Nieuw: Sprachen unter der Lupe – Saterfriesisch und Niederdeutsch

Wist je dat de Friezen vroeger een eigen naam voor de stad Oldenburg hadden? Of waarom er in de veengebieden in Noord-Nederland en Noord-Duitsland veel plaatsnamen zoals Moskou en Korea voorkomen? Of hoe scholen hun leerlingen met succes het Fries en Nedersaksisch bijbrengen?

In de Duitstalige bundel “Sprachen unter der Lupe: Saterfriesisch und Niederdeutsch” geeft een veelzijdig team van 23 auteurs antwoord op deze vragen en op vele andere die te maken hebben met de twee inheemse talen van Noord-Duitsland. Het boek bevat niet zowel inleidende informatie als vele nieuwe ontdekkingen op het gebied van het Saterfries en het Nederduits, verwante talen in Duitsland en Nederland, en de cultuur en geschiedenis die met deze talen samenhangen.

“Sprachen unter der Lupe: Saterfriesisch und Niederdeutsch” is geschreven ter ere van het 50-jarig bestaan van de Oldenburgische Landschaft, die het bestuderen en bevorderen van het Saterfries en Nederduits tot haar kerntaken rekent.

Sprachen unter der Lupe. Foto: Henk Wolf.

Bibliografische informatie

  • Titel: Sprachen unter der Lupe. Saterfriesisch und Niederdeutsch.
  • Redactie: Henk Wolf
  • Auteurs: Bouke Slofstra, Edith Sassen, Eric Hoekstra, Grietje Kammler, Han Nijdam, Heinrich Siefer, Henk Wolf, Ingeborg Remmers, Janke Singelsma, Jordi Jager, Maaike Pulles, Marc van Oostendorp, Marion Erdmann, Martijje Lubbers, Mirjam Günther, Nordfriisk Instituut, Oebele Vries, Stephen Laker, Tessa Leppers, Thees Becker, Tsan Tsai Chan, Ydwine Scarse en Yoïn van Spijk (met een voorwoord van Jörg Peters).
  • Jaar: 2025
  • Uitgever: Seelter Buund, Eisenbahnstraße 2, 26683 Saterland
  • ISBN: 978 3 00 081864 6
  • Pagina’s: 120
  • Prijs: 10,00 euro

Het boek is in Nederland te koop bij de boekhandel van de Afûk in Leeuwarden. In Duitsland is het in elke boekhandel te bestellen. Bestellingen uit alle Europese landen zijn mogelijk via het Seeltersk-Kontoor in Ramsloh.

Femke van Kammen wint Lyts Frysk Diktee 2025

Femke van Kammen fan de Dr. Theun de Vriesskoalle yn Feanwâlden kin it bêste Frysk skriuwe fan alle basisskoallebern yn Fryslân. Mei 10 flaters wie se hjoed de winner fan it Lyts Frysk Diktee yn it Provinsjehûs, de skriuwwedstriid foar learlingen út groep 7 en 8. Twadde waard Dieuwke Buma fan de Master Frankeskoalle yn Earnewâld mei 11 flaters. It tredde plak, mei 13 flaters, wie foar Marianne van der Veen fan Kindcentrum de Wel yn Broeksterwâld.

Lyts Fryske Diktee 2025. F.l.n.r. Marianne van der Veen (3e), Femke van Kammen (1e), Dieuwke Buma (2e). Foto makke troch Marieke Balk

Der dienen likernôch 50 learlingen fan 24 skoallen mei oan de finale fan it Lyts Frysk Diktee. Sjongeres en skriuwer Janneke Brakels skreau de dikteetekst en lies it diktee ek foar. De organisaasje fan it diktee wie yn hannen fan Cedin, Afûk, Fryske Akademy en de provinsje Fryslân.

Brakels hie in dikteetekst makke oer in learling dy’t troch de rein nei skoalle fytse moast. De dreechste wurden wiene dit jier dan ek ‘ierdrykskundetoets’, ‘moatst’ (mei -tst-) en ‘rûte’, dat faak skreaun waard as roete/route. Mear ynformaasje oer it Lyts Frysk Diktee kinne jo fine op de website fan it diktee. Dêr kinne jo ek ynformaasje fine oer it Grut Frysk Diktee, dat op tiisdei 8 april holden wurdt yn it Provinsjehûs.

