Tag: Frysk

Posted on

It is hjoed de Europeeske Dei fan de Talen!

It EBLT, Europeesk Buro foar Lytse Talen, en it Mercator Europeesk Kennissintrum (ûnderdiel fan de Fryske Akademy) brochten dêrom hjoed in besite oan Firda by de oplieding Travel & Hospitality. Sy sleaten oan by in les Meartalige Kommunikaasje yn de Beropspraktyk dy’t Tsjikke van der Veen en Wieger van Keulen fan de Afûk fanút Wy binne mbû en it Praktoraat Frysk & Meartaligens dêr fersoargen foar sa’n 30 earstejiers studinten, yn gearwurking mei dosint Ingelsk Marcel Keizer.

Janneke Brakels yn de klasse. Foto: EBLT

Meartalige les

Mei meardere talen – it Frysk, Biltsk, it Amelânsk en it Ingelsk – en ûnder lieding fan Janneke Brakels hawwe de studinten oan ’e slach west mei meartaligens. Doel is de studinten bewust te meitsjen fan lytse talen en harren te stimulearjen om iepen te stean foar oare talen yn de toeristyske sektor, harren takomstige fakgebiet. It giet dan om it Ingelsk en Frysk, mar bygelyks ek it Grinslânsk, Stellingwerfsk en Biltsk. 

Gerard de Jong fan it EBLT, Jelske Dijkstra fan Mercator Europeesk Kennissintrum en Jacob Roep fan Tresoar fersoargen in moaie yntroduksje oer de ferskillende lytse talen en ús meartalige provinsje. De studinten diene dêrnei in spul mei ferskillende stellingen, om sa sichtber te meitsjen hoe’t studinten omgeane mei talen. 

Tsjikke van der Veen: “Mei dizze moarn kreëarje wy bewustwêzen by de studinten fan dy meartaligens yn ús provinsje en se ûnderfine dat it handich is om mear talen prate en ferstean te kinnen yn dizze toeristyske sektor. Dat kin bygelyks liede ta it bewust kiezen foar in kardiel (keuzedeel) Frysk of in oare taal yn de oplieding.”

By in feestlike dei as Europeeske Dei fan de Talen heart ek gebak.

Oer de organisaasjes

It EBLT is in koepelorgaan dat de promoasje en beskerming fan de minderheidstalen yn Nederlân neistribbet. Der binne mear as tweintich EBLT-lidorganisaasjes, dy’t harren ynsette foar it Frysk, it Nedersaksysk, it Biltsk en it Papiamentu.

It Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen is ûnderdiel fan de Fryske Akademy en hat as missy it opdwaan, tapassen en it fersprieden kennis op it mêd fan meartaligens en taallearen. De fokus fan Mercator leit benammen op de regionale en minderheidstalen yn Europa.

‘Wy binne mbû’ is in gearwurkingsferbân tusken Aeres, Firda en Afûk mei as doel de posysje fan it Frysk yn it mbû it fersterkjen. It is ûnderdiel fan Taalplan Frysk 2030.

Posted on

Jan Kooistra op it ynternasjonale dichtersfestival Transpoesie 2025

Tongersdei 18 en freed 19 septimber hat yn Antwerpen en Brussel it ynternasjonale dichtersbarren Transpoesie plak. It tema dit jier is “turbulent times” en yn dat ramt sil dichter Jan Kooistra in pear gedichten yn it Frysk foarlêze, ûnder oare Jûnskuier yn febrewaris. Dit jier dogge der dichters mei út 16 lannen, dy’t yn harren eigen – lytse of grutte – taal optrede sille. Alle gedichten binne ek oersetten en komme beskikber op de website.

Wa’t hinne wol om Jan Kooistra te sjen en te hearren, dat kin fansels! Hy treedt op tongersdei 18 septimber op yn it Letterenhuis yn Antwerpen tusken 19.00 en 21.30 oere, mar middeis binne der ek al mooglikheden om yn kontakt te kommen mei de ferskate dichters. Op freed 19 septimber binne der wer optredens, mar dan yn Poetik Bazar yn Halles de Schaerbeek, Brussel, tusken 17.00 en 19.00 oere.

