Omke Ûle wol hiel graach nei de romte. Neefke Eppy wit wol rie, hy bout foar omke in raket. Mar de raket docht net wat omke wol. Krekt as alles mislearret, komt der help út ûnferwachte hoeke. In waarm ferhaal oer freonskip en it neijeien fan dyn dreamen foar bern fan 2 oant 6 jier.
‘Omke Ûle sjocht stjerren’ is it twadde prachtige en kleurrike printeboek oer Omke Ûle en syn neefke Eppy. Yn 2020 ferskynde ‘Omke Ûle past op’
22 novimber is it wer tiid om nei de stimbus ta te gean. Mar wêrom is de stimpas eins folslein yn it Nederlânsk? Oer dy fraach bûgden de studinten fan Yung Frysk harren de ôfrûne wiken. Dat late allinnich mar ta mear fragen: wat wurdt der eins dien mei it Frysk yn de stimproseduere? En wa bepaalt dat?
ûndersyk
Om dy fragen te beäntwurdzjen gienen de studinten op ûndersyk út. Dat ûndersyk begûn op de website fan de Ryksoerheid, mar al gau sochten se kontakt mei it Ministearje fan Ynlânske Saken en Keninkryksrelaasjes en mei de ferskillende Fryske gemeenten. Dêrneist ynterviewden se prof. dr. Arjen Versloot, de ynterim-heechlearaar Fryske taal en kultuer oan de Ryksuniversiteit Grins, en Jan Koster, foarsitter fan DINGtiid, it advysorgaan foar de Fryske taal. Fierder ûndersochten se de miskien noch wol wichtichste stim fan allegear, en gie it Yung Frysk-team de strjitte op yn Fryslân om te hearren hoe’t de Friezen sels tinke oer it (net) brûken fan de Fryske taal yn de stimproseduere.
soad mooglikheden om mear te dwaan mei it Frysk
De studinten hawwe harren ûndersyk yn in fideo fêstlein. Dêrby kamen se der al gau achter dat gemeenten in hiel soad mooglikheden hawwe om mear te dwaan mei it Frysk, mar dat dat op it stuit noch net bart. En dat wylst neffens prof. dr. Versloot taal krekt in middel is om in bân ta stân te bringen tusken de sprekker en de harker of de lêzer. “In hiel grut part fan de Friezen is Frysktalich en fielt him ek thús yn dy taal. Dus har oansprekke yn dy taal fersterket ek de bân as mienskip, as maatskippij, en ferkiezingen binne út soarte in middel om yn de maatskippij nije besluten te nimmen mei-inoar, en dêr wolle je elkenien by behelje. Dan is it wol sa ‘aardich’ om de Frysktaligen ek dúdlik te meitsjen dat se der by hearre, dat sy ek diel binne fan dy polityk.”
Frysktalige stimpas
Nei harren ûndersyk hawwe de studinten oan in oantal boargemasters in Frysktalige stimpas oerhandige, as in symboalysk advys om mear mei it Frysk te dwaan yn de stimproseduere.
Yung Frysk
Yn it projekt Yung Frysk fan de Afûk wurkje mbû- en hbû-studinten fan ferskate mediaopliedingen deroan om mear Frysk ûnder de jongerein te krijen. Yn de online omjouwing, bygelyks op Instagram, TikTok en YouTube, mar ek yn de fysike omjouwing, bygelyks om it stimloket hinne en by it stimproses.
De tiid fan dichtsjen en rymjen komt der wer oan as Sinteklaas ynkoarten foet oan wâl set. Yn it ferlet fan alle helpsinteklazen, hobbyrappers en aspirant-dichters wurdt no foarsjoen.
Op sneintemiddei 12 novimber 2023, hat de Fryske Akademy, yn ‘e mande mei rapper/kollumnist Pieter Zijlstra en syn maten, Sweder Oosterkamp en Teun de Vries, it ‘rymwurdboek’ pesintearre.
rymwurdboek op Frysker
It rymwurdboek is in útwreiding fan Frysker.nl, it digitale skriuwark dat stipe jout by it opstellen, staverjen en oersetten fan Fryske teksten. It rymwurdboek is streekrjocht te benaderjen fia Frysker.nl/rymje en fia rymwurdboek.nl.
Al langer hie de Fryske Akademy de winsk om wat mei rym te dwaan, mar dan wol op wittenskiplike basis. Der lei ek in ferlet yn de mienskip. Dat waard earder dit jier ferwurde yn in kollum fan Pieter Zijlstra yn de Leeuwarder Courant. Yn ‘e mande mei him en twa fan syn maten, Teun de Vries en Sweder Oosterkamp, is wurke oan in earste ferzje dy’t fan 12 novimber ôf troch elk brûkt wurde kin.
