Posts

Posted on

EU-ferkiezingsjûn “Fryslân yn Europa – Europa yn Fryslân” op 23 maaie

yn petear mei trije kânsrike kandidaten út Fryslân foar it Europeesk Parlemint

Yn ’e oanrin nei de ferkiezings foar it Europeesk Parlemint op tongersdei 6 juny organisearret it EBLT op tongersdeitejûn 23 maaie in iepen petear mei de trije meast kânsrike kandidaten út Fryslân. It giet om listlûker Anja Haga fan de ChristenUnie, om Raquel García Hermida-Van Der Walle fan D66 en Sjoerd Wijnsma fan it CDA. As Europeesk oriïntearre organisaasjes wolle it EBLT en Mercator Europeesk  Kennissintrum elkenien graach de kâns biede om ynformeel mei dizze trije Fryske Europeanen yn petear te gean. Wat wolle sy foar Fryslân berikke yn de EU? Hoe wolle se de kontakten mei harren kiezers ûnderhâlde? Sjoernalist Onno Falkena sil de jûn liede.


Trije kandidaten út Fryslân

De Europeeske Uny sil foar elk in rol spylje mei de grutte útdagings fan dizze tiid, mar de Europeeske polityk stiet somtiden fier fan de minsken ôf. Alle oanlieding om neier yn de kunde te kommen mei Anja Haga út Dokkum, Raquel García Hermida-Van Der Walle fan De Gordyk en Sjoerd Wijnsma fan Ljouwert. Wêr wolle sy harren krekt foar ynsette yn Europa? Binne se ek fan doel om op te arbeidzjen yn it Europeesk Parlemint? En wêr sitte krekt de ferskillen tusken Haga en Wijnsma as sy harren yn Brussel oanslute by deselde grutte EPP-fraksje?  

Foar it EBLT binne minderheidstalen, kultuer en ûnderwiis wichtich. Tema’s dy’t yn Europa krekt wat minder heech op de politike aginda steane. Wat kinne we op dizze terreinen fan de trije Fryske kandidaten ferwachtsje? De opset fan de jûn is sa dat it publyk folop de gelegenheid kriget om fragen te stellen oan de trije gadingmakkers. Dat kin ek gean oer foar Fryslân wichtige tema’s as de Lelyline, de melkfeehâlderij of de beskerming fan de Waadsee.

EBLT en Mercator Europeesk Kennissintrum

It Europeesk Buro foar Lytse Talen, EBLT, is in koepelorgaan dat him ynset foar de promoasje en beskerming fan minderheidstalen yn Nederlân. By it EBLT binne mear as tweintich organisaasjes oansletten dy ‘t harren ynsette foar de posysje fan it Frysk, Nedersaksysk, Biltsk of Papiamintsk. It Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen (ûnderdiel fan de Fryske Akademy) ûndersiket meartalich ûnderwiis en taallearen yn Europa. It is in ûnôfhinklike en erkende besoarger fan kennis en ynformaasje, benammen oer regionale en minderheidstalen yn Europa.

Wês wolkom

It evenemint is iepenbier en fergees tagonklik.

Posted on

Learlingen op útwikseling yn Baskelân foar WikiWomen-projekt

Learlingen nei Donostia, Baskelân, foar nije artikels oer belangrike Fryske, Baskyske en Ierske froulju

Ferline wike wienen acht learlingen fan de Havotop yn Burgum op útwikseling yn Baskelân yn it ramt fan it projekt WikiWomen. WikiWomen is in gearwurking fan Fryske, Ierske en Baskyske organisaasjes om lesmateriaal te ûntwikkeljen foar it fuortset ûnderwiis, wêryn’t learlingen digitale -, skriuw- en ûndersyksfeardichheden opdogge troch Wikipedy-artikels te skriuwen.

gender gap

Oanlieding ta it projekt is de gender gap op Wikipedy (Wikipedia): yn de Wikipedy’s yn de measte talen giet sa’n 80 prosint fan de biografyen oer manlju, en mar sa’n 20 prosint oer froulju. Om dat gat te tichtsjen, mar ek om mear artikels yn de minderheidstaal op Wikipedy te krijen, skriuwe learlingen op middelbere skoallen artikels foar op Wikipedy. Tagelyk dogge se dêrmei digitale -, skriuw- en ûndersyksfeardichheden op.

