Friesenkongress yn Jever 2025

Op 17 en 18 oktober 2025 fiert de Ynterfryske Ried it hûndertjierrich jubileum fan it earste Fryske Kongres yn de moderne tiid. Dizze histoaryske gearkomste, dy’t yn 1925 ôffurdigen út West-, Noard- en East-Fryslân byinoar brocht, wurdt beskôge as in mylpeal yn de bopperegionale gearwurking tusken de Fryske regio’s.

Der is noch plak

Der is noch plak op it Frysk Kongres 2025 yn Jever: hûndert jier Frysk kongres. Mar wês fluch, want dat sil it kommende wykein heve.

Programma fan it Friesenkongress yn Jever 2025

Freed 17 oktober

  • 18:00
    • Ûntfangst fan de Ynterfryske Rie yn it Schloss yn Jever (Schlossplatz 644, Jever).
  • 18:30
    • Antje Sander fertelt oer it Schlossmuseum.
  • 19:00
    • Begroeting troch Jan Edo Albers (boargemaster fan Jever). / Begroeting troch de plakferfangende Landrätin (van de Landkreis Friesland) Marianne Kaiser-Fuchs. / Feestrede fan Thomas Steensen oer Hûndert jier Friezenkongressen, skiednis en balâns (yn it Dútsk).

Sneon 18 oktober

  • 10:00
    • Iepening yn it Theater am Dannhalm (Schulstraße 5a, 26441 Jever)
  • 10:10
    • Presintaasjes oer wittenskiplik wurk yn de trije Fryslannen:
    • Fryske Akademy (Han Nijdam) / Nordfriisk Instituut (Christoph Schmidt) / Ostfriesische Landschaft (Rico Mecklenburg) / Oldenburgische Landschaft (Franziska Meifort)
  • 11:30
    • Begroeting troch de Fryske deputearre Eke Folkerts. / Begroeting troch Falko Mohrs, minister fan wittenskip en kultuer yn Niedersachsen.
  • 12:00
    • Skoft.
  • 12:15
    • Lêzing fan Tessa Leppers: Sprachen unter der Lupe: Saterfriesisch und Niederdeutsch.
  • 13:00
    • Middeisiten.
  • 14:00
    • Utstapke nei Neustadtgödens (û.o. it museum Landrichterhaus,   oer de ferskate religieuze mienskippen yn dat plak).
  • 16:00
    • Ofskie mei kofje yn ‘e eardere fermoanje (Mennonitenkirche Neustadtgödens).

Oanmelde

Jo kinne jo oanmelde by:  arno.ulrichs@ewetel.net, of: sekretariaatfryskerie@gmail.com.

Kosten: 25 euro foar it hiele programma; 10 euro foar de freedsbesiters, 15 euro foar de sneonsbesiters). Oermeitsje oan Interfriesischer Rat, banknûmer (IBAN): DE81 2175 0000 0166 0541 30.

Tourist-Information: tillefoan 04461-939261, mail Tourist-Info@stadt-jever.de). Oernachtsjen is moglik yn de jeugdherberch: 04461-909202; https://www.jugendherberge.de/jugendherbergen/jever/.

Oprop! Praatsto Frysk en ferwachtesto dyn earste berntsje?

Nederlânsk, Frysk of in oare taal: hokker taal of talen wolle takomstige âlders yn Fryslân mei harren bern prate? En hokker faktoaren bepale dy taalkar? Foar ûndersyk nei taaloerdracht yn ’e opfieding binne de Afûk, it Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen (Fryske Akademy) en it European Centre for Minority Issues (ECMI) op ’e syk nei âlders dy’t Frysk prate en harren earste berntsje ferwachtsje of neitinke oer it krijen fan harren earste berntsje.

Mei in fragelist wolle de ûndersikers mear te witten komme oer takomstige âlders yn Fryslân, en ûndersykje hokfoar stipe takomstige âlders graach krije wolle soene wat taal of meartaligens oanbelanget. Hjirby makket it net út oft âlders fan doel binne om it Frysk al as net troch te jaan oan harren bern. De fragelist is beskikber yn it Frysk en it Nederlânsk.

De fragelist is hjir te finen.

