Succesvolle studiedag LT Nedersaksisch op festival Mañana Mañana

Vrijdag 9 juni werd de tweede studiedag van onderwijsbelangenvereniging Levende Talen Nedersaksisch gehouden. Op deze dag konden docenten, vertegenwoordigers van streektaalorganisaties en verdere geïnteresseerden op verschillende manieren actief aan de slag met ideeën voor streektaalonderwijs.

sfeerimpressie studiedag

belang van streektaalonderwijs

Vice-voorzitter Amber Tieck heette de aanwezigen welkom, waarna verschillende gastsprekers vertelden over het belang van streektaalonderwijs. De streektalen, waaronder het Nedersaksisch, staan onder druk, vertelde bijzonder hoogleraar Nedersaksisch Martijn Wieling van de Rijksuniversiteit Groningen. Ouders geven het weinig door aan hun kinderen, door de veronderstelling dat de streektaal hen niets brengt. Maar zo’n 20% van de Nederlanders weet dat het Nedersaksisch een erkende minderheidstaal is die geen verbasterd Nederlands is, maar een eigen oorsprong kent. Wieling vertelde verder over de onderzoeks- en onderwijsinitiatieven in Groningen, waarbij het doorgeven van het Gronings van oud naar jong centraal staat. De app en het lespakket Van Old Noar Jong zijn uit dit onderzoek voortgekomen.

impuls en lespakket

Na Wieling was Mañana Mañana-organisator Gijs Jolink aan de beurt. Met zijn bedrijf De Feestfabriek/Alles Komt Goed BV wil hij de streektaal een impuls geven. Dat de belangenvereniging Levende Talen Nedersaksisch deze dag een plek kreeg op het festival is hier een voorbeeld van. Verder bracht De Feestfabriek al twee Achterhoekse voorleesboeken uit. Ook heeft de Groningse app nu een Achterhoekse variant door de inspanningen van De Feestfabriek: Van Old Naor Jong, waar ook een lespakket speciaal voor 10 lessen streektaal bij hoort.

workshops

Na het plenaire deel gingen de deelnemers zelf aan de slag: een schrijfles van Else Klomps, schrijfster van (Achterhoekse) kinderverhalen, leverde mooie verhalen voor in de les op. Arja Olthof van het Drentse Huus van de Taol liet aan de hand van oud en nieuw ontwikkeld materiaal voorbeelden zien van streektaalonderwijs. In de workshop werden de deelnemers uitgedaagd een onderdeel van de escaperoom te ontcijferen. De workshop Streektaal in het MBO werd door docent Lienke Eenink van het Graafschap College in Doetinchem gepresenteerd. Zij is één van de ontwikkelaars van het zakboekje ‘Eerste hulp bi-j plat praoten’ voor zorgmedewerkers, samen met streektaalorganisatie ECAL. Jordi Jager van NHL/Stenden Hogeschool gaf een demonstratie van het materiaal op onderwijsplatform www.digitaol.nl, een manier om zaakvakken in de streektaal aan te bieden.

Foto: Bram Olde Wieverink / Levende Talen Nedersaksisch

geslaagde studiedag.

De studiedag bood de aanwezigen nieuwe inspiratie over streektaalonderwijs en ideeën voor het aanbieden van streektaal in de les. De organisatie kijkt terug op een geslaagde studiedag.

Levende Talen Nedersaksisch is onderdeel van de Vereniging van Leraren in Levende Talen (VLLT), de belangenvereniging voor leraren in het talenonderwijs in Nederland. LT Nedersaksisch stimuleert het gebruik van streektaal in de les, door laagdrempelige activiteiten te organiseren, gastlessen te geven en lezingen te verzorgen. Op www.ltnedersaksisch.nl zorgt LT Nedersaksisch voor een platform met bestaand materiaal en korte lijnen met organisaties die lesmateriaal in de streektaal (willen) ontwikkelen.

Nij lesmateriaal slavernijferline fan Fryslân beskikber

Dit jier is it 150 jier lyn dat Nederlân slavernij offisjeel ôfskafte. In soad Friezen assosjearje slavernij mei it westen fan Nederlân, mar dat kloppet net. Ek yn Fryslân binne nammentlik spoaren fan dizze pynlike skiednis te finen. Yn de kolleksjes fan Historisch Centrum Leeuwarden en Tresoar binne ferskate boarnen dy’t ús mear oer it Fryske slavernijferline fertelle. Fan 21 juny is op GeschiedenisLokaal Fryslân lesmateriaal by dy boarnen beskikber foar it basis- en fuortset ûnderwiis.