lesmateriaal

De dosinten en learlingen fan it Drachtster Lyceum en de Havotop yn Burgum helpe mei om de lesmaterialen te testen by it ûntwikkeljen derfan. Dat bart ûnder oaren op sa’n útwikseling lykas ferline wike. Sintraal op dy útwikseling stienen de artikels dy’t de learlingen sels al skreaun hienen, bygelyks oer Wyts Juwsma of Linda Terpstra, mar ek it skriuwen fan nije artikels oer Baskyske Wikipedy-weardige froulju.

Dêrfoar gie de groep Fryske, Ierske en Baskyske learlingen nei de tentoanstelling Larruak eta izurrak ta, mei moderne keunst makke troch froulike Baskyske keunstners. Dêrnei wurken alle learlingen mei-inoar gear om oer dy keunstners nije Wikipedy-artikels te skriuwen: yn it Ingelsk, Frysk, Iersk én Baskysk. Neist it wurkjen mei Wikipedy en it skriuwen fan nije artikels, smiet de útwikseling nóch wat weardefols op: it opdwaan fan ynterkulturele kompetinsjes. Sa hawwe se leard oer inoars lânskip, muzyk, iten en gewoanten op ferskate útstapkes. Yn de omgong mei learlingen út oare kultueren kamen se pas echt tsjin wat harren kultuer eigen makket.

foto: Afûk

Yn novimber komme de Baskyske en Ierske learlingen nei Fryslân ta om it projekt mei-inoar ôf te sluten. It (les)materiaal dat it WikiWomen-projekt opsmyt, sil ein dit jier foar alle skoallen yn Fryslân beskikber wêze troch de Fryske lesmetoade Searje 36 en fia www.wikiwomen.eu.

Partners WikiWomen-projekt

It WikiWomen-projekt hat as partners: Mercator European Research Centre / Fryske Akademy, (NL), Learning Hub Friesland (NL), Wikimedia Ireland (IE), Coláiste Oiriall (IE), Euskal Wikilarien Kultura (ES), Antigua-Luberri institute/ Gobierno Vasco (ES). it wurdt koördinearre troch de Afûk.

Posted on

Riemkje Pitstra 80 jier!

It wie 6 maaie in feestlike dei foar Riemkje Pitstra, skriuwster fan de Tomke-ferhaaltsjes. Sy fierde har 80e jierdei. Riemkje waard ferrast troch in prachtich berne-oargel mei echt bewegende poppen, dat spesjaal foar it Tomke-projekt makke is troch Tomke-tekener Luuk Klazenga en syn broer. Klazenga hie spesjaal foar Riemkje ek in prachtige poster yllustrearre, mei de jubilaris yn it middelpunt.

Yllustraasje fan Luuk foar Riemkje haar 80e jierdei. Foto: Afûk

Riemkje Pitstra skriuwt al sûnt it begjin fan it Tomke-projekt yn 1996 de ferhaaltsjes oer it Fryske jonkje Tomke en syn hûntsje Romke, Kornelia de Kangeroe en it buorfamke Yana Yu. Yntusken skriuwe ek Geartsje Douma, Reina&Greetje en Berber Spliethoff mei oan de Tomke-ferhaaltsjes. De ferhalen fan Tomke steane ticht by it deistich libben fan jonge bern en wurde foarlêzen op pjutte-opfanglokaasjes en bernesintra om de Fryske taal te stimulearjen.

It Tomke-projekt wol âlders en profesjonele opfieders ynformearje oer it brûken fan taal yn ’e omgong mei jonge bern. Foarlêzen, ferskesjongen, (taal)spultsjes en oandacht foar de deistige saken binne wichtich foar alle talen, dus ek foar it Frysk.

Posted on

Marianne Veenstra wint Drèents Liedtiesfestival 2024!

Op dunderdag 9 mei 2024 vun de twaalfde editie plaots van het Drèents Liedtiesfestival. In de finale in het ATLAS Theater in Emmen kreeg Marianne Veenstra met het liedtien “t Is zo wisse (as een klontie zuut is)” de mieste stemmen bij de verscheiden vakjury’s. Het Drèents Liedtiesfestival wordt organiseerd deur Stichting REUR. Dit jaor bestun de tv-vakjury oet Eric Bats, Julia Hulshof en Jord Brinkhuis.

