Tag: Dingtiid

Posted on

DINGtiid-lêzing 2025: ‘Fitaal Frysk. Hoe kinst skoare mei taal yn ‘e sport?’

Hoe kinne de Fryske taal en sport inoar fersterkje? Oer dit tema organisearret DINGtiid syn jierlikse DINGtiid-lêzing op sneon 8 novimber 2025. Ferskillende sprekkers sille fertelle oer hoe’t sy de Fryske taal ynsette om harren sportdoelen te berikken. En oarsom: oer hoe’t sport in prachtich middel is om it Frysk te hearren en te sjen op it fjild of yn de sportkantine. Mar ek: hoe kinne je nije taalfeardichheden leare troch te bewegen?

Harkemase Boys

De DINGtiid-lêzing fynt plak yn de skybox fan de Harkemase Boys op De Harkema, dêr’t foarsitter Sippe Heeringa fan it haadbestjoer fertelle sil wêrom’t Harkemase Boys derfoar keazen hat om de Fryske taal te brûken yn harren kommunikaasje: op sporttenues, yn de kantine, mar ek by útwedstriden. Anne Jochum de Vries fan Sport Fryslân leit út wat it ynsetten fan de Fryske taal harren bringt as organisaasje. Marnix Heida, oprjochter van NL Training (oanbieder fan taal- en ynboargeringskursussen) beklammet it belang fan beweging om nije feardichheden oan te learen.

ôfbylding fan Freepik

Biltsktalige energizers
Hoe kinst mei beweging in nije taal leare? De Biltsktalige leefstylcoach Caroliene Lemstra lit mei energizers sjen hoe’t elkenien him de Biltske taal eigen meitsje kin! Kom dus foaral yn sportive klean!

Programma
Ynrin fan de lêzing is om 10.00 oere yn de skybox fan Harkemase Boys (De Bosk 20, De Harkema). It programma set om 10.30 oere útein. Wy slute om 12.30 oere ôf mei in (opsjonele) lunsj.

Opjaan
Jo kinne jo oant 1 novimber 2025 opjaan foar de DINGtiidlêzing (fol=fol).

Posted on

DINGtiid komt mei advysrapport “Ferlet fan in sterker plak foar it Frysk yn it mbû”

Yn it middelber beropsûnderwiis is ferlet fan in stevigere ferankering fan de Fryske taal. Der binne genôch mooglikheden om dat te regeljen. Dat docht bliken út it nijste advysrapport fan DINGtiid. Op tongersdei 10 july hawwe Harry van der Molen (Firda) en Harry Bevers (VVD) it advys ‘Oan it wurk mei it Frysk: advysrapport oangeande de posysje en fuortsterking fan it Frysk yn it middelber beropsûnderwiis’ oanbean krigen troch bestjoerder Alex Riemersma fan DINGtiid.

Oanlieding advysrapport

Yn 2022 waard de moasje fan Van der Molen en Bevers (doedestiids beiden Twadde Keamerlid) om ûndersyk te dwaan nei it Frysk yn it mbû unanym oannommen. Yn oparbeidzjen mei it gearwurkingsferbân Wy binne mbû hat DINGtiid yn 2023 in rjochtingjaande advysbrief oanbean oan BZK en OCW mei dêryn ûnder oaren de oanbefelling om sa gau as mooglik in praktoraat Frysk en meartaligens foar it mbû yn te stellen. Dat advys is ûnderwylst útfierd mei de oanstelling fan dr. Lysbeth Jongbloed-Faber as praktor “Fryske taal en geletterdheid yn in meartalige kontekst” mei yngong fan 1 maaie. Oanslutend is ferdjipjend ûndersyk dien, dêr’t de resultaten no fan presintearre wurde.

Mbû as missende skeakel yn trochgeande learline
Yn Fryslân is by in protte profesjonals yn praktyske beroppen yn midden- en lytse bedriuwen it Frysk meastentiids de fiertaal, sawol mei klanten en saaklike relaasjes as ûnder kollega’s. Elk hat dus ferlet fan Frysk ferstean en praten. Dat makket it belang fan in goede posysje foar it Frysk op it mbû ek sa grut. Yn de trochgeande learline Frysk fan it foarskoalsk ûnderwiis oant de universiteit, is it mbû oant no ta de ûntbrekkende skeakel. Dat foar krekt it mbû noch gjin passend belied is, mei nuver hjitte: ommers, fierhinne it grutste oanpart fan de Fryske jongerein kiest nei it fuortset ûnderwiis foar in oplieding op it mbû.