Lyts Fryske Diktee 2025 mei 50 learlingen fan 24 skoallen. Foto makke troch Marieke Balk

Kofjemoarn mei Durk van der Ploeg yn ‘e Afûk

Yn de Nationale Boekenweek (12-23 maart) komt skriuwer Durk van der Ploeg op sneon 22 maart moarns nei de Afûk winkel ta. Hy sil fertelle oer syn boeken, op fersyk foarlêze en syn wurk sinjearje. Ek is der romte om fragen te stellen. Tresoar-direkteur Arjen Dijkstra sil de moarn oan inoar prate.

Kom op sneon 22 maart yn ’e kunde mei de skriuwer en syn oeuvre. Durk van der Ploeg (Hoogkarspel, 1930) is ien fan de produktyfste Fryske skriuwers. Hy debutearre yn 1952 en skreau tal fan romans, ferhalen, gedichten en essay’s. Dêrfoar waard him yn 2011 de Gysbert Japicxpriis takend. Ek wûn er yn totaal 21 kear in Rely Jorritsmapriis.

Programma sneon 22 maart
10:30 oere – ynrin en kofje mei wat lekkers
11:00 oere – fraachpetear mei Durk
12:00 oere – sinjearje en boekferkeap
12:30 oere – ein programma
Frije ynrin, oanmelde is net nedich.

Spesjaal foar de Boekenweek is de Afûk winkel dizze sneon de hiele dei iepen, fan 10:30 oant 17:00 oere!

Yn de Nationale Boekenweek (12-23 maart) komt skriuwer Durk van der Ploeg op sneon 22 maart moarns nei de Afûk winkel ta. Hy sil fertelle oer syn boeken, op fersyk foarlêze en syn wurk sinjearje. Ek is der romte om fragen te stellen. Tresoar-direkteur Arjen Dijkstra sil de moarn oan inoar prate.

Kom op sneon 22 maart yn ’e kunde mei de skriuwer en syn oeuvre. Durk van der Ploeg (Hoogkarspel, 1930) is ien fan de produktyfste Fryske skriuwers. Hy debutearre yn 1952 en skreau tal fan romans, ferhalen, gedichten en essay’s. Dêrfoar waard him yn 2011 de Gysbert Japicxpriis takend. Ek wûn er yn totaal 21 kear in Rely Jorritsmapriis.

Programma sneon 22 maart
10:30 oere – ynrin en kofje mei wat lekkers
11:00 oere – fraachpetear mei Durk
12:00 oere – sinjearje en boekferkeap
12:30 oere – ein programma
Frije ynrin, oanmelde is net nedich.

Spesjaal foar de Boekenweek is de Afûk winkel dizze sneon de hiele dei iepen, fan 10:30 oant 17:00 oere!

Nij fan de Afûk: feestlike jierdeikalinder foar pjutten


Geartsje Douma skriuwt al 25 jier Fryske ferskes, gedichtsjes en ferhaaltsjes foar jonge bern. Ta eare dêrfan ferskynt hjoed in prachtige feestlike jierdeikalinder mei in seleksje fan har wurk. Foar alle moannen is der wat keazen dat krekt past by de tiid fan it jier.

Op de kalinder binne by alle gedichtsjes en (opsis-)ferskes prachtige yllustraasjes te sjen. Se binne makke troch Linda de Haan, Mirjam van Houten, Luuk Klazenga, Marijke Klompmaker, Karin Carolina Poiesz en Froukje Reitsma. Fia in QR-koade binne de ferskes te belústerjen en der wurde by alle moannen bypassende lês-, sjong-, doch- of praattips jûn. In fleurige kalinder, om it hiele jier troch fante genietsjen; op ’e pjutte-opfang, op skoalle of thús! De jierdeikalinder is fan hjoed ôf oan te keap by de Afûk yn de winkel en fia de websjop.

Op 28 febrewaris waard it earste eksimplaar fan de kalinder kado jûn oan Geartsje Douma, dy’t ek nochris op dizze dei har jierdei hat. Spesjaal dêrfoar wie der in feest-foarlêsmoarn organisearre foar pjutten yn de Afûk winkel yn Ljouwert. Der waard foarlêzen, muzyk makke en fansels taart iten.

