9) is in wat stil famke yn in grutte húshâlding, dêr’t se net folle oandacht kriget. As har mem wer in lytse kriget, wurdt Caít ûnderbrocht by fiere famylje. Séan en Eibhlin Cinnsealach binne hiel aardich foar Caít en it famke bloeit op, mar dochs is der ek in gefoel fan driging…

trailer An Cailín Ciúin

Iersktalich súkses

It is in hertferwaarmjende film, mei in  moai ferhaal en treflike aktearprestaasjes fan de haadrolspilers. ‘An Cailín Ciúin’ (it stille famke) is de earste spylfilm fan de regisseur Colm Bairead. Net allinne hat de film hiele goede kritiken krigen en folle sealen lutsen yn Ierlân, de film hat it ynternasjonaal ek goed dien. Sa wie it de earste Iersktalige film op de Berlinale en gie it fuortendaliks mei ien fan de bearen nei hûs. Boppedat is ‘An Cailín Ciúin’  ek de alderearste Iersktalige film dy’t nominearre is foar in Oscar.

Ynternasjonale Memmetaaldei

It is alwer de njoggende kear dat it Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT) yn de mande mei Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen (ûnderdiel fan de Fryske Akademy) en Slieker Film dokumintêres of films oer en mei taalminderheden presintearje. Dat bart mei de Ynternasjonale Memmetaaldei op 21 febrewaris, in inisjatyf fan de Feriene Naasjes dat taalferskaat en meartaligens yn it sintsje set.

It EBLT is in koepelorgaan dat him ynset foar de promoasje en beskerming fan minderheidstalen yn Nederlân. By it EBLT binne mear as tweintich organisaasjes oansletten dy ‘t harren ynsette foar de posysje fan it Frysk, Nedersaksysk, it Biltsk of it Papiamintsk.

Wês wolkom

De filmfertoaning is op tiisdei 21 febrewaris, om 20:00 oere yn Slieker Film, oan it Wilhelminaplein yn Ljouwert. Kaarten binne te bestellen by Slieker foar €11,-.

Lidorganisaasjes en gasten fan it EBLT kinne harren oanmelde fia de útnûging of by it sekretariaat.

Posted on

Oftraap projekt WikiWomen yn Burgum

Yn Burgum is tiisdei de ôftraap jûn foar it Europeeske projekt WikiWomen. Yn gearwurking mei partners yn Fryslân, Ierlân en Baskelân sille learlingen fan HAVOtop (Burgum) en vwo5 fan it Drachtster Lyseum wurkje oan nije biografyen oer Fryske froulju.

Skeve ferhâlding manlju-froulju

In oanlieding foar it projekt is de ferhâlding tusken manlju en froulju op Wikipedia (Frysk: Wikipedy), dy’t yn frijwol alle talen op sa’n 80-20% sit. “Wikipedia is de grutste ensyklopedy fan de wrâld en wy wolle dat it de realiteit wjerspegelet. It kin net sa wêze dat fan elkenien dy’t in biografy op Wikipedia fertsjinnet, 80 % man is. Dat leau ik net,” seit Welmoed Sjoerdstra, projektmeiwurker by Afûk. By de ôftraap hat sy mei har kollega’s Lisa Boersma en Stephan Berger en Anna Marije Bloem fan Cedin sa’n 60 boppeboulearlingen fan beide skoallen entûsjast makke om oan it nije projekt te wurkjen. Ek wie der in Mystery Guest oanwêzich: biologysk boerinne en powerfrou Welmoed Deinum fan Sondel, dy’t sels (noch) gjin Wikipagina hat.

Foto: Afûk

Searje 36

 It projekt kriget in plak op Searje 36, dé digitale metoade foar it fak Frysk, mar de biografyen komme op Wikipedy sels, want, sa seit Welmoed Sjoerdstra: “De measte minsken tinke dat Wikipedia net betrouber is, mar krekt omdat elkenien deroan tafoegje én yn korrizjearje kin, soest it sjen kinne as in (op syn eigen wize) tige betroubere ynformaasjeboarne.” In ‘jildich’ artikel hat dêrby op syn minst trije boarnen neamd, dêr’t út bliken docht dat it ûnderwerp (of de persoan) wichtich is. Dêrom is it dwaan fan boarne-ûndersyk part fan it projekt en sille de learlingen ek in besite bringe oan in GLAM (galery, bibleteek, argyf of museum).