Fryske taaloerdracht

It Frysk is klassifisearre as in minderheidstaal mei in kwetsbere taalfitaliteit. Yn ’e lêste desennia is de taal sadwaande hieltyd mear beskerme en befoardere oan de hân fan provinsjaal taalbelied. Dat hat resultearre yn in gruttere ynstitúsjonele stipe foar it Frysk, in sichtberder plak yn ’e media en oare iepenbiere domeinen, en de ynkluzje fan ’e taal yn skoalkurrikula. Boppedat binne der inisjativen om thús de taaloerdracht tusken generaasjes te stimulearjen, om’t it tal âlden dat it Frysk trochjout oan harren bern stadichoan efterút giet. 

It ûndersyksprojekt “De Fryske taaloerdracht tusken generaasjes: it befoarderjen fan ’e meartalige opfieding en it stypjen fan (takomstige) âlders” ûndersiket net allinne de âlderlike taalhâldingen, mar ek it brûken fan (of de winsk foar) materialen ûnder Fryskpratende âlders yn Fryslân. In haaddoel fan it projekt is om te witten te kommen hoe’t âlders it bêste stipe wurde kinne yn alle fazen fan in meartalige opfieding. 

Ynternasjonale gearwurking

It Frysk sa’t it praat wurdt yn Fryslân is nau besibbe mei it Noard-Frysk dat yn Nordfriesland (Dútslân) praat wurdt. Parallel oan it projekt oer Fryske taaloerdracht tusken generaasjes yn Nederlân wurdt troch it European Centre for Minority Issues wurke oan in ûndersyk nei de Noard-Fryske taaloerdracht tusken generaasjes. Dat soarget derfoar dat in ferliking makke wurde kin tusken de twa Fryskpratende gebieten en it soarget foar oerkoepeljende resultaten dy’t relevant binne foar it taalbehâld en de taalrevitalisaasje oan beide kanten fan ’e grins fan Nederlân en Dútslân.

It projekt hat in ûndersykssubsydzje fan de Provinsje Fryslân ûntfongen.

Streektaol kreg podium in stadion FC Emmen

Succesvolle oetverkochte editie van SND-symposium trekt roem 120 bezukers.

Meer as 120 bezukers oet Nederlaand, Duutsland en België verzamelden zuch dunderdag 2 oktober in stadion De Oude Meerdijk in Emmen veur het symposium van de Stichting Nederlandse Dialecten (SND), dit jaor in de maande organiseerd met het Huus van de Taol. Het thema dit jaor was Podium veur de streektaol : van voetbal en meziek tot theater en schrieverij, overal kuj de riekdom en kracht van streektaol zien laoten. Verscheiden onderzukers, schrievers en makers vertelden derover tiedens lezingen en workshops.

Commissaris van de Keuning Jetta Klijnsma dee het symposium samen met dagveurzitter Renate Snoeijing (directeur Huus van de Taol) lös. Daornao volgde een dag vol lezingen, panelgesprekken, workshops en optredens.

Foto: Richard Broekhuijzen – fia Huus van de Taol.

Hoogtepunten

De hoogtepunten waren undermeer:

  • Een lezing van Kristel Doreleijers over taolvariatie op het ‘glokale’ voetbalteniel,
  • Een stevig paneldebat over streektaol in de media, met vertegenwoordigers van Talpa, RTV Drenthe en het Dagblad van het Noorden,
  • Een gesprek met marketingmanager Marc Timmer over het gebroek van Drents bij FC Emmen
  • Inspirerende workshops van u.a. Leon Moorman, Lida Dijkstra en Martijn Wieling.

De prikkelnde ofsluting van het symposium bestund uut een koppel optredens met poëzie van Delia Bremer en Ria Westerhuis, volgd deur een netwarkborrel met oetzicht op het veld van FC Emmen.

‘Het was geweldig um te zien hoe underzukers, schrievers, muzikaanten, journalisten, bestuurders en taolliefhebbers mekaar tröffen en met mekaar in gesprek gungen. Dit symposium lat zien dat streektaol leeft en op alle podia een stee kreg, zölfs in een voetbalstadion.’

Renate Snoeijing, directeur van het Huus van de Taol

Over het symposium

Het SND-symposium is een jaorlijks evenement van de Stichting Nederlandse Dialecten, altied organiseerd in samenwarking met een regionale partner. Dit jaor was dat het Huus van de Taol, de streektaolorganisatie die het Drents anfietert met as doel um het een taol te laoten weden waor de gebroekers wies met bint en die de niet-gebroekers waardeert.