Jan Kooistra is berne op 15 febrewaris 1959 yn Wâlterswâld. Hy wennet op it stuit yn Anloo en wurket as dosint Nederlânsk op it Praedinius Gymnasium yn Grins. Kooistra debutearre yn it literêre tydskrift Hjir, dêr’t er fan 1983 oant 1998 diel útmakke fan ‘e redaksje. Sûnt 2018 is er lid fan it Frysk dichterskollektyf Rixt. Op de webside binne dêr gedichten fan him te finen. Foar it Frysk literêre tydskrift Ensafh skriuwt er ek gedichten en publisearret er geregeld resinsjes.

De dielname fan Jan Kooistra oan Transpoesie 2025 wurdt mei mooglik makke troch It Skriuwersbûn, dichterskollektyf RIXT en it Jan Roelof Geertsmafûns.

Posted on

Lês-mar-foar-wiken 2025 ôftrape mei de ‘Foarlêstafette’

Fan 1 oant en mei 26 septimber binne it de ‘Lês-mar-foar-wiken’. Fan ’e moarn wie de ôftraap op CBS De Hoekstien yn Surhústerfean, dêr’t foarlêzen waard troch wethâlder Tjibbe Brinkman fan de gemeente Achtkarspelen en troch Berneboeke-ambassadeur Tialda Hoogeveen. Mei dy foarlês-mominten waard tagelyk it startskot jûn foar de ‘foarlêstafette’. Dat hâldt yn dat twa foarlêstassen, mei dêryn ûnder oaren in Tomke- en in Keimpe-boekje en in lêsdeiboekje, alle dagen trochjûn wurde oan in oare foarlêzer. Sa reizgje de boekjes hiel Fryslân troch!

Oftraap lês-mar-foar-wiken 2025 mei wethâlder Tjibbe Brinkman fan de gemeente Achtkarspelen en Berneboeke-ambassadeur Tialda Hoogeveen. Foto: Jacob van Essen

Alle jierren yn septimber wurde de Lês-mar-foar-wiken organisearre. Mei dy jierlikse kampanje wolle wy omtinken freegje foar it foarlêzen yn it Frysk oan bern fan 2 oant en mei 8 jier. Oeral yn Fryslân wurdt dan (ekstra) foarlêzen yn it Frysk: op de berne-opfang, by gastâlden, op skoallen en fansels ek thús! Want foarlêzen is net allinne gesellich, mar ek hiel belangryk foar de taalûntwikkeling fan jonge bern. Hielendal foar de ûntwikkeling fan in minderheidstaal lykas it Frysk.

Tomke & Keimpe

It tema fan 2025 is ‘aventoer’ en slút dêrmei oan op it tema fan de lanlike Kinderboekenweek, dy’t yn oktober plakfynt. Foar de pjutten ferskynt yn dat tema in nij Tomke-boekje, dêr’t by gastâlden en op de pjutte- en berne-opfang út foarlêzen wurdt. Nei ôfrin krije de pjutten it boekje mei nei hûs, sadat bern en âlders thús ek genietsje kinne fan de ferhalen. It boekje ferskynt net allinnich yn it Frysk, mar ek yn it Bildts, Stellingwarfs en Franekers.

Foar de âldere bern (4 oant en mei 8 jier) ferskynt in nij Keimpe-boekje yn itselde tema, dat elkenien fergees ophelje kin by de biblioteek. Alle basisskoallen krije ek in eksimplaar fan it boekje tastjoerd, om yn de Lês-mar-foar-wiken út foar te lêzen. Der is ek
in echte ‘Keimpe Lêsrap’! Skoallen dy’t dêr in live-optreden fan winne wolle, kinne foar 20 septimber in aventoerlike foarlêsfoto ynstjoere nei keimpe@afuk.frl.

Tomke ferskynt net allinnich yn it Frysk, mar ek yn it Bildts, Stellingwarfs en Franekers.