Utwikseling

Op HAVOtop en it Drachtster Lyseum kinne se no los. Yn maart sil in delegaasje learlingen út Drachten wei nei Ierlân ta om dêr mei leeftydsgenoaten út Ierlân en Baskelân de nij skreaune biografyen út te wikseljen. Sa draacht harren wurk ek by oan de Iersk- en Baskysktalige Wikipedia’s, en oarsom! Takom jier sil der in twadde gearkomste wêze, yn Spanje, dêr’t learlingen fan Burgum hinne sille. It projekt makket de learling ta auteur en jout dy de kâns mei te wurkjen oan it tichtsjen fan de saneamde Gender Gap. Dêrmei is it in moai foarbyld fan betsjuttingsfol skriuwûnderwiis.

Wikiwomen

WikiWomen is in gearwurking mei middelbere skoallen en Wikipedia-organisaasjes út Baskelân (Spanje) en Ierlân en Fryslân om Wikipedia yn Europeeske minderheidstalegebieten te brûken as in middel om digitale geletterdheid, sosjale belutsenens en taalfeardigens te ûnderwizen. De trije Fryske kennispartners binne de Afûk, de Fryske Akademy/Mercator Europeesk Kennnissintrum en Learning Hub Friesland. De subsydzje komt út it ErasmusPlus-programma fan de Europeeske Kommisje, bedoeld foar projekten op it mêd fan ûnderwiis, oplieding, jongereinsaken en sport.

Posted on

Nominasys socht foor de eerste Taalpriis Waadhoeke

Op 21 febrewaris 2023 wurdt de UNESCO Dei fan de Memmetaal hâlden. Dizze jierlikse dei is yn it libben roppen om it ferskaat oan talen oer de hiele wrâld te fieren. En wa’t ferskaat oan talen seit, seit fansels Waadhoeke: mei neist it Nederlânsk ek it Frysk, Bildts en Franekers is der yn dit lân gjin gemeente dy’t kwa taal sa ryk is as Waadhoeke. Dat wol de gemeente graach fiere mei de earste edysje fan de Taalpriis Waadhoeke.

Om de aigen talen en taalrykdom in ’t sontsy te setten, hout de gemeente die dâg de eerste Taaldâg. Die fynt plak in de bibletheek fan Franeker. Der sil ok de eerste Taalpriis útraikt worre, foor ’t mooiste taalinisjatyf in de gemeente. En derfoor kin elkeneen ’n nominasy insture. Hewwe jou as ondernimmer ’n aksy had die’t met een fan de talen út Waddenhoek te krijen had? As beweuner op ’n besondere menier andacht froegen foor de aigen taal? Of as taalorganisasy wat spesjaals deen om ’t brúkken fan de taal te stimuleren?

Nominear dan ut projekt, inisjatyf òf de aksy en maak kâns op de earste Taalpriis fan gemeente Waadhoeke! “Wij soeke om projekten òf aksys dy’t sichtbaar weest binne, dy’t plakfonnen hewwe in de gemeente en dy’t om ut Franekers, Bildts òf Frys gongen. Wij wille benadrukke dat un indifiduele bewoaner òf ondernimmer evensugoëd kâns maakt as un groatere (taal)òrganisasy. De sjuery sil de nominasys foaral beoardele op orizjinaliteit, kréativiteit en de reaksys fan mînsen op de aksy òf ut inisjatyf,” seit de gemeente.

Nominearje kin troch meartalichheidskoördinator Gerard de Jong in mail te stjoeren op: g.dejong @ waadhoeke.nl û.f.f. ‘taalpriis’, en skriuw ús wêrom oft jo taalaksje – of dy fan in oar – de priis fertsjinnet. Ynstjoere kin oant en mei 23 jannewaris 2023. Om’t dit de earste edysje is, meie taalinisjativen fan 2018 oant no ynstjoerd wurde. Stjoer foaral ek wat mei om de nominaasje te stypjen, sa as foto’s, social media of berjochten út de parse. En wa wit, winne jo yn febrewaris de earste Taalpriis Waadhoeke.