It ôfrûne desennium binne tal fan goede inisjativen ûntstien: in gearwurkingsferbân fan alle relevante aktoaren yn it fjild om de posysje fan it Frysk op it mbû te fersterkjen, in kardiel Frysk yn ’e beropspraktyk op ferskate nivo’s, it oprjochtsjen fan in praktoraat en in gearwurkingstrajekt tusken Firda en NHL Stenden om dosinten Frysk op te lieden spesjaal foar it mbû. Ek by it Ryk, de provinsje en de mbûopliedings is de lêste jierren it besef trochkrongen dat it Frysk as fak en fiertaal omtinken fertsjinnet.

Oanfoljende oanbefellings
Yn oanfolling op de oanbefellings út it earste advys, komt DINGtiid no mei de folgjende ferdjipjende oanbefellings:

  1. Undertekenje artikel 8.1.d.ii fan it Europeesk Hânfêst foar Regionale of Minderheidstalen en set dy ferdrachsferplichting om yn nasjonale wetjouwing. (Dit is in werhelling fan ús oanbefelling út de advysbrief fan 2023).
  2. Lis wetlik fêst dat mbû-studinten yn Fryslân rjocht hawwe op in substansjeel oanpart Frysktalich ûnderwiis binnen it yndividuele leartrajekt.
  3. Jou mbû-ynstellings yn (streek)taalregio’s de romte om regionaal taalklimaat en de meartalige regio in fêst plak te jaan yn it kurrikulum.
  4. Befoarderje dat mbû-dosinten fakbetûft yn it Frysk wurde kinne en skep dêrta de goede rânebetingsten.
  5. Haw der each foar dat de ferwurven kwalifikaasjes Frysk meitelle foar de eventuele trochstreaming nei it hbû.
  6. Fersykje it praktoraat te ûndersykjen wêr’t it Frysk as regionale beropskwalifikaasje it bêste past en haw dêrby spesjaal omtinken foar kontaktberoppen.
  7. Fersykje it praktoraat te ûndersykjen hoe’t differinsjaasje yn de eksamenkwalifikaasjes befoardere wurde kin.
  8. Fersykje it praktoraat om it funksjonearjen fan it beropsrjochte kardiel Frysk te ûndersykjen.
  9. Fasilitearje dat takomstich plysjemeiwurkers fan de Plysje-Akademy yn Drachten dy’t har takomstich wurkfjild yn Fryslân hawwe, binnen har oplieding kieze kinne foar it folgjen fan in kursus Frysk.
  10. Stimulearje it oparbeidzjen fan it praktoraat mei de hbû-lektoraten en wûlearstoel, rjochte op de trochgeande learline en op inoar oansluten fan ûndersyk.

DINGtiid-bestjoerder Alex Riemersma is derfan oertsjûge dat it Ryk mei dit advysrapport konkrete oanbefellings krijt om it Frysk op it mbû te boargjen en fierder stal te jaan. “It Frysk as omgongstaal yn de beropspraktyk kin in goede skeakel foarmje tusken bedriuwslibben en it mbû – krekt dêrom is der ferlet fan wetlike boarging fan it Frysk yn de mbû-ynstellings.”

It advysrapport is beskikber (Frysk en Nederlânsk) by DINGtiid

Posted on

Fryske jongeren sette harren yn foar mear Frysk by it stimproses

22 novimber is it wer tiid om nei de stimbus ta te gean. Mar wêrom is de stimpas eins folslein yn it Nederlânsk? Oer dy fraach bûgden de studinten fan Yung Frysk harren de ôfrûne wiken. Dat late allinnich mar ta mear fragen: wat wurdt der eins dien mei it Frysk yn de stimproseduere? En wa bepaalt dat?