Oare foarlêsaktiviteiten

Op 13 septimber, mei ‘Uit in Huis’, kinne bern meidwaan oan ús ‘foarlês-speurtocht’ by Tresoar ynLjouwert. Sykje nei de foarlêzers en genietsje fan de ferhalen dy’tst fynst! Op tsjil.omropfryslan.nl binne yn septimber nije bernefilmkes te besjen. En op Tjitsfloch binne alle ferhaaltsjes en ferskes út it Tomke-boekje te hearren! Dêrneist wurde der mei de Lês-mar-foar-wiken ferskate foarlês-, dûns- en muzykfoarstellingen organisearre yn de biblioteken fan Fryslân. Foar bern fan 2 oant en mei 8 jier leit dêr in fergees Tomke- of Keimpe-boekje klear. Dus: lês mar foar!

It Lês-mar-foar-projekt wurdt organisearre troch Afûk, Fers, SFBO, Cedin en Omrop Fryslân. Mear ynformaasje oer de Lês-mar-foar-wiken is te finen op lesmarfoar.frl

Posted on

Tsien winners fan de Gjalp

De tsien winners fan de Gjalp binne tongersdeimiddei 21 augstus yn it Bouwurk fan Arcadia troch deputearre Eke Folkerts bekendmakke. It giet om fiif dichters dy’t in gedicht skreaun hawwe by filmfragminten út it Frysk Film & Audio Argyf (FFAA) en om fiif skriuwers dy’t filmideeën ynstjoerd hawwe mei it each op it Noardlik Film Festival fan 5-9 novimber.

De Gjalp is in projekt fan Ensafh, de Moanne en RIXT, dat de Fryske literatuer de kommende jierren op ferskate grutte festivals sichtber meitsje wol om sa talint te stimulearjen en in nij publyk mei Fryske skriuwers en dichters yn ‘e kunde komme te litten.

Winners Gjalp 1: Gedichten by filmfragminten út it FFAA

  • Tamara Feddema mei it gedicht ‘Winter’
    by in fragmint út de film ‘Winter yn Fryslân’ (1954-1956) fan Sjoerd Steensma
  • Remco Kuiper mei it gedicht ‘Wite Iensumens’
    by in fragmint út in film fan Piet Wagter oer de Alvestêdetocht fan 1941
  • Myrte Marije Veenbaas mei it gedicht ‘Held op sokken’
    in fragmint út in film fan Hein Faber oer de PC yn Frjentsjer fan 1946
  • Ruerd Smaling mei it gedicht ‘Mem’
    by in fragmint út de doarpsfilm oer Sint Jabik fan Johan Adolfs en Piet Hembrecht út 1952
  • Marije de Lange mei it gedicht ‘Pretty up high!’
    by in fragment út de film ‘From Friesland with Love’ (1990) fan Anton Stoelwinder

Winners Gjalp 2: Filmideeën foar fierdere ûntwikkeling op nei it Noardlik Film Festival

  • Erik de Boer mei in idee foar in ‘Fryske Ursonate’ nei de dadaïst Kurt Schwitters, mei in pastiche fan Fryske filmbylden’
  • Janneke Brakels en 2-INCH mei in idee foar ‘Wêrom’t de see my ropt’, in koarte young adult-film
  • Hein Jaap Hilarides mei ‘De tradysje fan de Fryske film’, in idee foar in (film)essay oer byld en selsbyld yn de Fryske film
  • Jorrit de Klerk mei in idee foar ‘Harlingen Groate Freet, Klein Hartje’, in film oer Harns en de Harnzers
  • Sina Keuning en Anne Fie Salverda mei ‘Te plak’, in live performance mei visuals en animaasjes

Nijsgjirrich nei it wurk fan de winners?
Hâld it Noardlik Film Festival (5-9 novimber) yn ‘e gaten! Dêr wurde de poëzyfilmkes fertoand en fine optredens plak fan in tal winners fan De Gjalp.