Gegevens Jierdeikalinder mei ferskes en gedichtsjes fan Geartsje Douma

  • Auteur: Geartsje Douma
  • Yllustraasjes: Linda de Haan, Mirjam van Houten, Luuk Klazenga, Marijke Klompmaker, Karin Carolina
  • Poiesz en Froukje Reitsma
  • ISBN: 978-94-93318-49-6
  • Ferkeappriis: € 9,95
  • websjop.afuk.frl

Alders socht foar ûndersyk nei taaloerdracht by jonge bern yn Fryslân

Foar ûndersyk nei taaloerdracht yn ’e opfieding binne Afûk en it Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen (ûnderdiel fan de Fryske Akademy) op ’e syk nei oansteande âlders en âlders mei jonge bern yn Fryslân. Mei in fragelist wolle sy mear te witten komme oer hoe’t it is om in âlder yn Fryslân te wêzen, mar ek hokfoar stipe âlders graach krije wolle soene wat taal oanbelanget. Bysûnder oan it projekt is dat der sjoen wurdt nei sawol âlders dy’t besletten hawwe om it Frysk troch te jaan oan harren bern as âlders dy’t besletten hawwe om it Frysk net troch te jaan oan harren bern.

Fryske taaloerdracht

It Frysk is klassifisearre as in minderheidstaal mei in kwetsbere taalfitaliteit. Yn ’e lêste desennia is de taal sadwaande hieltyd mear beskerme en befoardere oan de hân fan provinsjaal taalbelied. Dat hat resultearre yn in gruttere ynstitúsjonele stipe foar it Frysk, in sichtberder plak yn ’e media en oare iepenbiere domeinen, en de ynklúzje fan ’e taal yn skoalkurrikula. Boppedat binne der inisjativen om thús de taaloerdracht tusken generaasjes te stimulearjen, om’t it tal âlders dat it Frysk trochjout oan harren bern stadichoan efterút giet.

It ûndersyksprojekt “De Fryske taaloerdracht tusken generaasjes: it befoarderjen fan ’e meartalige opfieding en it stypjen fan (takomstige) âlders” ûndersiket net allinne de âlderlike taalhâldingen, mar ek it brûken fan (of de winsk foar) materialen ûnder Fryskpratende âlders yn Fryslân. In haaddoel fan it projekt is om te witten te kommen hoe’t âlders it bêste stipe wurde kinne yn alle fazen fan in meartalige opfieding.

Ynternasjonale gearwurking

De fragelist is ûnderdiel fan in ûndersyksprojekt dat útfierd wurdt troch ûndersikers fan it European Centre for Minority Issues yn Dútslân, it Mercator Europeesk Kennissintrum (Fryske Akademy) en Afûk. It projekt hat in ûndersykssubsydzje fan de Provinsje Fryslân ûntfongen.

It Frysk sa’t it praat wurdt yn Fryslân is nau besibbe mei it Noard-Frysk dat yn Nordfriesland (Dútslân) praat wurdt. Parallel oan it projekt oer Fryske taaloerdracht tusken generaasjes yn Nederlân wurdt der troch Ruth Kircher (haadûndersiker) wurke oan in ûndersyk nei de Noard-Fryske taaloerdracht tusken generaasjes. Dat soarget derfoar dat in ferliking makke wurde kin tusken de twa Fryskpratende gebieten en it soarget foar oerkoepeljende resultaten dy’t relevant binne foar it taalbehâld en de taalrevitalisaasje oan beide kanten fan ’e grins fan Nederlân en Dútslân.

Fragelist

De fragelist ‘De talen fan ús bern’ stiet no iepen foar oansteande âlders en âlders mei jonge bern (jonger as fiif jier) yn Fryslân. It is ornearre foar sawol Fryskpratende âlders dy’t besletten hawwe om Frysk te praten tsjin de bern as foar Fryskpratende âlders dy’t besletten hawwe om gjin Frysk te praten tsjin de bern. De fragelist is beskikber yn it Frysk en it Nederlânsk.

