EBLT-toespraoke in et Europees Parlement op 28.9.2016 deur Onno Falkena, expert in minderhiedstaelen
Goeiemiddag, vrouwluden en manluden. Et Nedersaksisch/Niederdeutsch is bi’j uutstek een Europees fenomeen. Ik wil daoromme graeg de Europarlementariërs Annie Schreijer-Pierik, Jens Gieseke en de Europese Volksperti’j bedaanken en priezen veur et orgeniseren van disse konfereensie in et Europees Parlement in Brussel. Et getuugt van historisch besef en van visie. Ik stao hiere as vertegenwoordiger van et Europeesk Buro foar Lytse Talen oftewel ‘Europees Buro veur Kleine Taelen’, de koepel oftewel Dachverband van 24 orgenisaosies die opkommen veur et Fries, et Nedersaksisch én et Papiamentu.
Niet iederiene in Frieslaand wet wat Nedersaksisch is, mar iederiene kent de taelen Stellingwarfs, Grunnings, Drents, Twents en Aachterhoeks. Elke variaant het zien eigen naeme en die is vaeke koppeld an et gebied. Zo is bi’j sommigen et veuroordiel ontstaon dat et bi’j et Nedersaksisch of Niederdeutsch niet om een tael gaot mar om een dialekt. Veur meensken die dat daenken heb ik een citaot van Thomas Mann in et Platduuts van Lübeck:
So, na, denn will’k di man vertellen, dass du ’n Dösskopp büs, ’n Hanswurst, ’n groten Dummerjahn.
Daor is gien woord Fraans bi’j. Om zien kerakters en dialogen levensecht te maeken krudede (= ‘lardeerde’) Mann zien Buddenbrooks (1922) ri’j mit citaoten in et Nederduuts, dat in die tied, vule meer as et mistige eilaand-Engels, fungeerde as lingua franca van een groot pat van Noord-Europa.
Ik hebbe ok zels de bienende kracht van et Niederdeutsch ondervunnen. Doe in Sleeswiek-Holstien de Nordfriesen saemenwarken gongen mit de Sinti & Roma was de eerste keer dat ze mekeer troffen, in 1998, veur beide perti’jen spannend. Sinti-president Matthias Weisz zol as eerste et Nordfriese Winterfeest mit boeren en boerekool toespreken. De boeren keken vremd op doe Weisz dat in vlot Niederdeutsch bleek te doen. ‘Mar die Sinti praoten ja krek as oons,’ zee iene van de Noordfriese boeren. ‘Netuurlik’, zee Weisz. ‘Ik bin peerdekoopman. Kopen en verkopen in et noorden gaot op ’n besten in et Niederdeutsch en daoromme praoten mien zeunen et ok.’ De kontakten tussen de Nordfriesen en de Sinti bin altied hattelik en waarm bleven.
Nedersaksisch / Niederdeutsch is veur hiel veul meensken de tael van et hatte, een tael die deuren eupent, de tael die verbint en de tael van de haandel, allegere zaeken die et Europa van now slim neudig het.
Sommigen in et Europees Parlement willen et Engels ofschaffen as eerste tael van Europa, now de Engelsen uut oons verbaand stappen. Dat betekent dat Europa een alternatief vienen moet. Tegen Fraans bin et neudige weerstanen, tegen (Hoog)duuts ok. Mit aandere woorden: disse konfereensie over de slaopende reus komt krek op et goeie mement.
Alle gekhied op een stokkien. Ondaanks de grote Pommerse gemienschop in Brazilië is Nedersaksisch/Niederdeutsch (nog) gien wereldtael. Mar et is wel een tael mit meugelikheden, zeker as de gemienschoppen, regio’s en Länder daor de tael praot wodt, de hanen in mekeer slaon en de tael bruken op ’e schoelen, in de media, in de liefde en in de haandel. Ik weenske jim allemaole een goeie konfereensie. Lao’we ok nao vandaege kontakt holen om mit mekeer te warken an et wakker schudden van oonze slaopende reus.
Onno Falkena
Onno Falkena is oold-veurzitter van et EBLT en in et daegelikse leven journalist bi’j Omrop Fryslân.