Posted on

Twadde omgong Frysk Filmfûns iepen

Begjin augustus binne by it Frysk FIlmfûns de oanfraachformulieren iepene foar de twadde omgong, dat de deadline hat op 1 oktober 2025.

Koart

Regeling Koart is bedoeld om korte filmproducties te stimuleren die geworteld zijn in Fryslân – in taal, landschap en cultuur.

Untwikkeling

Met deze regeling ondersteunt het Frysk Film Fûns de ontwikkeling van ambitieuze (high-end) series en lange speelfilms of documentaires, waaronder ook lange animatiefilms, met Friese wortels

Production incentive

De Production Incentive is bedoeld om regionale en (inter)nationale film- en televisieproducties te stimuleren om te draaien in Fryslân.

lês mear op: https://fryskfilmfuns.nl/regelingen/

Ofbylding fan GreenCardShow fia Pixabay

Cineregio

Het Frysk Film Fûns is sûnt july 2025 it earste en iennichste Nederlânske filmfûns dat talitten is ta it Europeeske netwurk Cineregio. Dat is in kollektyf fan mear as 50 regionale filmfûnsen út û.o. Noarwegen, Sweden, Ierlân, Dútslân, Denemarken en Italië.

Posted on

It Fryske Bûsboekje 2026 skynt út yn readens

It nije Fryske Bûsboekje is der! Edysje 51, foar 2026, giet oer boadskippen. In tema dêr’t je alle kanten mei op kinne en dat koe de redaksje moai brûke.

Boadskippen gienen yn it ferline fan mûle op mûle, mei reeksinjalen en postdowen. Hjoed-de-dei giet it gauris digitaal. Mar bestellingen fia it ynternet liede wer ta in protte boadskippen (pakjes) dy’t oan ‘e doar brocht wurde. En minsken wurde noch faak om in boadskip stjoerd. Yn oarlochstiid wurde boadskippen faak ferpakt yn koades.

Under de titel ‘geveltsjefrysk’ freget de redaksje lêzers om foarbylden fan moaie boadskippen oan ‘e dyk. Sa as: ‘tink om de hûn’ en ‘tút en der út’. Ynstjoerders meitsje kâns op in Bûsboekje 2027!

It Bûsboekje bringt ek alle wiken wer in boadskip (sechje). It wyklikse sechje wurdt tenei op Bluesky setten. De redaksje hat ôfskie nommen fan X (foarhinne: Twitter). Jimme meie dêr ek in boadskip yn sjen. Feitliks is dit reade Bûsboekje in boadskip op himsels. Wy hoopje yn alle gefallen dat it Bûsboekje 2026 ek wer faak by de boadskippen sitte sil.

It 51e Bûsboekje is tongersdei, 17 july presintearre op it Bouwurk fan Arcadia yn Ljouwert.

De Bûsboekjeredaksje: Arjen J. Dijkstra, Sieta de Vries, Minke Dooper, Piter Andringa en Klaas Johan Osinga

Posted on

Lês-mar-foar-wiken

Fan 1 o/m 26 septimber 2025 binne it wer de Lês-mar-foar-wiken! Yn dy perioade wurdt oeral yn Fryslân foarlêzen: thús, op de berne-opfang, by gastâlden en op skoallen. Want wat is der no fijner as foarlêzen? En it is ek nochris in prachtige manier om it Frysk te stimulearjen. It tema fan dit jier is ‘aventoer’. In werkenber tema foar eltsenien dy’t mei jonge bern te krijen hat! 

Foar de pjutte-opfang

Foar pjutten (2-4 jier) ferskynt alle jierren in nij Tomke-boekje, fol mei ferhaaltsjes, ferskes en gedichtsjes. It tema fan 2025 is ‘aventoer’.  Der is ek in Stellingwerfske, in Bildtske en in Franeker ferzje fan it Tomke-boekje. Sjoch foar mear ynformaasje oer Tomke op tomke.frl.

Alle pjutte- en berne-opfanglokaasjes yn Fryslân (én gastâlden dy’t har opjûn ha), krije nije Tomke-boekjes besoarge yn de wike foarôfgeand oan de Lês-mar-foar-wiken. Sy kinne dêrút foarlêze (litte) en de boekjes dêrnei oan de pjutten mei nei hûs jaan.