Links

Mear ynformaasje oer it projekt: https://www.mercator-research.eu/projekten/fryske-taaloerdracht-tusken-generaasjes/

Anne-Goaitske Breteler skriuwt Frysk Kadoboek 2025

Anne-Goaitske Breteler (Dokkum, 1996) opgroeid oan de foet fan ’e seedyk yn de noardeasthoeke fan Fryslân, is antropolooch, auteur en tentoanstelling- en podcastmakker. Yn 2018 ferskynde har non-fiksje debút De traanjagers en yn 2020 har Fryske berneboek In nuvere nacht. Yn 2024 kaam har twadde non-fiksje boek út: De laatste dagen van de dorpsgek.

Anne-Goaitske Breteler: “Ik fyn it fantastysk en in hiele eare dat ik it Kadoboek 2025 skriuwe mei. It wurdt in non-fiksje boek oer de broers en susters Zwart (fjouwer yn totaal), dy’t harren hiele libben op in pleats yn Moddergat wenne ha. De lêste Zwart is fiif jier lyn stoarn en sûnt dy tiid wurdt de pleats net mear bewenne en fertutearzet de boel. Dat fenomeen wol ik graach oan ’e oarder bringe yn it Kadoboek.”

Anne-Goaitske Breteler. Foto: Tryntsje Nauta

Oprop

As der minsken yn Fryslân binne dy’t de famylje Zwart út Moddergat goed kend ha en ferhalen oer harren diele wolle mei Anne-Goaitske Breteler, dan kin dat fia har e-mailadres:contact@agbreteler.nl. Alle ynformaasje en foto’s binne wolkom!

Fryske Boekewike fan 8 o/m 16 novimber 2025

It Kadoboek 2025 wurdt presintearre op freed 7 novimber by de ôftraap fan it Frysk Boekefeest yn de Kanselarij yn Ljouwert. It Kadoboek is de hiele Boekewike fan 8 o/m 16novimber fergees te krijen by oankeap fan teminsten € 15 oan Fryske boeken. It Kadoboek wurdt útjûn yn gearwurking mei útjouwerij Afûk.

It Kadoboek is in inisjatyf fan Boeken fan Fryslân. Sjoch foar mear ynformaasje oer de aktiviteiten en projekten fan Boeken fan Fryslân op www.boekenfanfryslan.frl.

Nij: Sinteklaasboek: ‘Wytske & Kees fiere Sinteklaas’


Op freed 15 novimber ferskynt it Frysktalige Sinteklaas-kartonboek ‘Wytske & Kees fiere Sinteklaas’, skreaun troch Pieteke de Boer en yllustrearre troch Berber van den Brink. In unike oanfolling op it Fryske berneboekelânskip. It rymjende ferhaal lit bern de magy fan Sinteklaas belibje yn de Fryske taal.

Oer it boek
Belibje it Sinteklaasfeest mei Wytske en Kees. Fan de oankomst fan de Sint en it iten fan pipernuten oant it meitsjen fan in moaie tekening foar yn ‘e skoech. De yllustraasjes bringe it ferhaal ta libben en lûke de bern mei yn ‘e magy fan it Sinteklaasfeest, dêr’t alles draait om ferwachting, ferwûndering en wille.

Foarlêsmoarn
Op sneon 23 novimber om 10.30 oere is der in spesjale foarlêsmoarn yn de Biblioteek fan Snits. Sinteklaas krijt it boekje ‘Wytske & Kees fiere Sinteklaas’ kado en lêst dêr oanslutend út foar. Foar bern is der dêrnei in pitesirkwy mei leuke spultsjes, lykas pakjes goaie yn ’e skoarstiennen. Alden kinne in bakje kofje of tee drinke yn it kafee. It boek is nei ôfrin ek te keap yn de Biblioteek.

Wolst dêrby oanwêzich wêze? Meld dy oan fia: https://bmf.op-shop.nl/570/pietenpret-in-de-bieb

Boekgegevens

  • Wytske & Kees fiere Sinterklaas
  • Auteur: Pieteke de Boer
  • Yllustraasjes: Berber van den Brink
  • ISBN: 978-94-93318-47-2
  • Kartonboek
  • Leeftiid: 2+
  • Ferkeappriis: € 9,95
  • www.websjop.afuk.frl

WikiWomen: presintaasje en edit-a-thon

Op 20 novimber wurde yn Ljouwert twa eveneminten holden dy’t bydrage oan in ynklusivere Wikipedia mei tagelyk mear taalferskaat. It middeisprogramma fan WikiWomen en de jûn fan de Fryske edit-a-thon rjochtsje har op it fersterkjen fan de represintaasje fan froulju en it behâld fan minderheidstalen op Wikipedia, mei bysûndere oandacht foar de Fryske taal en kultuer.

