De Moanne, Ensafh en Frysk Dichterskollektyf RIXT nûgje elk fan herten út foar in foarstelling mei de earste risseltaten fan De Gjalp – in projekt dat de Fryske literatuer op nije plakken in stim jaan wol.
Dizze earste Gjalp ferbynt dichters en skriuwers mei film en biedt harren in poadium op it Noordelijk Film Festival (NFF). Nei in iepen oprop binne tsien makkers selektearre. Sy hawwe harren plannen útwurke en sille dy no meiinoar op it NoFF presintearje. Fan poëzyfilms mei byld út it Frysk Film & Audio Argyf (FFAA) oant eksperiminten op it snijflak fan tekst, lûd, byld en fisuële keunst.
Jimme binne fan herte wolkom op sneintemiddei 9 novimber op it NoFF yn Ljouwert. Dêr wurdt dizze earste Gjalp presintearre.
optredens/presintaasjes
Tamara Feddema, Remco Kuiper, Myrte Marije Veenbaas, Ruerd Smaling, Marije de Lange, Erik de Boer, Hein Jaap Hilarides, Jorrit de Klerk, Sina Keuning en Anne Fie Salverda.
mear ynformaasje & opjefte
dei: 9 novimber
tiid: 15:30-17:00 oere, 15:00 ynrin en drankje nei ôfrin.
plak: Het Ruim (it âlde Ljouwerter Filmhûs, lofts fan de Harmonie)
De tsien winners fan de Gjalp binne tongersdeimiddei 21 augstus yn it Bouwurk fan Arcadia troch deputearre Eke Folkerts bekendmakke. It giet om fiif dichters dy’t in gedicht skreaun hawwe by filmfragminten út it Frysk Film & Audio Argyf (FFAA) en om fiif skriuwers dy’t filmideeën ynstjoerd hawwe mei it each op it Noardlik Film Festival fan 5-9 novimber.
De Gjalp is in projekt fan Ensafh, de Moanne en RIXT, dat de Fryske literatuer de kommende jierren op ferskate grutte festivals sichtber meitsje wol om sa talint te stimulearjen en in nij publyk mei Fryske skriuwers en dichters yn ‘e kunde komme te litten.
Winners Gjalp 1: Gedichten by filmfragminten út it FFAA
Tamara Feddema mei it gedicht ‘Winter’ by in fragmint út de film ‘Winter yn Fryslân’ (1954-1956) fan Sjoerd Steensma
Remco Kuiper mei it gedicht ‘Wite Iensumens’ by in fragmint út in film fan Piet Wagter oer de Alvestêdetocht fan 1941
Myrte Marije Veenbaas mei it gedicht ‘Held op sokken’ in fragmint út in film fan Hein Faber oer de PC yn Frjentsjer fan 1946
Ruerd Smaling mei it gedicht ‘Mem’ by in fragmint út de doarpsfilm oer Sint Jabik fan Johan Adolfs en Piet Hembrecht út 1952
Marije de Lange mei it gedicht ‘Pretty up high!’ by in fragment út de film ‘From Friesland with Love’ (1990) fan Anton Stoelwinder
Winners Gjalp 2: Filmideeën foar fierdere ûntwikkeling op nei it Noardlik Film Festival
Erik de Boer mei in idee foar in ‘Fryske Ursonate’ nei de dadaïst Kurt Schwitters, mei in pastiche fan Fryske filmbylden’
Janneke Brakels en 2-INCH mei in idee foar ‘Wêrom’t de see my ropt’, in koarte young adult-film
Hein Jaap Hilarides mei ‘De tradysje fan de Fryske film’, in idee foar in (film)essay oer byld en selsbyld yn de Fryske film
Jorrit de Klerk mei in idee foar ‘Harlingen Groate Freet, Klein Hartje’, in film oer Harns en de Harnzers
Sina Keuning en Anne Fie Salverda mei ‘Te plak’, in live performance mei visuals en animaasjes
Nijsgjirrich nei it wurk fan de winners? Hâld it Noardlik Film Festival (5-9 novimber) yn ‘e gaten! Dêr wurde de poëzyfilmkes fertoand en fine optredens plak fan in tal winners fan De Gjalp.