Der is ek in Stellingwerfske, in Bildtske en in Franeker ferzje fan it Tomke-boekje.

Foar skoallen

Keimpe de Krokodil hâldt fan Frysk lêzen! Keimpe stiet foar lêspromoasje yn it Frysk, foar bern fan 4-8 jier en wol bern, âlders en learkrêften stimulearje om te kiezen foar Fryske boeken en ferhalen. Mei de Lês-mar-foar-wiken ferskynt in nij boekje fan Keimpe mei ferhaaltsjes en spultsjes, yn it tema ‘fol aventoer’. Alle basisskoallen fan Fryslân krije it Keimpe-boekje en in byhearrende lêsbrief tastjoerd, dêr’t sy mei de Lês-mar-foar-wiken út foarlêze kinne. En kenne jim de Keimpe-rap al? Besjoch, lústerje en sjong mei en miskien winne jim wol in optreden fan Sytse en Melissa op jim skoalle! 

Foar thús

Foarlêzen, dêr begjint it mei! Tegearre in boekje lêze fersterket de bân mei dyn bern. En bern dêr’t as lytse poppe al oan foarlêzen wurdt, binne letter better yn taal. Asto wolst dat dyn bern yn it Frysk opgroeit, is foarlêzen is in prachtige manier om it Frysk te stimulearjen. Lês hjir mear oer meartalich opgroeien.

Op telefyzje

Op tsjil.omropfryslan.nl binne allegear leuke filmkes te besjen foar bern. Sa binne der 4 printeboekfilmkes, filmkes fan Hinke de Ko en de nije searje ‘Wat in aventoer!’. Op Tjitsfloch binne alle ferhaaltsjes en ferskes út de Tomke-boekjes te hearren!

Yn de biblioteek

Mei de Lês-mar-foar-wiken is it ek wer feest yn de biblioteek! Dit jier binne der foarstellingen foar pjutten fan Willy van Assen (Danswil), Poppentheater Rozemarijn en fan Willy van der Meer. Pyke Kroes & Carel van Leeuwen sille harren foarstelling oer it populêre boek ‘Lampke’ wer opfiere foar de ûnderbou fan it primêr ûnderwiis. It sil grif wer in sukses wurde!

It Lês-mar-foar-projekt

It Lês-mar-foar-projekt is in mienskiplik inisjatyf fan de Tomke- en de Keimpe-wurkgroep en wol mei in jierlikse kampanje omtinken freegje foar it foarlêzen yn it Frysk oan bern fan 2 o/m 8 jier.

It Lês-mar-foar-projekt ynvestearret mei Taalplan Frysk yn de kwaliteit fan Frysk ûnderwiis op alle skoallen en alle ûnderwiisnivo’s. Taalplan Frysk 2030 is in gearwurking fan Afûk, Cedin, Fers, Keunstwurk, NHL Stenden, Omrop Fryslân, Semko, SFBO en de provinsje Fryslân.

Posted on

DINGtiid komt mei advysrapport “Ferlet fan in sterker plak foar it Frysk yn it mbû”

Yn it middelber beropsûnderwiis is ferlet fan in stevigere ferankering fan de Fryske taal. Der binne genôch mooglikheden om dat te regeljen. Dat docht bliken út it nijste advysrapport fan DINGtiid. Op tongersdei 10 july hawwe Harry van der Molen (Firda) en Harry Bevers (VVD) it advys ‘Oan it wurk mei it Frysk: advysrapport oangeande de posysje en fuortsterking fan it Frysk yn it middelber beropsûnderwiis’ oanbean krigen troch bestjoerder Alex Riemersma fan DINGtiid.

