Op freed 1 april komt de Baskyske taalaktivist Paul Bilbao nei Fryslân om mei fertsjintwurdigers fan Fryske organisaasjes te praten oer it ‘Protokol om taalrjochten te garandearjen’. Bilbao is foarsitter fan de Kontseilua, in soarte fan Baskysk EBLT dêr’t tsientallen Baskyske organisaasjes by oansletten binne. Yn it ramt fan Kulturele Haadstêd Donostia-San Sebastián 2016 is de Kontseilua dwaande om mei it ûntwikkeljen fan it neamde Protokol. De efterlizzende fraach hjirby is: Wat is der nedich oan praktyske maatregels om de saneamde minderheidstalen gelikense rjochten en mooglikheden te jaan as grutte steatstalen as it Spaansk en it Nederlânsk. De Kontseilua praat dizze maaitiid rûnom yn Europa – fan Sápmi/Laplân oant Ierlân – mei organisaasjes dy’t opkomme foar minderheidstalen om dy út te nûgjen om ideeën en foarstellen foar it neamde protokol yn te leverjen. Ljouwert is yn dit ramt ekstra nijsgjirrich foar de Basken omdat de stêd yn 2018 Kulturele Haadstêd fan Europa is en sadwaande de mooglikheid hat om fierder te gean mei guon fan de taalprojekten dy’t dit jier útfierd wurde yn Donostia-San Sebastián.
Yn oparbeidzjen mei it EBLT organisearret Kontseilua meikoarten twa harksittings yn Ljouwert: Op freedtemiddei 1 april om 17.00 oere yn hegeskoalle Stenden yn Ljouwert en op sneontemoarn 2 april om 10.00 oere by Tresoar. Wa’t it nijsgjirrich fynt om hjir by te wêzen of oars yn kontakt te kommen mei de Basken fan Kontseilua kin him of har oer de mail opjaan by it EBLT: eblt@fryske-akademy.nl.
As tarieding op de harksittings yn Ljouwert is de Baskyske yntroduksjetekst oer it Protocol to ensure language rights al oerset yn it Frysk en it Stellingwarfs.
Wat hâldt it Protokol foar it garandearjen fan taalrjochten yn?
It Protokol is in dokumint dat de lykweardigens fan talen ferdigenet en de ûntwikkeling fan talen yn ûngeunstige situaasjes stipet. It is makke troch boargerynstânsjes en in wittenskiplike kommisje hat der advys oer jûn. It befettet de minimale stappen dy’t nedich binne om de taalrjochten fan alle boargers garandearjen. It resultaat sil presintearre wurde op in gearkomste yn desimber 2016 as ûnderdiel fan Donostia-San Sebastián Europeeske Kulturele Haadstêd yn 2016.
Wearden en prinsipen
Minske- en taalrjochten. Freedsum mei-inoar libje. Taalferskaat en lykweardigens fan talen.
Doelen
In effektyf middel te meitsjen dy’t de ûntwikkeling fan lykweardigens fan talen yn Europa stipet troch in proses fan ynspraak, de foarútgong fan talen yn neidielige situaasjes befoarderet, en om in ûnderskiedend evenemint te meitsjen foar dizze saak yn Donostia.
De Ferklearring fan Barcelona as útgongspunt
De Universele Ferklearring fan de Taalrjochten út 1996 wie in bydrage troch mienskippen dy’t oandacht freegje woenen foar taalrjochten. Tweintich jier letter hoopje wy in nije stap foarút sette te kinnen yn Donostia-San Sebastián.
Liederskip troch de mienskip.
Dit projekt is fan ûnderop, troch de mienskip, ûntwikkele en hat ta doel om de aktiven te stypjen troch gearwurking en de gelegenheid te jaan om harren by gruttere netwurken oan te slúten.
It opstellen fan it Protokol
De neiere stappen dy’t opnaam wurde moatte yn it Protokol wurde foarsteld troch de mienskip en taalpromotors yn de earste seis moanne fan 2016. Neidat it Wittenskiplike Komitee dizze stappen fierder útwurke hat, sil it Organisearjende komitee se presintearje oan de mienskip foar ratifikaasje. Oan de ein fan it proses sil it dokumint presintearre wurde yn Donostia-San Sebastián yn desimber 2016.
Foarstellen kinne dien wurde op de website fan it Protokol.
Inisjatyfnimmers
De Donostia / San Sebastian 2016 Europeeske Kulturele Haadstêd, Kontseilua, en Kontseilua, de Ried fan Sosjale entiteiten foar de Baskyske Taal.
Ynternasjonale organisaasjes
UNPO, LINGUAPAX, PEN International, Elen, Ciemen en ECMI.
Oersetting fan de yntroduksjetekst yn it Stellingwarfs:
Wat is et Protekol veur et Garanderen van de Europese Taelrechten?
Et Protekol is een dokement om de geliekweerdighied van taelen te huden en om op de ontwikkeling van de taelen te passen as et tegenweert. Et is opzet deur verbanen van gewone meensken. Mit goeie raod van een Wetenschoppelike Kemmissie zal et de stappen opnumen die neudig binnen om alle burgers zekerhied te bieden angaonde heur taelrechten. Et risseltaot wodt in ’t volle locht zet op een bi’jienkomst in december 2016, as onderdiel van et jaor dat Donostia-San Sebastián Europese Kulturele Heufdstad is.
Weerden en principes
Rechten van meensken en taelrechten. Mit mekeer in vrede leven. Verscheidenhied an taelen en geliekhied van taelen.
Doelen
Et maeken van goed ark om tot meer geliekweerdighied van taelen te kommen in Europa, deur een perces van mitdoen en van veuruuthelpen van taelen in tegenwerende omstanigheden, en et tot staand brengen van een ni’je tegenstroomse dri’j in Donostia.
Richtpaol: De Verklaoring van Barcelona
De Universele Verklaoring over Taelrechten van 1996 was een bi’jdrege van gemienschoppen die ommedaenken vreugen veur de zaeke van de taelrechten. We bin twintig jaor veerder en we hopen een ni’j stap veuruut te maeken in Donostia-San Sebastián.
Leiderschop deur instellings van gewone meensken
Verbanen van gewone meensken bin mit et projekt begonnen. Doel is de gewone warkers onder de meensken in staot te stellen om een groot verbaand te kommen daor him een grote verscheidenhied an orgenisaosies bi’j ansluten kan.
Et opzetten van et Protekol
De verschillende stappies die in et Protekol kommen moeten te staon, zullen veursteld wodden deur verienings van gewone meensken en taelpromoters in de eerste zes maonden van 2016. As de Wetenschoppelike Kemmissie die stappen uutwarkt het, zal et Orgeniserende Komitee ze prissenteren an de orgenisaosies van gewone meensken om ze te ondertekenen. An et aende van et perces zal et dokement prissenteerd wodden in Donostia-San Sebastián in december 2016.
Veurstellen kuj’ doen op www.protokoloa.eus