Slavernijferline fan Fryslân

It ôfskaffen fan de slavernij yn de Nederlânske koloanjes barde yn fazen. Yn 1814 waard de hannel yn slaven ferbean, yn 1860 de slavernij yn Nederlânsk-Ynje en yn 1863 de slavernij yn Suriname en it Karibysk gebiet. Mar echt frij wienen de ta slaaf makken net, want noch oant 1873 waarden se twongen om op de plantaazjes te wurkjen. Dit jier is it dus 150 jier lyn dat de slavernij yn Suriname en it Karibysk gebiet écht oer is.

Oant foar koart waard slavernij sjoen as in kwestje dêr’t Fryslân net folle mei te krijen hie, dat stêden as Amsterdam en Middelburg in gruttere rol spile hawwe yn it slavernijferline fan Nederlân. Mar ek yn ús provinsje fynst spoaren werom fan it slavernijferline. Gebouwen, monuminten en strjitnammen yn plakken as Ljouwert, Harns, Dokkum en Wolvegea, en argyfstikken en museale objekten yn ús argyfynstellingen en musea dogge tinken oan dit pynlike ferline.

Skilderij fan Fryske stedhâlders – te sjen yn it Stedhâlderlik Hôf Ljouwert (ôfbylding: Tresoar)

Slavernijferline tichter by Fryske learlingen

It is belangryk om de kennis en bewustwurding fan dit erfgoed yn ús direkte omjouwing te fergrutsjen. Dêrom hat it digitale boarneplatfoarm GeschiedenisLokaal Fryslân it inisjatyf nommen om – yn gearwurking mei NHL Stenden Hogeschool Ljouwert – it slavernijferline tichter by Fryske learlingen te bringen. Studinten fan de Pabo en de dosinte-oplieding Skiednis ûntwikkelen lessen, dêr’t learlingen ûndersyk yn dogge nei spoaren yn en histoaryske boarnen oer de omjouwing dêr’t se alle dagen yn rinne, fytse of scooterje.

Lansearring nij lesmateriaal

Al it nije lesmateriaal oer it Fryske slavernijferline wurdt woansdei 21 juny by in presintaasje lansearre en is dan beskikber foar alle ûnderwizers yn Fryslân. De presintaasje is yn Tresoar, fan 15.30 oant 17.30 oere. It programma begjint mei sprekkers oer it bewustwurden fan it slavernijferline yn Nederlân, Fryslân en it ûnderwiis. Ta beslút wurdt it nije lesmateriaal troch de studinten sjen litten.

Mear aktiviteiten by it ôfskaffen fan de slavernij binne te finen op de websiden fan Tresoar, Historisch Centrum Leeuwarden en Keramiekmuseum Princessehof.

Wedstriid Lytse Gysbert Japicxpriis 2023 fan start!

Bern út de groepen 7 en 8 fan it basisûnderwiis yn Fryslân kinne wer meidwaan oan de wedstriid Lytse Gysbert Japicxpriis 2023, dé priis foar it bêste Fryske gedicht.

dichtwedstriid

De dichtwedstriid is yn 2013 yn it libben roppen om Gysbert Japicx (Frysk skriuwer en dichter, 1603-1666) syn namme en syn wurk libben en yn eare te hâlden. Histoarysk sjoen hat Gysbert Japicx in grutte wearde foar ús provinsje, om’t er de grûnlizzer fan de skreaune Fryske taal is.

Foar skoallen is it mooglik om in online-lesprogramma te folgjen, mar ek is it mooglik om in edukatyf meiwurker út te nûgjen op skoalle om mei elkoar oan de slach te gean mei it meitsjen fan Fryske gedichten.