Stichting Nederlandse Dialecten is een overlegorgaan waorin streektaolbeleidsmakers en taolwetenschappers vertegenwoordigd bint.

Steatekomitee Frysk set Stim fan Fryslân yn foar inisjatyfútstel

Fan septimber oant en mei maart 2026 wurde de ynwenners fan Fryslân troch it Steatekomitee Frysk útdage om mei te tinken oer de takomst fan it Frysk. Om ynwenners aktyf te belûken by dit proses, sil it Steatekomitee it online platfoarm Stim fan Fryslân ynsette.

Stim fan Fryslân (Stimfanfryslan.frl) is spesjaal ûntwikkele om boargers mear ynfloed te jaan op it belied fan de provinsje en biedt romte foar ideeën, diskusjes en ynspraak, yn dit gefal oer de takomst fan de Fryske taal en kultuer. Om minsken te wizen op de mooglikheid om mei te praten, wurdt de kampanje ûnder de oandacht brocht fia sosjale media, adfertinsjes en posters. Ek wurde der ambassadeurs ynset en sille der fysike gearkomsten plakfine.

Provinsjale Steaten hawwe ein 2023 it Steatekomitee Frysk de opdracht jûn om te kommen mei in inisjatyfútstel Langetermyndoelen foar it Frysk en dêr de mienskip by te belûken. Fryslân hat, krekt as it Ryk, in ferantwurdlikheid en soarchplicht foar de Fryske taal en kultuer. Dat freget neffens Provinsjale Steaten om in aktive hâlding om de taal en kultuer te befoarderjen en te beskermjen. 

Wy stribje dernei om in twatalige provinsje te wurden, dêr’t sawol it Frysk as it Nederlânsk brûkt wurde kin yn alle fasetten fan it deistich libben”.

Foarsitter fan it Steatekomitee Frysk Attje Meekma

It Steatekomitee Frysk neamde as ien fan de útgongspunten de lykweardigens; wat jildt foar de Nederlânske taal en kultuer, jildt likegoed foar it Frysk. De langetermyndoelen binne rjochte op realisaasje yn 2051, 100 jier nei Kneppelfreed.

It is hjoed de Europeeske Dei fan de Talen!

It EBLT, Europeesk Buro foar Lytse Talen, en it Mercator Europeesk Kennissintrum (ûnderdiel fan de Fryske Akademy) brochten dêrom hjoed in besite oan Firda by de oplieding Travel & Hospitality. Sy sleaten oan by in les Meartalige Kommunikaasje yn de Beropspraktyk dy’t Tsjikke van der Veen en Wieger van Keulen fan de Afûk fanút Wy binne mbû en it Praktoraat Frysk & Meartaligens dêr fersoargen foar sa’n 30 earstejiers studinten, yn gearwurking mei dosint Ingelsk Marcel Keizer.

Janneke Brakels yn de klasse. Foto: EBLT

Meartalige les

Mei meardere talen – it Frysk, Biltsk, it Amelânsk en it Ingelsk – en ûnder lieding fan Janneke Brakels hawwe de studinten oan ’e slach west mei meartaligens. Doel is de studinten bewust te meitsjen fan lytse talen en harren te stimulearjen om iepen te stean foar oare talen yn de toeristyske sektor, harren takomstige fakgebiet. It giet dan om it Ingelsk en Frysk, mar bygelyks ek it Grinslânsk, Stellingwerfsk en Biltsk. 

Gerard de Jong fan it EBLT, Jelske Dijkstra fan Mercator Europeesk Kennissintrum en Jacob Roep fan Tresoar fersoargen in moaie yntroduksje oer de ferskillende lytse talen en ús meartalige provinsje. De studinten diene dêrnei in spul mei ferskillende stellingen, om sa sichtber te meitsjen hoe’t studinten omgeane mei talen. 

Tsjikke van der Veen: “Mei dizze moarn kreëarje wy bewustwêzen by de studinten fan dy meartaligens yn ús provinsje en se ûnderfine dat it handich is om mear talen prate en ferstean te kinnen yn dizze toeristyske sektor. Dat kin bygelyks liede ta it bewust kiezen foar in kardiel (keuzedeel) Frysk of in oare taal yn de oplieding.”