ûndersyk

Om dy fragen te beäntwurdzjen gienen de studinten op ûndersyk út. Dat ûndersyk begûn op de website fan de Ryksoerheid, mar al gau sochten se kontakt mei it Ministearje fan Ynlânske Saken en Keninkryksrelaasjes en mei de ferskillende Fryske gemeenten. Dêrneist ynterviewden se prof. dr. Arjen Versloot, de ynterim-heechlearaar Fryske taal en kultuer oan de Ryksuniversiteit Grins, en Jan Koster, foarsitter fan DINGtiid, it advysorgaan foar de Fryske taal. Fierder ûndersochten se de miskien noch wol wichtichste stim fan allegear, en gie it Yung Frysk-team de strjitte op yn Fryslân om te hearren hoe’t de Friezen sels tinke oer it (net) brûken fan de Fryske taal yn de stimproseduere.

soad mooglikheden om mear te dwaan mei it Frysk

De studinten hawwe harren ûndersyk yn in fideo fêstlein. Dêrby kamen se der al gau achter dat gemeenten in hiel soad mooglikheden hawwe om mear te dwaan mei it Frysk, mar dat dat op it stuit noch net bart. En dat wylst neffens prof. dr. Versloot taal krekt in middel is om in bân ta stân te bringen tusken de sprekker en de harker of de lêzer. “In hiel grut part fan de Friezen is Frysktalich en fielt him ek thús yn dy taal. Dus har oansprekke yn dy taal fersterket ek de bân as mienskip, as maatskippij, en ferkiezingen binne út soarte in middel om yn de maatskippij nije besluten te nimmen mei-inoar, en dêr wolle je elkenien by behelje. Dan is it wol sa ‘aardich’ om de Frysktaligen ek dúdlik te meitsjen dat se der by hearre, dat sy ek diel binne fan dy polityk.”

Frysktalige stimpas

Nei harren ûndersyk hawwe de studinten oan in oantal boargemasters in Frysktalige stimpas oerhandige, as in symboalysk advys om mear mei it Frysk te dwaan yn de stimproseduere.

Yung Frysk

Yn it projekt Yung Frysk fan de Afûk wurkje mbû- en hbû-studinten fan ferskate mediaopliedingen deroan om mear Frysk ûnder de jongerein te krijen. Yn de online omjouwing, bygelyks op Instagram, TikTok en YouTube, mar ek yn de fysike omjouwing, bygelyks om it stimloket hinne en by it stimproses.

Posted on

DINGtiid-lêzing 2023 Taal en rjocht: de positive ympakt fan Frysk op de rjochtspraak

Op sneon 4 novimber 2023 organisearret DINGtiid, it advysorgaan foar de Fryske taal, in lêzing oer it brûken fan it Frysk yn de rjochtspraak. Op papier liket dat regele, mar yn de praktyk blike alle partijen der mei te wrakseljen om’t net eltsenien yn it rjochtsproses de Fryske taal machtich is. Wat is der nedich om it Frysk yn de rjochtspraak duorsum te boargjen?

Gerjochtshôfpresidint Jonneke Oosting oer de prosedurele rjochtfeardigens fan Frysk prate op sitting

Mr. Z.J. Oosting (presidint fan it Gerjochtshôf Arnhim-Ljouwert) besprekt de dilemma’s rûn it Frysk praten ûnder in sitting. Wat as oare prosesdielnimmers it Frysk net of matich behearskje? Alle partijen moatte nei-inoar lústerje kinne en inoars belangen begripe.

DINGtiid-bestjoerder Annalies Outhuijse oer duorsum boargjen fan it Frysk

Dr. Annalies Outhuijse (bestjoerder fan DINGtiid en bestjoersrjochtlik advokaat by Stibbe yn Amsterdam) leit út wêr’t DINGtiid yn petearen oer it Frysk yn de rjochtspraak tsjinoan rint. En jout har fyzje op hoe’t it brûken fan it Frysk de kwaliteit fan de rjochtspraak krekt befoarderje kin. Hoe soe it brûken fan it Frysk yn de rjochtsproseduere duorsum boarge wurde moatte?

Programma

DINGtiid hjit jo op sneon 4 novimber 2023 om 10.00 oere fan herte wolkom by de DINGtiid-lêzing yn it Paleis fan Justysje (Wilhelminaplein 1 yn Ljouwert). It programma set om 10.30 oere útein. Wy slute om 12.30 oere ôf mei in lunsj.

  • Wolkom troch Jan Koster (DINGtiid)
  • Lêzing Jonneke Oosting
  • Lêzing Annalies Outhuijse
  • Plenêre diskusje
  • Lunsj

Oanmelde

Graach foar freed 27 oktober 2023 oanmelde fia it online oanmeldformulier.
Fol = fol. Tink der om, nim jo identifikaasjebewiis mei!