Nij is dat dit jier ek gedichten ynstjoerd wurde kinne dy’t makke binne yn de poëzywike, mei as tema ‘Freonskip’. Ek sille de skoallen meidwaan dy’t belutsen binne by it Tsjûkemarprojekt, in projekt dêr’t bern ynspirearre wurde troch har omjouwing en dêroer Fryske gedichten skriuwe. Koartsein: as it mar in Frysk gedicht is!

meidwaan
Gedichten kinne o/m 3 july yndividueel en as skoalle ynstjoerd wurde en kinne dan nei in foarseleksje nominearre wurde foar dizze bysûndere priis. De sjuery, dy’t dit jier bestiet út Tialda Hoogeveen (Berneboeke-ambassadeur Fryslân), Wybo Smids (Frysk akteur) en Tjitske van Dijk (skriuwster lesmateriaal Afûk), makket de kar fan it úteinlik winnende gedicht 2023.

Elbrich Ouderkerken: Winnaar Lytse Gysbert Japicxpriis 2021. Foto door Haye Bijlstra.

útrikking

De útrikking fan de Lytse Gysbert Japicxpriis is op 14 oktober 2023 yn de Martinitsjerke yn Boalsert en wurdt útrikt troch Petra van den Akker, wethâlder fan de gemeente Súdwest-Fryslân. De priis wurdt útrikt as ûnderdiel fan it programma fan de provinsjale Gysbert Japicxpriis, dé priis foar oarspronklik Frysk literêr wurk troch Deputearre Steaten fan Fryslân.

Sjoch foar mear ynformaasje, betingsten en oanmelde op www.tresoar.nl/lytse-gysbert

Studiedag Levende Talen Nedersaksisch op 9 juni op Mañana Mañanafestival

De sectie Nedersaksisch van onderwijsvereniging Levende Talen organiseert op vrijdag 9 juni een studiedag tijdens het Mañana Mañanafestival in het Gelderse Laren. Levende Talen Nedersaksisch biedt tijdens deze studiedag een kijkje in de keuken van het streektaalonderwijs, daarnaast krijgen bezoekers van de studiedag een dag lang gratis toegang tot het festival, inclusief rondleiding achter de schermen. Opgave is noodzakelijk.

Streektaalonderwijs

Hoe bied je streektaalonderwijs aan in groep 3? En wat voor meerwaarde heeft het Nedersaksisch voor MBO-studenten? Is het mogelijk om streektaal in mijn lessen Nederlands of Duits op te nemen? Op de brede studiedag van Levende Talen Nedersaksisch is er voor iedereen die streektaal wil inzetten in de les wat te halen: bestaand lesmateriaal, mogelijkheden voor implementatie van streektaal in de les en contact met organisaties die gastlessen kunnen verzorgen en ondersteuning bieden bij het vormgeven van onderwijs in en over de streektaal.

deelname

Leden van Levende Talen Nedersaksisch kunnen gratis deelnemen aan deze studiedag, niet-leden zijn van harte welkom. Zij kunnen die dag voor de helft van de prijs lid worden van Levende Talen, waarmee lid zijn van een belangenbehartiger van talendocenten én een vakbond. Daarnaast heeft Levende Talen ieder jaar diverse studiedagen en krijg je als lid ook LT Magazine en LT Tijdschrift op de mat. Levende Talen is op dit moment een belangrijke gesprekspartner in de vakvernieuwing van talenonderwijs in opdracht van het ministerie van OCW.

Om je op te geven voor 9 juni stuur dan een mail . Meer informatie over LT Nedersaksisch op Mañana Mañana is hier te vinden.

Mañana Mañana

Mañana Mañana is een festival van De Feestfabriek en biedt met haar programma de krenten uit de pap van de internationale muziekwereld. In de afgelopen jaren heeft De Feestfabriek van zich laten horen in het streektaalonderwijs met voorleesboeken in de streektaal en de app Van Old naor Jong, een samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen.

Plombrief foar Joana Duarte

De Ried fan de Fryske Beweging stjoert regelmjittich Plombrieven nei persoanen of ynstânsjes dy’t har ynsette foar it Frysk. Op 6 april gie der sa’n Plombrief nei Joana Duarte.

De Ried fan de Fryske Beweging wurdearret it stribjen fan Joana Duarte tige om har warberens foar it Frysk yn it algemien en yn it bysûnder om har Fryske identiteit fêst te lizzen troch by de ynboargeringseremoanje op 18 jannewaris ll. de belofte fan ferbûnens mei Fryslân yn it Frysk út te sprekken. Dêrmei ferfollet hja in foarbyldrol foar bûtenlanners dy’t har yn Fryslân fêstigje.