Begjin augustus binne by it Frysk FIlmfûns de oanfraachformulieren iepene foar de twadde omgong, dat de deadline hat op 1 oktober 2025.
Koart
Regeling Koart is bedoeld om korte filmproducties te stimuleren die geworteld zijn in Fryslân – in taal, landschap en cultuur.
Untwikkeling
Met deze regeling ondersteunt het Frysk Film Fûns de ontwikkeling van ambitieuze (high-end) series en lange speelfilms of documentaires, waaronder ook lange animatiefilms, met Friese wortels
Production incentive
De Production Incentive is bedoeld om regionale en (inter)nationale film- en televisieproducties te stimuleren om te draaien in Fryslân.
Het Frysk Film Fûns is sûnt july 2025 it earste en iennichste Nederlânske filmfûns dat talitten is ta it Europeeske netwurk Cineregio. Dat is in kollektyf fan mear as 50 regionale filmfûnsen út û.o. Noarwegen, Sweden, Ierlân, Dútslân, Denemarken en Italië.
Yn de earste subsydzjeronde fan it Frysk Filmfûns binne troch de ûnôfhinklike seleksjekommisje fiif útienrinnende filmprojekten selektearre foar realisaasje. Mei 7 ynstjoeringen en in totaal oanfrege budzjet fan € 210.000 waard de earste omgong rom oerfrege. De selektearre projekten ûntfange mei-inoar € 65.000 oan produksjestipe. Dy ynvestearring liedt ta in totale besteging fan mear as € 190.000 binnen de Fryske audiofisuele sektor.
selektearre Fryske koarte filmprojekten
Dit binne de selektearre projekten dy’t yn 2025 en 2026 realisearre wurde:
Folle lok en seine fan regisseur Jörgen Scholtens, senarist Job Tichelman en Makaki produktions.
Fuort fan regisseur en senarist Johanneke Dijkstra en produsint Videobrouwers
Niks om’e hakken fan makker Nelly Dansen
Kolletje fan produsint Rinskje Raap en regisseur Camiel Schouwenaar
Merke fan regisseur Rutger Veenstra en produsint Bart Dokter
Ofbylding fan GreenCardShow fia Pixabay
De kommisje bestie yn dizze omgong út: Hidde de Vries (haad-filmprogramma Cinekid), Lysbeth Jongbloed (praktor Frysk), Jurjen Enzing (koördinator Fries Film en Audio Archief), Maarten Almekinders (dramaturch Scriptbank).
Foarsitter fan de seleksjekommisje Hidde de Vries: “De vijf films vertegenwoordigen een brede thematische en stilistische spreiding, van persoonlijke verhalen tot sociaal drama, van jeugdige perspectieven tot experimentele vormen. Alle projecten zijn geworteld in de Friese context – door taal, locatie, makers of thematiek – en dragen bij aan de zichtbaarheid en versterking van het Friese filmklimaat.”
Strukturele ympuls foar de regio
It Frysk Filmfûns, oprjochte yn 2025, hat as doel Fryske ferhalen en makkers in struktureel produksjeplatfoarm te bieden. De takennings yn dizze earste omgong litte de breedte fan it regionale filmtalint sjen en befêstigje it ferlet fan doelfêste regionale stipe. Mei in sektorbesteging dy’t it trijefâldige fan it subsydzje oerstiicht, lit de regeling fuortendaliks ekonomyske én kulturele impact sjen.
Alle projecten zijn geworteld in de Friese context – door taal, locatie, makers of thematiek – en dragen bij aan de zichtbaarheid en versterking van het Friese filmklimaat.”