Oanlieding advysrapport

Yn 2022 waard de moasje fan Van der Molen en Bevers (doedestiids beiden Twadde Keamerlid) om ûndersyk te dwaan nei it Frysk yn it mbû unanym oannommen. Yn oparbeidzjen mei it gearwurkingsferbân Wy binne mbû hat DINGtiid yn 2023 in rjochtingjaande advysbrief oanbean oan BZK en OCW mei dêryn ûnder oaren de oanbefelling om sa gau as mooglik in praktoraat Frysk en meartaligens foar it mbû yn te stellen. Dat advys is ûnderwylst útfierd mei de oanstelling fan dr. Lysbeth Jongbloed-Faber as praktor “Fryske taal en geletterdheid yn in meartalige kontekst” mei yngong fan 1 maaie. Oanslutend is ferdjipjend ûndersyk dien, dêr’t de resultaten no fan presintearre wurde.

Mbû as missende skeakel yn trochgeande learline
Yn Fryslân is by in protte profesjonals yn praktyske beroppen yn midden- en lytse bedriuwen it Frysk meastentiids de fiertaal, sawol mei klanten en saaklike relaasjes as ûnder kollega’s. Elk hat dus ferlet fan Frysk ferstean en praten. Dat makket it belang fan in goede posysje foar it Frysk op it mbû ek sa grut. Yn de trochgeande learline Frysk fan it foarskoalsk ûnderwiis oant de universiteit, is it mbû oant no ta de ûntbrekkende skeakel. Dat foar krekt it mbû noch gjin passend belied is, mei nuver hjitte: ommers, fierhinne it grutste oanpart fan de Fryske jongerein kiest nei it fuortset ûnderwiis foar in oplieding op it mbû.

It ôfrûne desennium binne tal fan goede inisjativen ûntstien: in gearwurkingsferbân fan alle relevante aktoaren yn it fjild om de posysje fan it Frysk op it mbû te fersterkjen, in kardiel Frysk yn ’e beropspraktyk op ferskate nivo’s, it oprjochtsjen fan in praktoraat en in gearwurkingstrajekt tusken Firda en NHL Stenden om dosinten Frysk op te lieden spesjaal foar it mbû. Ek by it Ryk, de provinsje en de mbûopliedings is de lêste jierren it besef trochkrongen dat it Frysk as fak en fiertaal omtinken fertsjinnet.

Oanfoljende oanbefellings
Yn oanfolling op de oanbefellings út it earste advys, komt DINGtiid no mei de folgjende ferdjipjende oanbefellings:

  1. Undertekenje artikel 8.1.d.ii fan it Europeesk Hânfêst foar Regionale of Minderheidstalen en set dy ferdrachsferplichting om yn nasjonale wetjouwing. (Dit is in werhelling fan ús oanbefelling út de advysbrief fan 2023).
  2. Lis wetlik fêst dat mbû-studinten yn Fryslân rjocht hawwe op in substansjeel oanpart Frysktalich ûnderwiis binnen it yndividuele leartrajekt.
  3. Jou mbû-ynstellings yn (streek)taalregio’s de romte om regionaal taalklimaat en de meartalige regio in fêst plak te jaan yn it kurrikulum.
  4. Befoarderje dat mbû-dosinten fakbetûft yn it Frysk wurde kinne en skep dêrta de goede rânebetingsten.
  5. Haw der each foar dat de ferwurven kwalifikaasjes Frysk meitelle foar de eventuele trochstreaming nei it hbû.
  6. Fersykje it praktoraat te ûndersykjen wêr’t it Frysk as regionale beropskwalifikaasje it bêste past en haw dêrby spesjaal omtinken foar kontaktberoppen.
  7. Fersykje it praktoraat te ûndersykjen hoe’t differinsjaasje yn de eksamenkwalifikaasjes befoardere wurde kin.
  8. Fersykje it praktoraat om it funksjonearjen fan it beropsrjochte kardiel Frysk te ûndersykjen.
  9. Fasilitearje dat takomstich plysjemeiwurkers fan de Plysje-Akademy yn Drachten dy’t har takomstich wurkfjild yn Fryslân hawwe, binnen har oplieding kieze kinne foar it folgjen fan in kursus Frysk.
  10. Stimulearje it oparbeidzjen fan it praktoraat mei de hbû-lektoraten en wûlearstoel, rjochte op de trochgeande learline en op inoar oansluten fan ûndersyk.