Posted on

Rûnetafelpetear oer de BFTK yn Den Haach

Dizze tongersdei, op 12 oktober, is der tusken 14:00 en 18:00 oere yn Den Haach in rûnetafelpetear oer de Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer. Meardere lidorganisaasjes fan it EBLT hawwe sprektiid en teffens in position paper yntsjinne.

foto: pixabay

Programma

Der binne fjouwer blokken fan elk in oere, mei de ûnderwerpen:

Kultuer, Wittenskip en Media

  • H. Rijpstra, Omrop Fryslân
  • J. J. Hoebe, Screen Talent Europe
  • M. Hospers, Explore the North
  • N. IJssennagger-Van der Pluijm, Fryske Akademy

Rjochtspraak

  • F. Dijkstra, rjochtbanktolk
  • A.R. Van der Winkel, Rechtbank Noord-Nederland
  • J. Koster, DINGtiid
  • B.G. Kooi, Kooi Advocaten

Underwiis

  • A. Merkuur, Fryske taal en kultuer Rijksuniversiteit Groningen
  • A. Wallinga, Drachtster Lyceum
  • A. P. Walsweer, lectoraat Meertaligheid & Geletterdheid NHL Stenden
  • H. Van der Molen, Firda
  • S. De Boer, Sintrum Frysktalige Berne-opfang

Bestjoer

  • A. Brok, Kommissaris fan de Kening profinsje Fryslân
  • R. De Groot, Komitee fan Eksperts fan it Europeesk Hânfêst foar regionale en talen fan minderheden
  • G. Benedictus, Steatekomitee Frysk
  • A.J. Soepboer, wethâlder Noardeast-Fryslân

Dielnimmers

Twadde Keamerleden dy’t dielnimme:  

  • E.A. Haverkort (VVD)
  • H. Bevers (VVD)
  • R.H. (Romke) de Jong (D66)
  • T.C. (Tjeerd) de Groot (D66)
  • H.M. Palland (CDA)
  • J.P. Kwint (SP)
  • H.E. de Hoop (PvdA)
  • C.A.M. van der Plas (BBB)

Mear ynformaasje

Alle dokuminten (ynklusyf position papers), it folsleine programma en mear ynformaasje is te finen op: https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/commissievergaderingen/details?id=2023A06021

It is in iepenbiere gearsit yn Den Haach, mar it is ek mooglik om it petear live te folgjen.Dat kin mei de livestream fan de Thorbeckezaal:  https://www.tweedekamer.nl/vergaderingen/livedebat/thorbeckezaal

Posted on

DINGtiid-lêzing 2023 ‘It takes two to tango – Lear ús dûnsjen’

It Europeesk Hânfêst foar regionale talen of talen fan minderheden is 25 jier yn wurking. Is dat driuwsân of in dûnsflier? Dy fraach stie sintraal op de DINGtiid-lêzing fan 2022. Konklúzje: der kin seker dûnse wurde, mar ‘it takes two to tango’.

DINGtiid nûget jo út foar de DINGtiid-lêzing ‘It takes two to tango – Lear ús te dûnsjen’ op 13 april 2023 yn Den Haach. Tiny Kox en Heinrich Winter nimme jo graach mei de dûnsflier op.

Parlemintsfoarsitter Tiny Kox oer it Europeesk Hânfest
Limboarcher Tiny Kox (parlemintsfoarsitter fan de Ried fan Europa en lid fan de Earste Keamer foar de SP) sil fanút syn ûnderfining fertelle oer 25 jier Europeesk Hânfêst. Wat is der berikt, en hoe kinne de oanbefellings fan de Ried fan Europa noch effektiver omset wurde yn wetjouwing en belied foar it Frysk, Nedersaksysk, Limboarchs, Jiddysk, Romani, Papiamintsk en Nederlânske gebeartetaal?

Bestjoerskundige Heinrich Winter oer de tapassing fan in Lokaal Hânfêst
Heinrich Winter is heechlearaar bestjoerskunde oan de Ryksuniversiteit Grins. Op de DINGtiid-lêzing fan 2022 analysearre hy de takomstbestindigens fan it Europeesk Hânfêst, en die er it foarstel om ta in Lokaal Hânfêst te kommen. Yn Den Haach sil hy syn fyzje jaan op hoe’t oerheden yn Fryslân mei de ynwenners ta sa’n hânfêst komme kinne om de ambysjes fan de Fryske taal en kultuer fêst te lizzen. Dat tinkproses kin boppedat tsjinje as foarbyld foar oare erkende talen fan it Europeesk Hânfêst.