Foarsitter fan de seleksjekommisje Hidde de Vries
Twadde omgong
Yn omgong 2 kin der stipe oanfrege wurde foar: koarte film, de ûntwikkeling fan ambisjeuze projekten (spylfilms en searjes) en foar in production incentive foar spylfilms en searjes. De deadline foar omgong 2 fan 2025 slút op 1 oktober 2025.
Under de namme De Gjalp presintearje Ensafh, de Moanne en RIXT twa iepen oproppen foar skriuwers en dichters. Makkers kinne har wurk ynstjoere foar publikaasje én foar in presintaasje op festivals. Dat is dit jier it gefal foar it Noordelijk Film Festival, dat yn novimber organisearre wurdt. Ynstjoere kin oant freed 1 augustus 2025.
GJALP 1 – Dichtsje by histoarysk filmmateriaal
Dichters wurde útnûge om in gedicht te skriuwen by in filmfragmint út it Frysk Film & Audio Argyf (FFAA). Ut in seleksje fan 25 films (te finen op de webside fan it FFAA) kiest de dichter in fragmint fan 2 à 3 minuten en skriuwt dêr in gedicht by. In sjuery selektearret fiif teksten op basis fan literêre kwaliteit en byhearrend byld. De teksten wurde anonym beoardiele.
De fiif selektearre gedichten wurde (mei stipe fan it FFAA) troch de dichter sels ynsprutsen en montearre ta koarte foarfilmkes dy’t fertoand wurde op it Noordelijk Film Festival. Ek binne live-optredens fan de dichters op it festival ûnderdiel fan it plan. Elke selektearre dichter krijt in honorarium fan €500 en de teksten wurde publisearre yn Ensafh en/of de Moanne.
Meidwaan? Stjoer dyn gedicht (mei fermelding fan film en tiidkoade) foar 1 augustus nei: gjalp25@gmail.com
GJALP 2 – Dyn eigen literêre projekt mei film
Foar De Gjalp wurde skriuwers socht mei ideeën foar in literêre produksje mei film. Fan in optreden mei byld oant in koart filmsenario, fan in essay oer film oant in animaasje- eksperimint: alles kin, salang’t it Frysk (of in streektaal) en film yninoar gripe.
In sjuery fan literatuer- en filmkenners selektearret fiif plannen. De plannen wurde anonym beoardiele. Foar elk selektearre idee is der €500 beskikber foar in earste útwurking. Ek is der budzjet foar fierdere ûntwikkeling en begelieding yn oanrin nei it festival.
Ynstjoere kin oant freed 1 augustus nei: gjalp25@gmail.com (Meardere ideeën ynstjoere mei!)
De Gjalp is in gearwurkingsprojekt fan literêr tydskrift de Moanne, Ensafh en dichterskollektyf RIXT, yn gearwurking mei it Noardlik Film Festival en it Frysk Film & Audio Argyf.
Op freed 21 febrewaris is der yn Ljouwert in filmmiddei mei oandacht foar minderheidstalen. De koarte Fryske film Baarch en de Katalaanske spylfilm Alcarràs wurde fertoand op it wite doek. Boppedat binne filmmakkers Joris Hoebe (û.o. CineNord en New Noardic Wave) en Rutger Veenstra (Baarch) derby om te fertellen oer it belang fan film en minderheidstalen en de plannen foar in Frysk filmfûns. De filmmiddei wurdt organisearre troch it Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT) en it Mercator Europeesk Kennissintrum yn de mande mei Slieker Film yn it ramt fan de Ynternasjonale Memmetaaldei.
Baarch en Alcarràs
De Fryske film Baarch en de Katalaanske film Alcarràs fertelle beide in ferhaal oer famylje en it plattelân, mar hawwe in folslein oar tema.
Baarch (2024) is in koarte film fan de hân fan Rutger Veenstra. Nei in finzenisstraf foar in sededelikt, komt de soan fan Nanne werom nei it âlderlik hûs op it Fryske plattelân. De omjouwing is net wiis mei dy weromkomst. Kiest Nanne foar syn soan of de mienskip?