DINGtiid-bestjoerder Alex Riemersma is derfan oertsjûge dat it Ryk mei dit advysrapport konkrete oanbefellings krijt om it Frysk op it mbû te boargjen en fierder stal te jaan. “It Frysk as omgongstaal yn de beropspraktyk kin in goede skeakel foarmje tusken bedriuwslibben en it mbû – krekt dêrom is der ferlet fan wetlike boarging fan it Frysk yn de mbû-ynstellings.”

It advysrapport is beskikber (Frysk en Nederlânsk) by DINGtiid

Posted on

Konvenant foar bachelor Frysk

De Ryksuniversiteit Grins (RUG), it ministearje fan Underwiis, Kultuer en Wittenskip (OCW), it ministearje fan Ynlânske Saken en Keninkryksrelaasjes (BZK) en de provinsje Fryslân hawwe op 10 july in konvenant tekene dat it fan septimber 2026 ôf wer mooglik makket om in folslein bachelorprogramma Frysk te folgjen yn Grins. 

Taal libbet as er sprutsen, lêzen en bestudearre wurdt. Yn ûnder oare de Twadde Keamer en troch de KNAW is geregeld wiisd op it belang fan ûnderwiis en ûndersyk nei de Fryske taal en kultuer op universitêr nivo. Yn de ôfrûne jierren stie dat ûnder druk. Deputearre Eke Folkerts: “It Frysk kin net sûnder in akademyske kop. Mei it konvenant ynvestearje wy as oerheid mei-inoar yn it lêste part fan de trochgeande learline. Dêrmei jouwe wy ynfolling oan ús mienskiplike soarchplicht én oan de ôfspraken út de Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer. ’ 

It akademygebou fan de Ryksuniversiteit Grins. Ofbylding fan Ildigo, fia Pixabay

Bachelorprogramma

It nije bachelorprogramma Fryske taal en kultuer set yn septimber 2026 útein by de Letterenfakulteit fan de Ryksuniversiteit Grins. Dekaan Thony Visser: “We zijn heel blij met de opzet van dit volwaardige, duurzame en toegankelijke bachelorprogramma. Hiermee krijgt de Friese taal en cultuur weer een meer prominente plek in het wetenschappelijk onderwijs.” 

Yn de bachelor bestudearje takomstige studinten de Fryske taal en kultuer, mar ek it lânskip en de maatskippij fan Fryslân. It bachelorprogramma Frysk rjochtet him net allinnich op it oanlûken fan ‘haadfakkers’, mar ek op in gruttere groep byfakstudinten. Visser: “Ons doel is om zo veel mogelijk studenten in aanraking te laten komen met de wetenschappelijke beoefening van deze prachtige taal en rijke cultuur. We introduceren daarom naast het bachelorprogramma ook een universitaire minor. Deze minor is voor alle studenten van de hele universiteit toegankelijk.” 

Offisjele taal

Frysk is in offisjele taal yn Nederlân. Yn de wet stiet dat it Ryk en de provinsje Fryslân in mienskiplike ferantwurdlikheid en soarchplicht hawwe foar de Fryske taal en kultuer. Ienris yn ‘e fjouwer jier meitsje Ryk en provinsje Fryslân dêrom ôfspraken oer hoe’t se mei-inoar de Fryske taal en kultuer beskermje en befoarderje kinne. Yn de lêste edysje (de BFTK 2024 -2028) binne ek ôfspraken makke oer de middels dy’t beskikber steld wurde foar de ûntwikkeling en it behâld fan in bachelor Frysk. Yn neifolging fan makke ôfspraken presintearje de partijen op 10 july it “Konvenant oangeande de gearwurking tusken it Ministearje fan Underwiis, Kultuer en Wittenskip, it Ministearje fan Ynlânske Saken en Keninkryksrelaasjes, Provinsje Fryslân en de Ryksuniversiteit Grins foar de organisaasje, befoardering en it yn stân hâlden fan in folweardich, duorsum en tagonklik wittenskiplik bachelorprogramma Fryske taal en kultuer”. 