De talen fan dit berjocht binne op folchoarder: it Frysk, ’t Bildts, ut Franekers, it Frysk

Posted on

Ried fan de Fryske Beweging kent de “Fear yn de Broek” ta oan SFBO

It SFBO Kennissintrum Meartaligens Jonge Bern (fierder SFBO) makket him al sûnt de njoggentiger jierren tige fertsjinstlik as ynformaasje-, kennis- en stipepunt op it mêd fan meartaligens en taalstimulearing yn de foarskoalske perioade. Benammen op it mêd fan it begelieden fan Frysk- en twatalige pjutte- berne-opfang is it SFBO tige warber. Sa’n 275 foarskoalske foarsjenningen, rûnom yn Fryslân, wurkje hjoed-de-dei mei in formeel twatalich belied, en dat tal wurdt noch alle jierren heger. Mei tank oan it SFBO komme skoalbern al jong mei it Frysk yn oanrekking.

Op basis dêrfan hat de Ried fan de Fryske Beweging, dy’t him ynset foar it behâld fan de Fryske taal en kultuer, besletten om syn heechste ûnderskieding, de “Fear yn de Broek”, yn 2022 ta te kennen oan it SFBO. De Fear bestiet út in hânmjittich ynkleure linofyk fan byldzend keunstner Fedde Hoekstra en in oarkonde.

De Fear sil op woansdei 2 novimber 2022 om 10.00 oere op feestlike wize troch de Ried oanbean wurde oan SFBO-direkteur Sytske de Boer op berne-opfang It Bernetreintsje op it Hearrenfean, in suksesfol foarbyld fan hoe’t jonge bern yn it Frysk opheind wurde

Posted on

Fiering Europeeske Dei fan de Talen

Wy sjogge werom op in moaie middei om de Europeeske Dei fan de Talen, European Day of the Languages, te fieren op 26 septimber.

Taalynklusyf ûnderwiis stie yn de skynwerpers mei sprekkers Hilda Heyde en Janke Singelsma fan de Rutu Foundation en Lectoraat Meertaligheid en Geletterdheid (NHL Stenden Hegeskoalle ).

Dichter fan Fryslân Sigrid Kingma skreau in gedicht spesjaal foar dizze dei en muzyk klonk der fan Grunneger Troebadoer Jan Henk de Groot.

Posted on

Undersyk oer taalgebrûk Nederlân

Undersyk fan it Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) lit sjen dat likernôch in kwart fan de minsken yn Nederlân thús it meast in oare taal as it Nederlânsk praat. Sa’n 10% fan de minsken praat thús in regionale taal en 5% fan de minsken praat in dialekt thús.

Yn Fryslân praat 40% benammen Frysk thús, yn Limboarch is dat 48%. It Nedersaksysk wurdt yn Drinte troch 31% thús praat, yn Grins troch 26% en yn Oerisel troch 24%. It Frysk en it Limboarchsk wurde ek bûtendoar in soad brûkt, lykas op it wurk, op skoalle, by offisjele ynstânsjes (bygelyks it gemeentehûs of sikehûs), yn winkels of hoareka of mei buorlju en freonen.

Boarne: CBS, Kwart 15-plussers spreekt thuis dialect of andere taal dan Nederlands

Far mear ynformaasje kinne jo nei it oersjoch en it folsleine ûndersyk sjen.
Omrop Fryslân hat omtinken jûn oan it ûndersyk mei heechlearaar Goffe Jensma en deputearre Sietske Poepjes.

Posted on

Taalferskaat op ‘e tafel mei Keimpe de Krokodil

Gasten fan goed 15 restaurants komme yn de kunde mei ús rike taalferskaat mei help fan Keimpe de Krokodil.