Hoe’t it wurket It rymwurdboek is basearre op wurdlisten en fonetysk skrift, de wize wêrop’t klanken yn in taal fêstlein wurde. Nei it ynfieren fan in rymwurd, siket it wurdboek yn trije stappen nei wurden dy’t rymje. As earste wurdt bepaald mei welk part fan it rymwurd socht wurde sil. Dat bart op basis fan it tal wurdlidden (lettergrepen), dêrby wurdt der ek rekken mei holden dat guon bylûden fuortfalle yn it fonetyske alfabet en mei stomme lûden. Dêrnei wurdt sjoen hokker wurden gelyk einigje kwa klank. As lêste wurde alle resultaten filtere en sortearre. It rymwurdboek sjocht dan nei hoe faak oft de wurden foarkomme, oft se ferâldere binne, en oft it foarkarsfoarmen binne of farianten. By it sortearjen wurdt earst groepearre op tal wurdlidden en dan oardere op suver rym of healrym, ynterne oerienkomsten, en op Frysk alfabet.
Healrym en takomstwinsken It rymwurdboek wurket op basis fan standert-Frysk. Ek is it mooglik om nei ‘healrym’ te sykjen. Dan wurdt sjoen nei klanken dy’t ticht byinoar lizze, lykas ‘ii’ en ‘ie’ yn ‘priis’ en ‘Fries’. Mei de tiid hopet de Fryske Akademy it rymwurdboek better te meitsjen troch noch mear foarmen fan healrym te identifisearjen en dêrneist ek mear omtinken te jaan oan it ferskaat oan regionale útspraken.
Ien fan de nije linen fan it Noordelijk Film Festival, dit jier fan 8 oant en mei 12 novimber yn Ljouwert, is ‘Memmetaal ’. Dit is in programmaline mei films út saneamde lytse taalgebieten.
It Frysk ferstiet it grutste part fan de besikers fan it Noordelijk Film Festival wol. Mar hoe sit dat mei it Baskysk, Samysk, Nauvhal, Kannada of Marathi? De memmetaal is in wichtige utering fan in kulturele identiteit. De line past dêrom goed yn it oerkoepeljende tema ‘Thús’, dat keazen is foar de 43e edysje fan it filmfestival.
Y Sŵn mei ynlieding EBLT
Op freed, 10 novimber, om 19:30 oere presintearret it EBLT yn Slieker Film de filmfoarstelling fan Y Sŵn, mei in ynlieding fan Onno Falkena, riejouwer by it EBLT en sjoernalist. De film is troch it EBLT selektearre foar it Memmetaal-programma.
Oer de film
It is 1979, it Feriene Keninkryk wurdt oanstjoerd troch Margaret Thatcher. Mar net elkenien is like wiis mei har politike besluten – foaral de minsken út Wales net. Har tasizzing om nei de ferkiezingen in Welsk televyzjekanaal op te rjochtsjen, moat nammentlik noch wol neikommen wurde. Wannear ‘t Thatcher dizze belofte nei moannen weromdraait, wurdt der flink protestearre yn Wales. Pplitikus Gwynfor Evans giet dêrby yn hongerstaking oant Thatcher weromkomt op har belofte. Getten yn in frisse en humoristyske foarmjout Y Sŵn in krityske blik wer op dy striid.
trailer fan Y Sŵn
Films yn ’e minderheidstaal
Al hast tsien jier presintearret it EBLT op de Ynternasjonale Memmetaaldei in dokumintêre of film yn/oer in minderheidstaal yn de mande mei Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen (ûnderdiel fan de Fryske Akademy) en Slieker Film. Boppedat freget it EBLT oandacht foar de stipe fan produksje fan films yn ’e minderheidstaal, eat dat hieltyd faker op ’e aginda komt yn ’e Noardlike provinsjes. Rûnom yn Europa wurde der hieltyd mear films yn minderheidstalen makke en it nivo wurdt hieltyd better. Benammen Samyske, Baskyske, Welske en Ierske films lûke de oandacht, wat ek in reden wie dat de Iersktalige Oscar-nominaasje ‘An Cailín Ciúin’ (The Quiet Girl) te sjen wie mei de lêste Ynternasjonale Memmetaaldei.
Paneldiskusje
Njonken ferskate fertoaningen op it wite doek lykasY Sŵn, is der op tongersdeitemoarn yn Neushoorn yn Ljouwert in paneldiskusje mei filmmakkers, beliedsmakkers en oare ynteressearren. Sintrale fraach: wêr bliuwe de Fryske, Grinzer en Drintske films? En op hokker wize kinne dy bydrage oan de ekonomy yn de regio? Ynternasjonale sprekkers út ferskate lytse taalgebieten diele harren ûnderfinings.