Trochrinnende learline

It bachelorprogramma dat op 10 july presintearre wurdt en it byhearrende ûndersyk meitsje de trochrinnende learline Frysk kompleet. Dy learline stiet sintraal yn Taalplan Frysk 2030, it projekt dêr’t provinsje Fryslân mei ûnderwiis- en taalynstellings wurket oan in sterker plak fan it Frysk op alle ûnderwiisnivo’s. Fan de foarskoalske opfang oant en mei de earste- en twaddegraads learare-opliedings fan NHL Stenden en it wittenskiplik ûnderwiis. 

Studinten kinne nei it ôfsluten fan it akademyske bachelorprogramma ynstreame yn in masterprogramma yn de rjochtingen skiednis, media stúdzjes, taalwittenskippen, erfgoed en fansels de akademyske learare-oplieding Frysk. Visser: “Voor het koesteren en bevorderen van academisch talent op het gebied van de Friese taal en cultuur willen we regelmatig promotietrajecten en postdoctorale projecten inrichten. Dit doen we natuurlijk zo veel mogelijk in samenwerking met andere onderwijs- en kennisinstellingen die het Fries bevorderen.” 

Posted on

De Fryske Beweging kaapt webside nije omrop dy’t minder Frysk nijs wol

Omrop Fryslân soe te Frysktalich wêze, neffens de inisjatyfnimmer fan in nije konkurrint foar de regionale stjoerder. De Fryske Beweging is it dêr net mei iens en wol just dat der mear Frysk yn Fryslân te sjen en lêzen is. Dêrom hat de belange-organisaasje foar it Frysk de webside fan de nije stjoerder ort.frl registrearre en trochlinkt nei syn eigen Frysktalige webside Goeie.frl. 

De konkurrint fan Omrop Fryslân soe as namme ORT FRL krije, mar wa’t no nei ort.frl ta giet komt op de side fan De Fryske Beweging út. Dêr wurket in redaksje oan it sichtber meitsjen fan de ‘rykdom fan Fryslân’. Neffens de foarsitter fan De Fryske Beweging, Sjirk Eildert Bruinsma, is in mear Nederlânsktalige stjoerder as ferfanger fan Omrop Fryslân in ‘striemin idee’. “De inisjatyfnimmer wol mear balâns yn it Fryske medialânskip. Dat wolle wy fansels ek graach. Mar dat betsjut wat ús oanbelanget dat de krante ek wolris yn it Frysk nijs bringe mei. En dat de bebuording yn treinen ek twatalich wêze kin. Net dat ien fan de bêste stjoerders fan Nederlân opdutsen wurdt.” 

Ludyk

It inisjatyf om de webside fan ORT FRL fêst te registrearjen is neffens de foarsitter ‘ludyk’, mar wol mei in serieuze ûndertoan. 94% fan de ynwenners fan Fryslân ferstiet it Frysk aardich tot hiel goed, neffens de Fryske taalatlas. Foar hast seis op de tsien ynwnners is it Frysk de memmetaal. Bruinsma: “Der liket in idee achter it inisjatyf te sitten dat Frysk prate minsken útslúte soe. Dat giet fansels net op, it Frysk is hjir de grutste memmetaal. Wêrom soene dy net yn de eigen taal nijs meikrije meie? Boppedat, as je it nijs yn it Nederlânsk meikrije wolle dan hat sels Omrop Fryslân dêr gewoan in knopke foar yn de app. Wat ús oanbelanget mei der earder noch wol in skepke Frysk boppe op.”

De Fryske Beweging

De Fryske Beweging is de belange-organisaasje foar minsken dy’t wiis binne mei Fryslân en har ynsette foar mear romte foar it Frysk en de Fryske kultuer. De Fryske Beweging is in ûnôfhinklike frijwilligersorganisaasje. De stifting hat in advysried dêr’t ferskate Fryske Bewegingsorganisaasjes in sit hawwe.