Beide eveneminten binne fergees en biede in unike kâns om by te dragen oan in Europeeske beweging foar gelikensens en taalbehâld.

WikiWomen: Minderheden yn de Spotlight
Datum: 20 novimber, 15:00 – 17:00
Lokaasje: Stadskas, Aldehoustertsjerkhôf, Ljouwert

It WikiWomen Erasmus+ projekt nûget dosinten, fertsjintwurdigers fan musea en taalorganisaasjes en oare belangstellenden út om te ûntdekken hoe’t Wikipedia ynset wurde kin foar it fersterkjen fan digitale feardichheden, sosjale belutsenens en taalbehâld. By dit evenemint diele Ierske, Baskyske en Fryske learlingen en dosinten harren ynsichten en ûnderfiningen mei it fersterkjen fan frouljusrepresintaasje en minderheidstalen fia Wikipedia. Spesjale projektmaterialen lykas it WikiWomen Student Curriculum, de WikiWomen Teacher Toolkit, en de WikiWomen GLAM Toolkit wurde presintearre. Dy boarnen biede konkrete helpmiddels foar ûnderwiis en kultuersektor om Wikipedia te brûken yn harren wurk.

Fryske Edit-a-thon: Skriuw de Froulju Yn!
Datum: 20 novimber, fanôf 19:30
Lokaasje: Stadskas, Aldehoustertsjerkhôf, Ljouwert

De jûns giet de oandacht út nei de Fryske Wikipedy mei de Fryske Edit-a-thon. Under begelieding fan eksperts fan Wikimedia út Ierlân en Baskelân leare dielnimmers hoe’t sy sels artikels skriuwe en bewurkje kinne. It doel is om froulju mear sichtber te meitsjen en it brûken fan it Frysk as minderheidstaal te fersterkjen. Yn dizze workshop krije dielnimmers de kâns om daliks oan ’e slach te gean mei it skriuwen fan artikels oer ynspirearjende froulju, spesifyk foar de Fryske Wikipedia. ​

Nim dyn eigen laptop mei en kom nei de Stadskas! De jûn stiet iepen foar elkenien dy’t de krêft fan Wikipedia ûntdekke wol en him/har ynsette wol foar in heterogene, ynklusive en Fryske online wrâld.

Oer Wikiwomen

Froulju binne te min represintearre op Wikipedy. Mei it Europeeske projekt wurdt dêr feroaring yn bocht troch learlingen yn minderheidstaalsituaasjes te learen hoe’t se harren eigen artikels skriuwe kinne. Sa wurde skoallen, Wikipedy-organisaasjes en taalorganisaasjes yn Europa byinoar brocht om Wikipedy te brûken as metoade om learlingen digitale feardigens, sosjale belutsenens en taalfeardigens te learen.

Partners yn Fryslân binne Afûk, Mercator Europeesk Kennissintrum (Fryske Akademy) en Learning Hub Friesland.

Nij ferskynd: Sipke op de boerderij / Sipke op ’e buorkerij

Op tiisdei 1 oktober 2024 presintearje útjouwerij Rubinstein en útjouwerij Afûk yn it Fries Landbouw Museum in nij unyk twatalich Gouden Boekje: Sipke op de boerderij / Sipke op ’e buorkerij. It is it sânde dieltsje yn de twatalige rige Gouden Boekjes oer Sipke Pipermûs en syn pake.

Yn dit boekje helpe Sipke en syn pake boer Hûn op de buorkerij. Boer Hûn is siik! Gelokkich kinne Sipke en pake in dei op ’e buorkerij passe. Der wurdt in kealtsje berne, de kij moatte ferweide wurde, en de buorkerijwinkel moat fansels ek iepen! Underwylst leart Sipke fan alles oer it Fryske lânskip. En as it wurk achter de rêch is, kriget Sipke in hiel bysûnder kado.