Ek wurde de resultaten dield út it ûndersyksrapport ‘Hollywood aan de Wadden’ dat yn opdracht fan de provinsje Fryslân útfierd is. Dit ûndersyk lit sjen wat films yn de ‘memmetaal’ opsmite en hoe ’t de Fryske en Noardlike oerheden de regionale film in stimulâns jaan kinne. Deputearre Sijbe knol is oanwêzich om it rapport yn ûntfangst te nimmen.
Tagong ta it panelpetear is fergees, in kaartsje reservearje is wol needsaaklik. Dat kin fia de webside fan it Noordelijk Film Festival. Op de site stiet ek it folsleine programma, mei dêryn de films yn de line ‘ Memmetaal ’.
Sûnt 2010 wurdt yn it lêst fan novimber yn Ljouwert de Fedde Schurerlêzing holden, organisearre troch de Ried fan de Fryske Beweging, yn ‘e mande mei Tresoar, de Fryske Akademy en de Leeuwarder Courant. Oan ‘e râne fan Europa is it oarloch, al hast twa jier yn Oekraïne en sûnt koart ek yn Israel/Palestina. Dêrom stiet de lêzing dit jier yn it teken fan de fraach oft pasifisme noch in opsje wêze kin om de frede yn ‘e wrâld te bewarjen of te krijen. Is it driigjen en byneed brûken fan militêr geweld needsaaklik of kin it ek sûnder?
Fedde Schurer (1898-1968), dichter/sjoernalist/politikus, wie pasifist. As sadanich hat er lid west fan ‘Kerk en Vrede’, dat nammers noch altyd bestiet.
Der binne dizze kear twa sprekkers útnûge, ien út de pasifistyske hoeke en ien dy’t as militêr nei de problematyk sjocht:
Harry Pals, teolooch en lid fan ‘Kerk en Vrede’ en
Hans van den Brink, luitenant-kolonel b.d. eartiids haad fan de ‘Nationale Operaties van de Luchtmobiele Brigade’.
Nanne Kalma en Ankie van der Meer sjonge lieten fan Fedde Schurer.
De Fedde Schurerlêzing wurdt holden by Tresoar, Bûterhoeke 1 te Ljouwert op sneon 25 novimber 2023. De lêzing begjint om 14.30 oere, de ynrin is fan 14.00 oere ôf.
Veur de twaalfde keer op riege komp het grootschaolige streektaal-songfestival der weer an, met as doel het schrieven, oetvooren en vastleggen van neie Drèentstaolige kwaliteitsmeziek. De organisatie –Stichting REUR- röp mezikaanten, tekstschrievers en componisten van Drèentstaolige meziek op um liedties in te sturen. Een kundige kemmissie van meziek- en tekstprofessionals zal elk inzunden liedtien beoordielen en de tien besten sillecteren veur de finale op dunderdag 9 mei 2024 in het ATLAS Theater. De finale wordt LIVE oetzunden op RTV Drenthe en via het internet.
Niet allén een inholdelke vakjury, mar ok het landelke pebliek speult een belangrieke rol in het kiezen van de winnaar. Via SMS kan het pebliek op een favoriet liedtien stemmen. Dizze oetslag, in combinatie met de oetslag van de vakjury, bepaolt de oetèendelke winnaar van het Drèents Liedtiesfestival. De winnaar untvangt een geldpries van €2000,- om te besteden an een professioniele opname van het winnende liedtien.
Op 6 april 2024 wordt de sillectie van de finalisten bekend maakt via RTV Drenthe.
Stichting REUR en SUNS Europe festival.
Behalve de al nuumde geldpries vertegenwoordigt de winnaar van het Drèents Liedtiesfestival het Nedersaksisch op het prestigieuze SUNS Europe Festival 2024 in Friulië – Italië. Een unieke kaans um Drèentse meziek over de grèenzen te brengen. Sinds 2017 wuur het Nedersaksisch daor vertegenwoordigd deur Isa Zwart, Melissa Meewisse, Leon Moorman, Rick Hilberts en Lisa Harms.
Metdoen
Inzendings veur het Drèents Liedtiesfestival 2024 kunt tot en met 9 meert 2024 ingestuurd worden hen Stichting REUR. Dat kan via het online-anmeldformelier op de webstee van Stichting REUR. Rieglementen, naodere infermatie en het leste neis kuj vinden op www.drentsdlf.nl en www.stichtingreur.nl.
Op dunderdagaovend 26 oktober weur in Beilen het boek Diggels van Gerrit Boer feestelijk prissenteerd. Diggels is een naogedachtenis over een leven in Midden-Drenthe. Dingen die vergeten bint en nou weer opduukt. Diggels is ok een verhaal over een leven met dementie, herinneringen die zo zachiesan in het tweeduuster verdwient.
