Tag der offenen Tür
Dai fon do Seelter/ Dei fan it Sealtersk
Op sneon 24 juny organisearret de Fryske Akademy en it Seeltersk-Kontoor in sympoasium oer it Sealterfrysk, de ‘Tag der Saterfriesen/ Dai fon do Seelter’. It hat plak yn Roomelse (Dútsk: Ramsloh) yn Sealterlân en is ornearre foar in breed publyk. It kongres is fergees tagonklik.
Oer it Sealterfrysk
It Sealterfrysk is it iennichste Frysk dat noch oer is fan it East-Frysk, dat eartiids praat waard tusken de Lauwers en de Wezer. It Sealterfrysk wurdt sprutsen yn Sealterlân, in streek dy’t tusken Oldenburch en Papenburch te finen is. It Sealterfrysk is in taal dy’t swier bedrige is. Der binne noch in foech 1000 – 1500 sprekkers.
Programma
It programma wikselet publykslêzingen ôf mei aktiviteiten fan de Seelter Buund, lykas in kwis, in sketch, folksdûnsjen en sjongerij fan skoalbern. Út Mercator wei sil Katharina Thomas in lêzing jaan, en Bouke Slofstra (Lingua Slofstra) en Eric Hoekstra (Fryske Akademy) steane lyksa op it program. De dei, dy’t fergees tagonklik is, wurdt ôfsletten mei in lêzing yn de Johanniterkapel. It programma kinne jo hjir besjen (pdf).
Sealterfryske grammatika
Op dit stuit is de Fryske Akademy dwaande mei de produksje fan in Ingelske grammatika fan it Sealterfrysk. It projekt wurdt foar in part betelle troch it Niedersächsisches Ministerium für Wissenschaft und Kultur, de Bundesbeauftragte für Kultur und Medien en de gemeente Saterland (Sealterlân). It giet hjir om in jiersubsydzje, dêr’t de Fryske Akademy yn 2021 en 2022 ek al de hân op lei, yn gearwurking mei Henk Wolf (Oldenburgische Landschaft). It projekt wurdt útfierd troch Bouke Slofstra fan taalburo Lingua Slofstra en Eric Hoekstra út ‘e Fryske Akademy wei. Earder al wurken hja oan de Dútsktalige grammatika fan it Sealtersk, de Sprachlehre des Saterfriesischen 2022.
Oanmelde
Oanmelde foar it fergese publykskongres op 24 juny 2023 yn Ramsloh (DE) kin fia frou T. Kalsbeek, kalsbeek@saterland.de. Mear ynformaasje kinne jo fine op de website fan it Seeltersk-Kontoor fan de Oldenburgische Landschaft.
Gruttere sichtberens fan it Sealterfrysk
De sichtberens fan it Sealterfrysk wurdt hieltyd grutter. Lêstendeis binne de Dútsktalige opskriften yn it gemeentehûs yn Roomelse al ferfongen troch twatalige (Dútsk / Sealterfrysk) buordsjes. No hat de basisskoalle Litje Skoule yn Skäddel in folgjende stap set: alle doarren dêr hawwe no ientalige Sealterfryske opskriften.
Sealterfryske doarren
De skoallokalen hiene allegearre in Sealterfryske plaknamme, dy ‘t no yn grutte letters op de doarren stiet. Ek de oare keamers waarden foarsjoen fan Sealterfryske teksten, lykas de pepierkomer dêr’t hja terjochte kinne foar materioal, leerbouke of präntjeräi.
De Sealterfryske opskriften binne in inisjatyf fan ûnderwizeres Ingeborg Remmers, dy ‘t har al in hiel skoft ynset foar Sater Frysk op skoallen. Sy is de auteur fan it nije learboek ‘ Seeltersk lopt ‘, dosearret Sealterfrysk en brûkt it ek as ynstruksjetaal foar oare fakken yn de twatalige klasse.
Sichtberens
De Sealterfryske teksten binne mooglik makke troch finansiering fan it Ministearje fan Underwiis fan Nedersaksen. De Oarbaidskring Seeltersk, dêr ‘t ûnder oaren de gemeente Seelterland en de Sealterfryske skoallen yn fertsjintwurdige binne, stribbet dernei om de Sealterfryske taal sichtberder te meitsjen yn it deistich libben.
21ste Friesen-droapen Hilgelân 20-22 maaie 2022
Der binne wer sawat wer trije jier om en it tradisjonele trijejierlikse Friesendroapen sit der wer oan sit te kommen, en wol fan freed 20 oant en mei snein 22 maaie 2022.
De sintrale organisaasje is diz’ kear yn hannen fan Seksje Noard (Noard-Fryslân/Dútslân). Hjirby fynsto/fine jo de útnûging en it programma:
Download hjir de útnûging en it programma
Opjeften út Westerlauwersk Fryslân en Westfriesland wei rinne fia ús, de Fryske Rie, seksje West.De folsleine jeugdherberch is foar de Ynterfryske Rie ôfhierd, foarearst ha wy as Fryske Rie 1/3 fan alle sliepplakken! Nei 14 dagen wurdt alles frijjûn en hat dyjing dy’t earst yn ‘e roef komt, kâns fan plak. Opjeften fan dyjinge dy’t yn de jeugdherberch sliepe wolle, soe ek dan ek graach foar 14 maart ûntfange.