By in feestlike dei as Europeeske Dei fan de Talen heart ek oranjekoeke.

Oer de organisaasjes

It EBLT is in koepelorgaan dat de promoasje en beskerming fan de minderheidstalen yn Nederlân neistribbet. Der binne mear as tweintich EBLT-lidorganisaasjes, dy’t harren ynsette foar it Frysk, it Nedersaksysk, it Biltsk en it Papiamentu.

It Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen is ûnderdiel fan de Fryske Akademy en hat as missy it opdwaan, tapassen en it fersprieden kennis op it mêd fan meartaligens en taallearen. De fokus fan Mercator leit benammen op de regionale en minderheidstalen yn Europa.

‘Wy binne mbû’ is in gearwurkingsferbân tusken Aeres, Firda en Afûk mei as doel de posysje fan it Frysk yn it mbû it fersterkjen. It is ûnderdiel fan Taalplan Frysk 2030.

Jan Kooistra op it ynternasjonale dichtersfestival Transpoesie 2025

Tongersdei 18 en freed 19 septimber hat yn Antwerpen en Brussel it ynternasjonale dichtersbarren Transpoesie plak. It tema dit jier is “turbulent times” en yn dat ramt sil dichter Jan Kooistra in pear gedichten yn it Frysk foarlêze, ûnder oare Jûnskuier yn febrewaris. Dit jier dogge der dichters mei út 16 lannen, dy’t yn harren eigen – lytse of grutte – taal optrede sille. Alle gedichten binne ek oersetten en komme beskikber op de website.

Wa’t hinne wol om Jan Kooistra te sjen en te hearren, dat kin fansels! Hy treedt op tongersdei 18 septimber op yn it Letterenhuis yn Antwerpen tusken 19.00 en 21.30 oere, mar middeis binne der ek al mooglikheden om yn kontakt te kommen mei de ferskate dichters. Op freed 19 septimber binne der wer optredens, mar dan yn Poetik Bazar yn Halles de Schaerbeek, Brussel, tusken 17.00 en 19.00 oere.

Jan Kooistra is berne op 15 febrewaris 1959 yn Wâlterswâld. Hy wennet op it stuit yn Anloo en wurket as dosint Nederlânsk op it Praedinius Gymnasium yn Grins. Kooistra debutearre yn it literêre tydskrift Hjir, dêr’t er fan 1983 oant 1998 diel útmakke fan ‘e redaksje. Sûnt 2018 is er lid fan it Frysk dichterskollektyf Rixt. Op de webside binne dêr gedichten fan him te finen. Foar it Frysk literêre tydskrift Ensafh skriuwt er ek gedichten en publisearret er geregeld resinsjes.

De dielname fan Jan Kooistra oan Transpoesie 2025 wurdt mei mooglik makke troch It Skriuwersbûn, dichterskollektyf RIXT en it Jan Roelof Geertsmafûns.

Lês-mar-foar-wiken 2025 ôftrape mei de ‘Foarlêstafette’

Fan 1 oant en mei 26 septimber binne it de ‘Lês-mar-foar-wiken’. Fan ’e moarn wie de ôftraap op CBS De Hoekstien yn Surhústerfean, dêr’t foarlêzen waard troch wethâlder Tjibbe Brinkman fan de gemeente Achtkarspelen en troch Berneboeke-ambassadeur Tialda Hoogeveen. Mei dy foarlês-mominten waard tagelyk it startskot jûn foar de ‘foarlêstafette’. Dat hâldt yn dat twa foarlêstassen, mei dêryn ûnder oaren in Tomke- en in Keimpe-boekje en in lêsdeiboekje, alle dagen trochjûn wurde oan in oare foarlêzer. Sa reizgje de boekjes hiel Fryslân troch!

Oftraap lês-mar-foar-wiken 2025 mei wethâlder Tjibbe Brinkman fan de gemeente Achtkarspelen en Berneboeke-ambassadeur Tialda Hoogeveen. Foto: Jacob van Essen

Alle jierren yn septimber wurde de Lês-mar-foar-wiken organisearre. Mei dy jierlikse kampanje wolle wy omtinken freegje foar it foarlêzen yn it Frysk oan bern fan 2 oant en mei 8 jier. Oeral yn Fryslân wurdt dan (ekstra) foarlêzen yn it Frysk: op de berne-opfang, by gastâlden, op skoallen en fansels ek thús! Want foarlêzen is net allinne gesellich, mar ek hiel belangryk foar de taalûntwikkeling fan jonge bern. Hielendal foar de ûntwikkeling fan in minderheidstaal lykas it Frysk.