Boppedat spilet hja as lektor meartaligens in wichtige rol yn it fersterkjen fan de posysje fan it Frysk yn it heger ûnderwiis yn Fryslân en as heechlearaar Wrâldboargerskip en Twatalich Underwiis oan de Universiteit van Amsterdam.  Op grûn dêrfan hat de Ried fan de Fryske Beweging besletten Joana Duarte in “plom” ta te kennen.

Yn har reaksje lit Joana Duarte ûnder oaren witte de takenning fan de Plombrief as in eare te beskôgjen. It docht har deugd te hearren dat har wurk en ûndersyk yn en oer ûnder oaren it Frysk, yn in meartalige kontekst, de Ried sa oansprekt.

lês it folsleine berjocht op it Nijs

Ried fan Europa kritysk yn 7e rapport

De Ried fan Europa hat it sânde rapport fan de Committee of Experts (ComEx) publisearre, oer it neilibjen fan it Europeesk Hânfêst foar Regionale en Minderheidstalen troch Nederlân. De Ried fan Europa stelt dat it brûken fan Frysk, Nedersaksysk, Limboarchsk, Jiddysk en Romanes fersterke wurde moat. It rapport sjocht posityf nei de ûntwikkelings om it Papiamintu/o te erkennen en ropt op ta it taheakjen fan “taal” yn Nederlânske wetten oangeande lykweardige behanneling.

Kritysk

De ComeX hat noed oer it Frysk yn it ûnderwiis, benammen op de basisskoalle, en oer de ûntwikkelings op ‘e universiteit. Boppedat wiist de ComEx derop dat it Nedersaksysk en Limboarchsk op gjin inkeld ûnderwiisnivo in fêst plak hawwe. Oangeande it Frysk, ropt de ComEx op om drekst oan de slach te gean om de situaasje yn de rjochtbank te ferbetterjen, sadat it rjocht om it Frysk te brûken garandearre wurde kin. Wat media oangiet, ropt de ComEx op om it Nedersaksysk en Limboarchsk ta te heakjen oan ‘e Mediawet.

It gebou fan de Ried fan Europa yn Straatsburch

Rapportaazje

De útfiering fan it Europeesk Hânfêst foar regionale en minderheidstalen wurdt periodyk hifke. De Comex hat dizze simmer op besite west om nei te gean oft Nederlân foldocht oan alle ôfspraken yn it Hânfêst en oft der sprake is fan foar- of efterútgong.

It folsleine rapport is hjir te finen.

Fiering Europeeske Dei fan de Talen

Wy sjogge werom op in moaie middei om de Europeeske Dei fan de Talen, European Day of the Languages, te fieren op 26 septimber.

Taalynklusyf ûnderwiis stie yn de skynwerpers mei sprekkers Hilda Heyde en Janke Singelsma fan de Rutu Foundation en Lectoraat Meertaligheid en Geletterdheid (NHL Stenden Hegeskoalle ).

Dichter fan Fryslân Sigrid Kingma skreau in gedicht spesjaal foar dizze dei en muzyk klonk der fan Grunneger Troebadoer Jan Henk de Groot.

Mear Frysk en mear froulju op Wikipedia troch Europeesk projekt

De Fryske ûnderwiisorganisaasje en útjouwerij Afûk, Learning Hub Friesland en it Mercator Europeesk Kennissintrum fan de Fryske Akademy hawwe in Europeeske subsydzje krigen foar it trijejierrich projekt ‘WikiWomen’. Yn gearwurking mei middelbere skoallen en Wikipedia-organisaasjes út Baskelân (Spanje) en Ierlân sette de Fryske kennispartners harren de kommende trije jier yn om Wikipedia yn Europeeske minderheidstalegebieten te brûken as in middel om digitale geletterdheid, sosjale belutsenens en taalfeardigens te ûnderwizen. De subsydzje komt út it ErasmusPlus-programma fan de Europeeske Kommisje, bedoeld foar projekten op it mêd fan ûnderwiis, oplieding, jongereinsaken en sport.