Alcarràs (2022) is in film fan Carla Simón en hat ferskate prizen wûn. Sa is it de earste Katalaanske film mei in Gouden Bear. De film toant it ferhaal fan famylje Solé, dy’t al generaasjes lang op in pjiskehôf yn Kataloanië wurket. Dêr komt feroaring yn as de nije lâneigener oare plannen hat mei it stik grûn: de famylje en pjiskebeammen sille plak meitsje moatte foar sinnepanielen.
Minderheidstalen en film
It EBLT freget al jierrenlang oandacht foar de stipe fan filmproduksjes yn minderheidstalen. Op de middei is der dêrom ek tiid om te sjen nei de ûntwikkelings yn Fryslân. Sa sil Joris Hoebe op ’e middei fertelle oer de plannen foar in Frysk filmfûns en kin Rutger Veenstra it produksjeproses fan Baarch taljochtsje.
Ynternasjonale Memmetaaldei
It is alwer de alfde kear dat it EBLT mei Mercator Europeesk Kennissintrum (ûnderdiel fan de Fryske Akademy) en Slieker Film films oer en mei taalminderheden presintearje op ’e Ynternasjonale Memmetaaldei. It EBLT is in koepelorgaan dat de promoasje en beskerming fan de minderheidstalen yn Nederlân neistribbet. Der binne mear as tweintich EBLT-lidorganisaasjes, dy’t harren ynsette foar it Frysk, it Nedersaksysk, it Biltsk en it Papiamentu.
Wês wolkom
De filmmiddei is op freed 21 febrewaris en begjint om 14:00 oere yn Slieker Film, Ljouwert. Ynrin is nei 13:30 oere. Kaarten binne by Slieker te krijen.
Fan 13 oant en mei 17 novimber hat it Noordelijk Film Festival plak yn Ljouwert, it jierlikse filmfestival fan it noarden. Op tongersdeitejûn presintearret it EBLT de Nedersaksyske film Witte Wieven, yn in útferkochte seal.
Witte Wieven
Ferwachtsje smeulende midsiuwske horror yn Witte Wieven fan Didier Konings. De film fertelt it ferhaal fan de jonge Frieda, dy’t fanwege har bernelleazens ferkettere wurdt troch har mienskip. Wanhopich siket se har taflecht yn gebed en rituelen, mar de antwurden komme net fan God. Wannear’t se weromkomt út it ferbeane bosk om it doarp hinne, wurdt se beskuldige fan hekserij. De mysterieuze wite widdowen en de tsjustere krêften fan ‘e bosk biede Frieda lykwols in nije foarm fan krêft.
Witte Wieven is in yntinse, folkloristyske horrorfilm fol driging, byleauwige rituelen en froulike befrijing. Mei syn unike fisuele styl sketst Konings in benaude wrâld dêr’t it tsjuster net allinnich bûten, mar ek binnenyn de minske skûlet. De film is folslein sprutsen yn it Nedersaksysk, om in sa autentyk mooglike sfear te kreëarjen.
Noordelijk Filmfestival – Memmetaal
De film op it Noordelijk Filmfestival makket diel út fan de programmaline Memmetaal en wurdt fertoand yn gearwurking mei it Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT), dat ek in ynlieding fersoarget by de film. Lês mear.
It EBLT bestiet út fertsjintwurdigers fan mear as tweintich organisaasjes dy’t harren ynsette foar de posysje fan it Frysk, it Nedersaksysk, it Biltsk en it Papiamentu.
Op tongersdeitejûn 26 septimber fiere it Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT) en Mercator Europeesk Kennissintrum de Europeeske Dei fan de Talen, mei in paneldiskusje oer films yn regionale of minderheidstalen mei ferskate filmmakkers út Noard-Nederlân: Johanneke Dijkstra, Rob Camies, Steven de Jong en Ingeborg Nienhuis.