Tomke & Keimpe

It tema fan 2025 is ‘aventoer’ en slút dêrmei oan op it tema fan de lanlike Kinderboekenweek, dy’t yn oktober plakfynt. Foar de pjutten ferskynt yn dat tema in nij Tomke-boekje, dêr’t by gastâlden en op de pjutte- en berne-opfang út foarlêzen wurdt. Nei ôfrin krije de pjutten it boekje mei nei hûs, sadat bern en âlders thús ek genietsje kinne fan de ferhalen. It boekje ferskynt net allinnich yn it Frysk, mar ek yn it Bildts, Stellingwarfs en Franekers.

Foar de âldere bern (4 oant en mei 8 jier) ferskynt in nij Keimpe-boekje yn itselde tema, dat elkenien fergees ophelje kin by de biblioteek. Alle basisskoallen krije ek in eksimplaar fan it boekje tastjoerd, om yn de Lês-mar-foar-wiken út foar te lêzen. Der is ek
in echte ‘Keimpe Lêsrap’! Skoallen dy’t dêr in live-optreden fan winne wolle, kinne foar 20 septimber in aventoerlike foarlêsfoto ynstjoere nei keimpe@afuk.frl.

Tomke ferskynt net allinnich yn it Frysk, mar ek yn it Bildts, Stellingwarfs en Franekers.

Oare foarlêsaktiviteiten

Op 13 septimber, mei ‘Uit in Huis’, kinne bern meidwaan oan ús ‘foarlês-speurtocht’ by Tresoar ynLjouwert. Sykje nei de foarlêzers en genietsje fan de ferhalen dy’tst fynst! Op tsjil.omropfryslan.nl binne yn septimber nije bernefilmkes te besjen. En op Tjitsfloch binne alle ferhaaltsjes en ferskes út it Tomke-boekje te hearren! Dêrneist wurde der mei de Lês-mar-foar-wiken ferskate foarlês-, dûns- en muzykfoarstellingen organisearre yn de biblioteken fan Fryslân. Foar bern fan 2 oant en mei 8 jier leit dêr in fergees Tomke- of Keimpe-boekje klear. Dus: lês mar foar!

It Lês-mar-foar-projekt wurdt organisearre troch Afûk, Fers, SFBO, Cedin en Omrop Fryslân. Mear ynformaasje oer de Lês-mar-foar-wiken is te finen op lesmarfoar.frl

Tsien winners fan de Gjalp

De tsien winners fan de Gjalp binne tongersdeimiddei 21 augstus yn it Bouwurk fan Arcadia troch deputearre Eke Folkerts bekendmakke. It giet om fiif dichters dy’t in gedicht skreaun hawwe by filmfragminten út it Frysk Film & Audio Argyf (FFAA) en om fiif skriuwers dy’t filmideeën ynstjoerd hawwe mei it each op it Noardlik Film Festival fan 5-9 novimber.

De Gjalp is in projekt fan Ensafh, de Moanne en RIXT, dat de Fryske literatuer de kommende jierren op ferskate grutte festivals sichtber meitsje wol om sa talint te stimulearjen en in nij publyk mei Fryske skriuwers en dichters yn ‘e kunde komme te litten.

Winners Gjalp 1: Gedichten by filmfragminten út it FFAA

  • Tamara Feddema mei it gedicht ‘Winter’
    by in fragmint út de film ‘Winter yn Fryslân’ (1954-1956) fan Sjoerd Steensma
  • Remco Kuiper mei it gedicht ‘Wite Iensumens’
    by in fragmint út in film fan Piet Wagter oer de Alvestêdetocht fan 1941
  • Myrte Marije Veenbaas mei it gedicht ‘Held op sokken’
    in fragmint út in film fan Hein Faber oer de PC yn Frjentsjer fan 1946
  • Ruerd Smaling mei it gedicht ‘Mem’
    by in fragmint út de doarpsfilm oer Sint Jabik fan Johan Adolfs en Piet Hembrecht út 1952
  • Marije de Lange mei it gedicht ‘Pretty up high!’
    by in fragment út de film ‘From Friesland with Love’ (1990) fan Anton Stoelwinder