“Wat wy eins wol witte, mar wêr’t wy no op ‘e nij wer achter kamen, is dat artikels dy’t in relaasje hawwe ta froulju op Wikipedia ûndersnije,” sa seit Mirjam Vellinga, koördinator fan it projekt by de Afûk. “Der wurdt folle minder skreaun oer froulju, om’t de artikels dy’t skreaun wurde op Wikipedia dochs benammen troch manlju skreaun wurde en ek hiel faak oer manlju gean. Dat docht ek bliken út in ûndersyk fan de Erasmus Universiteit. Mar 18,5 prosint fan de biografyen op de Nederlânske Wiki giet oer froulju. Dêr wolle wy de learlingen en dosinten ek bewust fan meitsje.”

By it projekt sille de Fryske partners gearwurkje mei Wikipedia-organisaasjes en skoallen út Ierlân en Baskelân, dêr’t ek in minderheidstaal sprutsen wurdt. “Dus it giet eins om twa emansipaasjeslaggen: de emansipaasje fan de minderheidstaal en de emansipaasje fan de frou,” fettet Vellinga gear.

Foto: Afûk / Istock

Dat it projekt yn trije ferskillende lannen útfierd wurdt, biedt moaie kânsen foar Fryske learlingen en dosinten. Ut de trije regio’s wei komme learlingen en dosinten meielkoar yn kontakt troch ferskillende útwikselingen yn ’e rin fan it projekt. Mirjam Vellinga: “Foar learlingen wurde dat in soarte fan ‘Wikithons’, wêrby’t se mei-inoar wurkje oan harren artikels ûnder begelieding fan dosinten en de minsken fan Wikipedia.”

Yn maart komme de bûtenlânske partners nei Ljouwert foar in twadeiske byienkomst. De fokus leit dan benammen op it dielen fan kennis en ûnderfining, mar ek op de earste stappen dy’t it ynternasjonale konsortium de kommende moannen sette kinne soe.

Moi Meertmoand!: n moand vol Grunnegs in Stad en pervinzie

Laifhebbers van de Grunneger toal en cultuur kinnen in maart heur haart ophoalen. Centrum Groninger Taal & Cultuur (CGTC) komt tiedens de Meertmoand Streektoalmoand mit n moand vol activiteiten rondom de Grunneger toal en cultuur: Moi Meertmoand!. Mit verschillende prizzentoatsies rondom t Grunnegs, Grunneger verhoalenvertellers, de Wiesneus veur basisschoulen, n online open podium, n kenniscafé over meertoaleghaid én n Grunneger Oavend.

Dialect Digitaal: oratie Martijn Wieling

Op vrijdagmiddag 4 maart trapt Martijn Wieling, biezunder hoogleroar Nedersaksische/Groningse toal en cultuur, af mit zien oratie in t Academiegebaauw van de Rijksuniversiteit Grunnen. In zijn lezen Dialect digitaal: nieuwe kansen voor streektaalgebruik en -onderzoek beproat Wieling digitoale technieken doarmit hai en zien team waitenschoppers de varioatsie en verandern in t Nedersaksisch onderzuiken. De oratie is live en online bie te wonen. Aanmelden kin tot 25 feberwoarie. Meer informoatsie

Wiesneus en verhoalenvertellers in de klas

Ook dit joar konden basisschoulen zich aanmelden veur t Grunneger kindertiedschrift Wiesneus. Roem 60 basisschoulen in Grunnen hebben t magazine aanvroagd. Van 7 t/m 11 maart presenteert CGTC meer Grunnegs in de klas mit Verhoalenvertellers in de klas. Collectief Kom op Verhoal, Frank den Hollander, Peter de Haan, de Giezelbaargbloazers, Bert Hadders, mulder Jan Kugel en vertelster Ina de Raad goan mit verhoalen op pad laans basisschoulen in Stad en ommelaand.

Grunneger Oavend

In t Forum in Stad vindt zotterdagoavond 19 maart de Grunneger Oavend ploats: n oavond in t Grunnegs, over t Grunnegs en over aal wat mit t Grunnegs van doun het. In n twij uren durend quizpergram mit schaarpe vroagen aan t publiek over de Grunneger taal en cultuur, mit live muziek, poëzie, theater en nog veul meer. Mit host Marieke Klooster (o.a. Vrouw Holland) en studiogasten Alex Vissering, Esmé van den Boom, Herman Sandman, Myron Hamming en theatergroep WAARK. Meer informoatsie en tickets.