Boekpresintaasje yn it Fries Landbouw Museum

De boekpresintaasje fynt plak op tiisdei 1 oktober om 12.30 oere yn it Fries Landbouw Museum, Felling 6 yn Ljouwert. Skriuwster Lida Dykstra sil, yn oanwêzichheid fan groep 3 fan de KBS Sint Radboud út Jirnsum, it earste eksimplaar oanbiede oan boer Jaring Brunia en syn frou Lotte, dy’t Lida holpen ha by de research foar dit boek.

Boekgegevens

Sipke op de boerderij /
Sipke op ’e buorkerij

  • Auteur: Lida Dykstra
  • Yllustraasjes: Hanne Snel
  • Utfiering: ynbûn, 30 pagina’s
  • ISBN: 978 90 47634737
  • Ferkeappriis: € 9,99

Nij ferskynd by de Afûk: ‘Boer Boaris’ & ‘Joazefine yn ’e rein’

Op 9 septimber sette de Lês-mar-foar-wiken útein. Oant en mei 27 septimber is der yn de hiele provinsje ekstra omtinken foar it foarlêzen yn it Frysk. Dêrom komme der by de Afûk krekt dizze wike twa nagelnije Fryske foarlêsboeken út: Boer Boaris en Joazefine yn ’e rein. Beide boeken binne fan hjoed ôf te keap.

De printeboeken kinne moai foarlêzen wurde fan 9 oant en mei 27 septimber (en dêrnei fansels ek noch), want se slute goed oan by it tema ‘eigenwiis’ fan de Lês-mar-foar-wiken. Joazefine en Boer Boaris binne beide lekker eigenwiis! Foarlêzen is net allinne gesellich, mar ek hiel belangryk foar de taalûntwikkeling fan jonge bern, en al hielendal foar de ûntwikkeling fan in minderheidstaal lykas it Frysk.

De twa nije foarlêsboeken slute moai oan by it tema ‘eigenwiis’ fan de Lês-mar-foar-wiken

Boer Boris – no ek yn it Frysk!

‘Boer Boris’ is in populêre Nederlânske printeboekesearje fan Ted van Lieshout en Philip Hopman. Der binne al ferskate dielen oer dat oandwaanlike boerke ferskynd en de searje is ek meardere kearen yn ’e prizen fallen. De Fryske oersetting is makke troch Eppie Dam. De pakesizzer fan dichter en (berneboeke)skriuwer Eppie Dam is nammentlik gek op Boer Boris en Dam woe dan ek graach de oersetting fersoargje. Ein oktober ferskynt ek noch in twadde diel fan Boer Boris yn it Frysk: ‘Boer Boaris en de sniepop’.

Boer Boaris hat in buorkerij
en dêr hearre in hiel soad dingen en bisten bij.
Sjoch, lês en tel mar mei!


Joazefine yn ’e rein – it fjirde Joazefine-boek

Ek it twadde printeboek dat yn dizze Lês-mar-foar-wiken ferskynt, spilet him op ’e buorkerij ôf: Joazefine yn ’e rein. De ko Joazefine wurdt sa stadichoan al in bekende ferskining yn Fryslân, want dit is al it fjirde diel dat yn it Frysk útkomt.

Joazefine hie krekt sa’n sin oan de speurtocht. Mar no reint it dat it spielt en sy en har freonen sitte har binnen te ferfelen. Of toch net? Net mei Joazefine! Dy kriget in geweldich idee en sa begjint in spannende speurtocht troch it hûs. En bûten is it ek sa slim noch net. Troch de plassen stampe is leuk! Dweiltrochwiet steane se by de postboade foar de doar. Mar oft dy de hiele wiete bisteboel deryn lit?

boekgegevens

Boer Boaris

  • Tekst: Ted van Lieshout
  • Yllustraasjes: Philip Hopman
  • Oersetting: Eppie Dam
  • Utfiering: ynbûn, 28 siden
  • Leeftiid: 3+ ISBN: 978-94-93318-41-0
  • Ferkeappriis: € 14,99

Joazefine yn ’e rein

  • Tekst en yllustraasjes: Alexander Steffensmeier
  • Utfiering: ynbûn, 28 siden
  • Leeftiid: 4+
  • ISBN: 978-94-93318-44-1
  • Ferkeappriis: € 16,95

www.websjop.afuk.frl