Winners Gjalp 2: Filmideeën foar fierdere ûntwikkeling op nei it Noardlik Film Festival

  • Erik de Boer mei in idee foar in ‘Fryske Ursonate’ nei de dadaïst Kurt Schwitters, mei in pastiche fan Fryske filmbylden’
  • Janneke Brakels en 2-INCH mei in idee foar ‘Wêrom’t de see my ropt’, in koarte young adult-film
  • Hein Jaap Hilarides mei ‘De tradysje fan de Fryske film’, in idee foar in (film)essay oer byld en selsbyld yn de Fryske film
  • Jorrit de Klerk mei in idee foar ‘Harlingen Groate Freet, Klein Hartje’, in film oer Harns en de Harnzers
  • Sina Keuning en Anne Fie Salverda mei ‘Te plak’, in live performance mei visuals en animaasjes

Nijsgjirrich nei it wurk fan de winners?
Hâld it Noardlik Film Festival (5-9 novimber) yn ‘e gaten! Dêr wurde de poëzyfilmkes fertoand en fine optredens plak fan in tal winners fan De Gjalp.

Twadde omgong Frysk Filmfûns iepen

Begjin augustus binne by it Frysk FIlmfûns de oanfraachformulieren iepene foar de twadde omgong, dat de deadline hat op 1 oktober 2025.

Koart

Regeling Koart is bedoeld om korte filmproducties te stimuleren die geworteld zijn in Fryslân – in taal, landschap en cultuur.

Untwikkeling

Met deze regeling ondersteunt het Frysk Film Fûns de ontwikkeling van ambitieuze (high-end) series en lange speelfilms of documentaires, waaronder ook lange animatiefilms, met Friese wortels

Production incentive

De Production Incentive is bedoeld om regionale en (inter)nationale film- en televisieproducties te stimuleren om te draaien in Fryslân.

lês mear op: https://fryskfilmfuns.nl/regelingen/

Ofbylding fan GreenCardShow fia Pixabay

Cineregio

Het Frysk Film Fûns is sûnt july 2025 it earste en iennichste Nederlânske filmfûns dat talitten is ta it Europeeske netwurk Cineregio. Dat is in kollektyf fan mear as 50 regionale filmfûnsen út û.o. Noarwegen, Sweden, Ierlân, Dútslân, Denemarken en Italië.

It Fryske Bûsboekje 2026 skynt út yn readens

It nije Fryske Bûsboekje is der! Edysje 51, foar 2026, giet oer boadskippen. In tema dêr’t je alle kanten mei op kinne en dat koe de redaksje moai brûke.

Boadskippen gienen yn it ferline fan mûle op mûle, mei reeksinjalen en postdowen. Hjoed-de-dei giet it gauris digitaal. Mar bestellingen fia it ynternet liede wer ta in protte boadskippen (pakjes) dy’t oan ‘e doar brocht wurde. En minsken wurde noch faak om in boadskip stjoerd. Yn oarlochstiid wurde boadskippen faak ferpakt yn koades.

Under de titel ‘geveltsjefrysk’ freget de redaksje lêzers om foarbylden fan moaie boadskippen oan ‘e dyk. Sa as: ‘tink om de hûn’ en ‘tút en der út’. Ynstjoerders meitsje kâns op in Bûsboekje 2027!

It Bûsboekje bringt ek alle wiken wer in boadskip (sechje). It wyklikse sechje wurdt tenei op Bluesky setten. De redaksje hat ôfskie nommen fan X (foarhinne: Twitter). Jimme meie dêr ek in boadskip yn sjen. Feitliks is dit reade Bûsboekje in boadskip op himsels. Wy hoopje yn alle gefallen dat it Bûsboekje 2026 ek wer faak by de boadskippen sitte sil.

It 51e Bûsboekje is tongersdei, 17 july presintearre op it Bouwurk fan Arcadia yn Ljouwert.

De Bûsboekjeredaksje: Arjen J. Dijkstra, Sieta de Vries, Minke Dooper, Piter Andringa en Klaas Johan Osinga