As it foarútsjoch kloppet, sille der hieltyd mear besikers út eigen provinsje en fan dêrbûten in besite bringe oan de hoareka yn Fryslân. Dat is in moai momint om de gasten yn de kunde komme litte mei it Frysk en it rike taalferskaat fan Fryslân. Dêrom yntrodusearre de Afûk op 8 july by Restaurant & Partycentrum De Pleats yn Burgum in oanbod foar restaurants, besteande út in placemat fol spultsjes en it meartalige lêsboekje ‘Iis foar Eef’ foar de jongste gasten.

It idee foar it nije oanbod komt fan studinten fan it ROC Friesland College. Sy hawwe de ôfrûne perioade ûndersyk dien nei it binen fan klanten mei help fan de Fryske taal. Neffens de studinten fan de oplieding Travel & Hospitality is benammen it wachtsjen op it iten foar bern in dreech putsje.

Allerhande meartalige spultsjes op in placemat meitsje dat wachtsjen moai wurk wurdt. As de bern ek noch in grappich lêsboekje mei nei hûs krije is it feest kompleet.
By Keimpe op reis steane de autochtoane talen fan Fryslân sintraal. Dêrby wurde de spultsjes en ferhaaltsjes altyd yn it Frysk oanbean en yn de oanbelangjende regio’s/stêden ek yn de eigen taalfariaasje (Biltsk, Dokkumers en Franekers). Fansels wurde gasten dy’t dy talen (noch) net machtich binne goed by de hân naam yn it Nederlânsk en Ingelsk. Sa binne de produkten oansprekkend foar minsken dy’t Frysk, Biltsk, Dokkumers of Franekers prate, mar ek hiel nijsgjirrich foar bygelyks toeristen fan bûten de provinsje, dy’t net bekend binne mei de talen.

Foto: Jacob van Essen

Keimpe de Krokodil

Keimpe de Krokodil stiet symboal foar taal- en lêsbefoardering foar bern fan 4-8 jier. Hy is gek op lêzen en wol bern en âlden stimulearje om te kiezen foar Fryske ferhalen, dêr wille oan te belibjen en sa de meartaligens te befoarderjen. Dat docht Keimpe al in oantal jierren op skoalle, yn de metoade Spoar 8. Sûnt ferline jier berikt Keimpe de bern ek thús troch de Fryske Foarlêswike yn de biblioteken. En no giet Keimpe op reis!

Dielnimmende restaurants
De Pleats yn Burgum, Restaria ’t Luifeltje yn Burgum, Zwarte Haan yn Sint Jabik, Wapen van Baarderadeel yn Jorwert, De Viersprong yn Koatstertille, De Hûskeamer yn Aldegea (Sm), De Winze yn Wyns, HCR de Harmonie yn Seisbierrum, ‘t Posthús yn Burdaard, de Blikvaart yn Sint Anne, Land en Zeezicht yn Holwert, De Dikke Draai yn Surhústerfean, Veldzicht yn Mitselwier, de Pater yn Engwierrum, De Leyen yn De Rottefalle, Bloemketerp yn Frjentsjer en The Friezinn yn Westhoek.

Mear ynformaasje oer Keimpe en oanmelde foar Keimpe op reis kin fia www.keimpe.frl

Mei tank oan de gemeenten Achtkarspelen, Noardeast-Fryslân, Waadhoeke en Tytsjerksteradiel kinne bedriuwen út dy gemeenten fergees gebrûk meitsje fan it oanbod.

Posted on

Ynternasjonale Memmetaledei 2021

It is hjoed 21 febrewaris, dat wy fiere fansels Ynternasjonale Memmetaledei!

Dat dogge wy graach mei in kompilaasjefideo fan sprutsen tradysjes fan it Baskysk, Friulysk, Katalaansk, Sweedsk, Hongaarsk, Frysk en Iersk sjen. Dy fideo fan it NPLD, Network to Promote Linguistic Diversity is hjir te sjen. Spitigernôch is ús ynstjoering fan Dichter fan Fryslân Nyk de Vries net opnommen yn dy kompilaasje. Wy nûgje elkenien dêrom ek út te harkjen en sjen nei de Vries syn gedicht ‘Anne en Arie’.

Sûnt 2000 wurdt de Ynternasjonale Memmetaledei fierd om beide it ferskaat oan taal en kultuer en meartaligens te befoarderjen.