Programma
De DINGtiid-lêzing fynt plak op tongersdei 13 april 2023 yn The Hague Conference Centre – New Babylon (Anna van Buerenplein 29, Den Haach). Om 15.00 oere sette wy útein mei kofje en tee. Om 17.00 oere slute wy ôf mei in drankje en flaubyt.

Oanmelde
Wy sjogge jo oanmelding graach foar tongersdei 6 april 2023 yn ‘e mjitte fia it online oanmeldformulier.

Posted on

Earste DINGtiidlêzing: ’30 jier Europeesk Hânfêst: driuwsân of dûnsflier?’


Op 5 novimber 2022 is it presys 30 jier lyn dat Nederlân it Europeesk Hânfêst foar regionale talen of talen fan minderheden ûndertekene hat. It Europeesk Hânfêst is it fûnemint ûnder it gebrûk fan it Frysk yn bygelyks ûnderwiis, rjochtbank en de iepenbiere romte. Mar is dat fûnemint driuwsân of in dûnsflier?

Sprekkers
Bestjoerskundige Prof. dr. Heinrich Winter (Fakulteit Rjochtsgeleardheid, Ryksuniversiteit Grins) analysearret de takomstbestindigens en de stevichheid fan it Europeesk Hânfêst. Hat dat nei 30 jier noch genôch besteansrjocht as ynstrumint ta beskerming en befoardering fan de Fryske taal?

Underwiisekspert Albert Walsweer (Lektoraat Taalgebrûk en learen, NHL Stenden) reagearret op de lêzing fan Heinrich Winter. Hy giet neier yn op de wurking fan it Europeesk Hânfêst yn de ûnderwiispraktyk.

Programma

DINGtiid, it ryksadvysorgaan foar de Fryske taal, hjit jo op sneon 5 novimber 2022 om 10.00 oere fan herte wolkom op de DINGtiid-lêzing yn Grand Café De Koperen Tuin (Prinsentuin 1 yn Ljouwert).

It programma set om 10.30 oere útein. Wy slute om 12.30 oere ôf mei middeisiten.

• Wolkom troch Jan Koster (DINGtiid)
• Lêzing Heinrich Winter
• Reaksje Albert Walsweer
• Plenêre diskusje
• Middeisiten

Oanmelde

Graach foar freed 21 oktober 2022 oanmelde fia dit online oanmeldformulier.

Posted on

“Reaksje DINGtiid: De nije BFTK bringt Frysk op koers nei 2030”

De rûte nei 2030

Op 30 novimber ha Ryk en Provinsje Fryslân yn Ljouwert de nije Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer (BFTK) foar de perioade 2019-2023 ûndertekene. Neffens syn wetlike taak hat DINGtiid beide oerheden advisearre by it tastânkommen dêrfan. No’t de BFTK tekene is, reagearret DINGtiid op it einprodukt.

Continue reading ““Reaksje DINGtiid: De nije BFTK bringt Frysk op koers nei 2030””

Posted on

Frysk taalbelied ûnder druk by gemeentlike weryndielings

Frysk taalbelied wurdt earder swakker as sterker by gemeentlike weryndielings. Dat blykt út ûndersyk dat DINGtiid, it ryksadvysorgaan foar de Fryske taal, útfiere litten hat troch Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen. It ûndersyk is útset nei oanlieding fan de advysfraach fan de provinsje oft der by weryndielings foldwaande omtinken is foar it Frysk. Deputearre Sietske Poepjes hat it rapport tongersdei 18 oktober yn ûntfangst naam.

Continue reading “Frysk taalbelied ûnder druk by gemeentlike weryndielings”

Posted on

DINGtiid: “Poepjes, pak de swipe foar it Frysk”

dingtiid-1 Op papier doge de ôfspraken oer it Frysk, yn ‘e praktyk hâldt gjinien him der lykwols oan. De konklúzje fan DINGtiid orgaan foar de Fryske taal is dan ek dat der in ‘Taalskipper’ nedich is. Immen dy’t stjoert op eigenerskip en it neikommen fan de ôfspraken. Deputearre Sietske Poepjes joech ferline jier oan dy rol graach yn te foljen. DINGtiid soe graach sjen dat provinsje Fryslân no mear foarm en ynhâld oan dy rol jout.

Continue reading “DINGtiid: “Poepjes, pak de swipe foar it Frysk””