Dyjinge, dy’t oar oernachtingsplak hawwe wolle, boeke dat sels. Op fersyk kinne wy in list fan mooglikheden stjoere. Elk regelet syn eigen reis- en annulearringsfersekering! Tink goed om de betingsten dy’t der jilde fanwege it koroanafirus.
Mear ynformaasje is op te freegjen by de Fryske Rie
Grammatika fan it Sealtersk
De Fryske Akademy, de Oldenburgische Landschaft en de Gemeinde Saterland hawwe de “Grammatik des Saterfriesischen” online útbrocht. De grammatika is skreaun troch Bouke Slofstra, Dr. Eric Hoekstra en Tessa Leppers. Dy is online te besjen.
Binnen de Fryske taalfamylje binne it Westerlauwersk Frysk (ús Frysk) en it Noard-Frysk goed beskreaun. It Frysk fan Sealterlân komt lykwols al jierren oan ‘e krapperein, benammen wat it grammatikaal ûndersyk oanbelanget.
De Fryske Akademy hat it no op him nommen en bou it grammatikale fûnemint fan Pyt Kramer fierder út ta in folweardige grammatika. It projekt wurdt betelle troch it Niedersächsisches Ministerium für Wissenschaft und Kultur en de gemeente Sealterlân. Ynearsten is der subsydzje jûn foar 2021, mei yngong fan 1 oktober.
It leit yn ‘e bedoeling en meitsje de grammatika oan ‘e ein fan it projekt net inkeld beskikber yn it Dútsk, mar ek yn it Ingelsk. Idealiter wurdt de Ingelske ferzje taheakke oan it Taalportaal, dêr’t op dit stuit al grammatika’s yn oanwêzich binne fan it Nederlânsk, fan ús Frysk en fan it Afrikaansk. De hope is om njonken it grammatikale ûndersyk ek omtinken te jaan oan ‘e taalsosjologyske stân fan saken en in bydrage te leverjen oan ‘e fersprieding fan ‘e kennis fan dizze lytste taal fan Europa.
Fideo Emansipaasje fan Lytse Talen
Martin ter Denge en Henk Wolf prate oer lytse talen en de emansipaasje dêrfan. Martin ter Denge is warber foar it Twintsk yn it bysûnder en it Nedersaksysk yn it generaal. Henk Wolf spant him yn foar it Frysk yn sawol Nederlân as Dútslân. Beide binne bewuste taalbrûkers, dy’t wurk en hobby kombinearje. Yn har petear fine hja in protte oerienkomsten en ek in pear ferskillen yn har omgong mei taal. De fideo is makke yn opdracht fan It Nijs fan de Ried fan de Fryske Beweging.
Ferskate organisaasjes fiere Ynternasjonale Memmetaledei
Op snein 21 febrewaris hawwe ferskate organisaasjes omtinken jûn oan de Ynternasjonale Memmetaledei.
Nije direkteur fan de Stichting Stellingwarver Schrieversronte Abel Darwinkel wie te gast by Buro de Vries, by Omrop Fryslân.
Harkje it fraachpetear hjir werom
Henk Wolf stie de NDR yn Hallo Niedersachsen te wurd oer it Seelterfrysk.
Sjoch de fideo hjir werom.
De Afûk sammele foto’s fan Frysk op ‘e dyk mei de #Frysksichtber
Sjoch hjir de ynstjoerings foar #Frysksichtber
Myn berop is streektaal
Wat docht in streektaalmeiwurker eins? Henk Wolf hat foar de De Ried fan de Fryske Beweging/ It Nijs in fideo makke mei dy fraach, mei’t it tafal wol dat koartlyn trije minsken begûn binne yn funksjes dêr’t de soarch foar in lytse taal tige wichtich yn is. Yn dy fideo fiere se mei-inoar in meartalich petear oer harren wurk, harren winsken en ferwachtingen en oer mooglikheden om gear te wurkjen en fan oare lytse taalmienskippen ideeën op te dwaan.
Abel Darwinkel (1968) is sûnt oktober 2020 direkteur fan de Stellingwarver Schrieversronte. Dêrfoar hat er lang by de Drintske streektaalorganisaasje Huus van de Taol wurke. Hy wennet yn Appelskea.
Helen Christiansen (1991) is yn novimber 2020 begûn as haad fan it Minderheiten-Kompetenz-Netzwerk, de belange-organisaasje fan de taalminderheden yn de Dútsk-Deenske grinsregio. Dat binne de Dútsktaligen yn Denemarken, de Deensktaligen yn Dútslân, de sprekkers fan it Platdútsk en Súd-Jutsk, de Noard-Friezen, de Sinty en Roma. Se hat earder ûnder oaren foar Omrop Fryslân wurke en wennet yn de Noard-Fryske haadstêd Hüsem.
Henk Wolf (1973) wurket sûnt novimber 2020 as wittenskiplik meiwurker by de Oldenburgische Landschaft, dêr’t er neist ûndersyk ek de promoasje fan it Sealterfrysk op ‘e noed hat. Fierder wurket er foar it Frysk ynstitút fan de Ryksuniversiteit Grins. Hy hat earder ûnder oaren foar hegeskoalle NHL Stenden, de Fryske Akademy en de Afûk wurke. Wolf wennet yn it Grinslânske Lula.