Marieke Klooster. foto: Robin Plomp

Live streaming: Platform F.

Kenniscafé Op dunderdag 24 meert organiseert Studium Generale mit CGTC t Kenniscafé Meer dan één taal. In t Forum gaait Alex van den Berg aan de proat mit Grunneger experts over meertoaleghaid. Hoogleroar Engelse Toalkunde Merel Keijzer dut onderzuik noar t effect van meertoaleghaid op de hazzens. Kunstenoar Ahilan Ratnamohan onderzuikt in zien project Pidgin X de sozioal-culturele en emotionele aigenschoppen van n taal. Streektoalconsulent Olaf Vos dut ter alles aan om t Grunnegs in leven te loaten deur streektoalonderwies en Grunneger zangeres Josien Bakker treedt op. Meer informoatsie en tickets

Open Podium

In de Meertmoand Streektoalmoand gebeurt ter nog meer rondom t Grunnegs, onder meer n online broescursus Grunnegs geven deur Piet Reitsema, de Stoatenvergoadn in t Grunnegs en elke dinsdag in maart is der Loat die zain, loat die heuren!: t online open podium van CGTC. Bist muzikant of schriever en is dien Grunnegs laid, verhoal of gedicht kloar veur t grode pebliek? Stuur n filmpke van dien optreden noar info@cgtc.nl en wel wait komt dien inzenden veurbie op onze socials. Veur meer informoatsie over de Meertmoand activiteiten van CGTC kiek op www.cgtc.nl.

Nije websjop Taalplan Frysk 2030 fan hjoed ôf live foar al it Frysk lesmateriaal

Hjoed giet de nije websjop fan Taalplan Frysk 2030 live. Op www.websjop.taalplan.frl is fan no ôf al it materiaal foar it Frysk ûnderwiis beskikber: om it Frysk sichtber te meitsjen, it Frysk lêzen te befoarderjen, it fak Frysk stal te jaan of krekt it plak fan it Frysk by oare fakken te fersterkjen.

Yn de websjop binne boeken, lesmateriaal en promoasjemateriaal te keap foar skoallen yn alle ûnderwiissektoaren en op alle nivo’s. Alex de Jager, direkteur fan de Afûk: “Mei dizze websjop fan Taalplan Frysk 2030 ha wy no, yn gearwurking mei de oare partijen fan Taalplan, foar it ûnderwiis yn Fryslân ien plak ûntwikkele dêr’t ienfâldich al it materiaal besteld wurde kin. De fysike winkel fan de Afûk is fansels ek altyd beskikber om it materiaal yn te sjen en te ûntdekken.”

Subsydzjeregeling ‘Frysk foar no en letter’

De websjop giet live op de datum dat ek de subsydzjeregeling ‘Frysk foar no en letter’ foar it Frysk ûnderwiis iepensteld wurdt. Mei dy regeling, ûnderdiel fan it projekt Taalplan Frysk 2030, wol de provinsje Fryslân skoallen stypje by it fuortsterkjen fan de posysje fan it Frysk. Sa kinne de kosten foar les- en lêsmateriaal foar de Fryske taal foar 80% subsidiearre wurde. Foar skoallen is it dêrby ideaal dat sy njonken dy regeling no ienfâldich al it Fryske ûnderwiismateriaal fan ferskate útjouwerijen, taal- en ûnderwiisynstellingen op ien plak bestelle kinne: websjop.taalplan.frl.

Ymplemintaasje fan it lesmateriaal, begelieding by it gebrûk en kursussen en workshops wurde ek fersoarge troch de ferskillende partners fan Taalplan Frysk 2030.

Foto: Afûk

Gearwurking

Taalplan Frysk 2030 is in gearwurking fan de taal- en ûnderwiisynstellingen Afûk, Cedin, Fers, Keunstwurk, NHL Stenden Hogeschool, Omrop Fryslân, Underwiisburo Semko, Sintrum Frysktalige Berne-opfang (SFBO) en de provinsje Fryslân. Mei it projekt wurdt ynvestearre yn de kwaliteit fan Frysk ûnderwiis op alle skoallen en alle ûnderwiisnivo’s.