En… AKSJE! films yn regionale of minderheidstalen
It EBLT freget al jierrenlang oandacht foar de stipe fan filmproduksjes yn minderheidstalen. Lokkich wurde der rûnom yn Europa mear films yn minderheidstalen makke, op hieltyd better nivo. Mar wat binne de erfaringen en produksjes fan filmmakkers yn ús lân? Wêr binne filmmakkers en –produsinten mei dwaande, hokfoar útdagings komme sy tsjin en wêr fine sy de nedige stipe?
Op de Europeeske Dei fan de Talen is der in paneldiskusje mei filmmakkers Johanneke Dijkstra (û.o. Fryske film ‘Kriich’), Rob Camies (û.o Drintske film ‘Grenzeloos Verraad’), Steven de Jong (û.o. Fryske films ‘Grutte Pier’, ‘De Fûke’) en Ingeborg Nienhuis (Grinzer film ‘Schoem’). Sjoernalist Onno Falkena en EBLT-foarsitter Gerard de Jong liede de jûn. Der sille ek filmfragminten te sjen wêze. Nei ôfrin is der in hapke en in drankje.
Europeeske Dei fan de Talen
De Europeeske Dei fan de Talen is in inisjatyf fan de Ried fan Europa en wurdt sûnt 2001 fierd. Yn Europa binne der mear as 200 talen. By de Ried fan Europa binne 82 regionale of minderheidstalen erkend fan mei-inoar 207 taalmienskippen. Yn Nederlân binne dat it Frysk, Jiddysk, Limboarchsk, Nedersaksysk, Papiamintsk en de talen fan de Roma en Sinti.
EBLT en Mercator Europeesk Kennissintrum
De jûn wurdt organisearre troch it Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT) en Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen (ûnderdiel fan de Fryske Akademy). It EBLT is in koepelorgaan dat him ynset foar de promoasje en beskerming fan minderheidstalen yn Nederlân. By it EBLT binne mear as tweintich organisaasjes oansletten dy ‘t harren ynsette foar de posysje fan it Frysk, Nedersaksysk, it Biltsk of it Papiamentu. Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen ûndersiket meartalich ûnderwiis en taallearen yn Europa.
Wês wolkom
Op tongersdeitejûn 26 septimber, om 19:30 oere begjint it evenemint, dat fergees tagonklik is. De jûn wurdt holden by de Stellingwarver Schrieversronte, Willinge Prinsstraote 20, Berkoop/Oldeberkoop.
Komme jo ek? Lit it dan even witte y.f.m hapkes en drankjes, troch in e-mail te stjoere nei it EBLT.
De nije webside fan de Moanne, yn geef Frysk, live gien. De side is frisser, oersichtliker en dúdliker. Troch de berjochten better op tema yn te dielen, kinst fluch fine watst sikest.
Nij is ek de gearwurking mei Merk Fryslân, dêrtroch binne no op de webside alle kulturele aktiviteiten yn in aginda werom te finen. De webside is hjir te besjen.
Juster wie de Nederlânske premjêre fan de suksesfolle Dútske film Mittagsstunde. De film waard tige goed besocht: de seal wie útferkocht!
Jelle BangmaOnno Falkena
De foto’s binne makke troch Geart Tigchelaar.
Mittagstunde is basearre op de bestseller mei deselde titel fan skriuwster Dörte Hansen. Der binne twa ferzjes fan de film makke: ien mei dialogen yn it Platdútsk, en ien mei dialogen yn it Heechdútsk. Op Memmetaaldei wie de Platdútske ferzje te sjen, mei ûndertitels yn it Frysk.
De premjêre waard yn it ramt fan de Ynternasjonale Memmetaaldei organisearre troch it Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT) en it Mercator Europeesk Kennissintrum yn de mande mei Slieker Film.
Sneontemiddei, om 13:30 oere is de film noch in kear te sjen by Slieker Film.