Umdat ze, naor eigen zeggen, al zowat 65 jaor samen in de zaandbak speult, overhandigde Gerrit Boer (rechts) zien kammeraod Henk Berghuis (links) het eerste exemplaar. Foto: Huus van de Taol
presentatie
De schriever har derveur keuzen um dizze aovend niet zölf veur te lezen oet zien neie boek, maor um stukken deroet veur te laoten dragen deur Egbert Hovenkamp II en Ans Klok. Op de live klaanken van de meziek van componist Charles Lagendijk kregen de anwezigen een indringende inkiek in de leefwereld van iene met dementie.
vörmgeving
Boer, die ok as vörmgever warkt, hef zien eigen boek op een bezundere menier vörmgeven: hoe wieder aj in het boek komt, hoe dieper aj in de wereld van opoe metzogen wordt. Een wereld die aal waziger en ontoegankelijker wordt. Op de leste bladzieden van het boek is dat ok goed te zien an de opmaak, waorbij der mangs weinig woorden staot of hiel veul, maor allemaol deur mekaar.
Huus van de Taol
Het Huus van de Taol is de streektaolorganisatie die het Drents anfietert met as doel um het een taol te laoten wezen waor de gebroekers wies met bint en die de niet-gebroekers waardeert.
De Mercator Meartaligens Lêzing wurdt dit jier jûn troch Dr Sharon Unsworth (Centre for Language Studies, Radboud Universiteit Nijmegen). Op 28 novimber 2023 sil Unsworth in presintaasje hâlde mei de titel ‘What (not) to expect when raising or working with bilingual children’, oftewol: ‘Wat (net) te ferwachtsjen as je twatalige bern opfiede of dermei wurkje.’
De lêzing fynt online plak (fia Zoom), sadat elkenien op ‘e wrâld dielnimme kin. Dielname is fergees, mar oanmelde is ferplichte.
Op Freed 20 oktober binne de earste eksimplaren fan de prachtige nije boekesearje ‘De groep fan mees bok’, foar begjinnende Frysk-lêzers, oanbean oan de bern fan groep 3-4 fan CBS De Oanrin yn Twizel. De rige fan fiif nije boekjes binne skreaun troch Lida Dykstra en mei yllustraasjes fan Ina Hallemans. Earder binne se útbrocht yn it Nederlânsk (De klas van Mees Bok) en dêr is no in Fryske oersetting fan makke.
Boekerige
Yn elts diel fan de rige stiet in oar bistke út de groep fan mees bok sintraal. De dielen binne los fan elkoar te lêzen en binne skreaun op it nivo fan begjinnende Frysk-lêzers. De dielen slute allegearre oan op in seizoen fan it jier, sa is de ynhâld aktueel troch it jier hinne.
Derneist binne de boekjes ek tige geskikt om as toaniellêsboekjes yn te setten. Dat hawwe de bern fan De Oanrin sjen litten troch ‘de hut fan Das’ te meitsjen wylst Lida Dykstra mei de groep it ferhaal lies. Geandewei it ferhaal ûntstie der in prachtige hutte dêr’t alle bisten, spile troch in tal learlingen út groep 3-4, op harren eigen wize in bydrage oan leveren.
De skriuwster is tige wiis en grutsk dat de boeken der binne en fynt it wichtich dat der ek foar de begjinnende lêzer yn it Frysk goeie materialen binne.
“Mei dizze searje is der foar it earst in rige kleurige boeken om it begjinnend lêzen yn it Frysk foarm te jaan.”
Lida Dykstra
Yn de rige binne de folgjende fiif boeken ferskynd:
Foto: Afûk
Pas op, baarch!
Baarch fynt in hiel bysûndere pin. Hy makket allegear prachtige tekeningen. Dat is leuk! Mar as er in enge foks tekenet… Dan blykt dat syn tekeningen begjinne te libjen!
Knyn yn de put
Knyn wol graach in kado oan Mees Bok jaan. Se giet op syk yn de bosk. In lekkere nút of in moaie bloeiende tûke? As se in hege tûke plôkje wol, falt se yn in âlde put. Wat no?
Pup giet te fier
Mees Bok giet mei de groep nei it strân. Se bouwe in kastiel fan sân, genietsje fan de sinne en Mees Bok docht in knipperke. Se ha net yn ’e gaten dat Pup mei syn flot fierstente fier de see yn driuwt. Mei-elkoar kinne se Pup krekt op ’e tiid rêde.
Laam, wat bist tûk!
Mees Bok is siik! Hy hat it sop fan in din nedich, mar dat is op! Laam beslút om it op te heljen yn de bosk. Mar dêr leit in berch snie. De freonen geane mei. Soe it se slagje om de beam te finen en op ’e tiid wer thús te kommen?
De hut fan Das
Das bout in hut en yn dy hut is hy de baas. Mar de oaren meie der ek yn. Se nimme allegear wat mei en as der ek noch in fee lânskomt, wurdt it hielendal feest.