Marianne Veenstra. foto: Abbot Studio / Bart de Nes

Zoas ieder jaor wuurden de punten verdield deur een vakjury -underverdield in drie groepen-, boetendes kun ‘t pebliek gedurende de rechtstreekse oetzending van RTV Drenthe via sms een stem oetbrengen.

De aandere negen dielnimmers an het DLF24 waren waren Skuur, Martin Hietkamp, Sister Sister, Ellen Dost, Drèents Grøs, Chantal Hulshof, Werilt, Richard Nijstad en Laura Dik. Vleden jaor wun Lisa Harms het Drèents Liedtiesfestival met “Tot de zun uutgiet”.

winst

Met dizze winst krig Marianne € 2000,- um heur winnende liedtien op een professioniele wieze op te nimmen en oet te brengen en zal ze later dit jaor dielnimmen an het Europees Songfestival veur Minderheidstaolen op het Suns Europe festival in Udine, waor ze het Nedersaksisch vertegenwoordigen zal.

Ook Marianne zal Drenthe vertegenwoordigen op het Regio Songfestival. De dartien regionale, peblieke umroepen organiseert samen een Regio Songfestival. De allereerste editie wuur lesten jaor op 4 november in Utrecht holden. Dit jaor vindt het festival plaots op 9 november in Theater aan het Vrijthof in Maastricht.

Posted on

Streektaal in de zorg: het geneest niet, maar voelt wel beter! 

In het kader van de Dag van de Zorg vragen de Nedersaksische taalorganisaties aandacht voor streektaal in de zorg. Want veel mensen, zeker ouderen, in noordoost-Nederland spreken nog een Nedersaksische streektaal. Hoe fijn is het als zij in hun eigen taal worden aangesproken? Dat voelt vertrouwd! Daarom ontwikkelen Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, Overijsselacademie, het Huus van de Taol, Centrum Groningse Taal en Cultuur en Stellingwarver Schrieversronte mooie projecten om het gebruik van streektaal in de zorg te stimuleren.  

Op zondag 12 mei is het de Dag van de Zorg. Op deze dag, de verjaardag van de wereldberoemde Engelse verpleegster Florence Nightingale, worden alle medewerkers in de zorg in het zonnetje gezet. En dat verdienen ze ook, want ze doen fantastisch werk. Wat heeft streektaal dan met zorg te maken? Veel! Want voor mensen die zorg nodig hebben en die van nature een streektaal spreken, is het heel fijn als ze ook echt in die streektaal worden aangesproken. Dat breekt het ijs en schept een band: het voelt voor hen vertrouwd.

 Mooie projecten

De Nedersaksische taalorganisaties in Nederland erkennen het belang van streektaal in de zorg. Zij werken aan mooie initiatieven om ervoor te zorgen dat het Nedersaksisch weer vaker klinkt in het verzorgings- of ziekenhuis, de thuiszorg, bij de dokter en op andere plekken waar zorg wordt verleend en ontvangen. Een mooi voorbeeld is het zorgzakboekje, een handige vertaalgids voor verzorgenden die hun cliënten in het Nedersaksisch willen aanspreken. Het zorgzakboekje is inmiddels in het Achterhoeks en Twents uitgebracht, de Drentse versie wordt donderdag 16 mei gepresenteerd en de Veluwse variant wordt op donderdag 23 mei geïntroduceerd.

Lao’w ’s plat praoten!

Een mooi vervolg op het zorgzakboekje zijn de gesprekskaarten ‘Lao’w ’s plat praoten’ die Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers heeft ontwikkeld. Dit zijn 20 kaarten met allerhande ‘vraogen um in ’t Achterhooks an de praot te kommen’. De kaarten zijn voorzien van bijpassende, authentieke Achterhoekse foto’s en bieden mooie gespreksstof in het Nedersaksisch. In Drenthe, Overijssel en Gelderland worden er ook lessen streektaal gegeven op (zorg)opleidingen en vrijwilligers van het Huus van de Taol gaan regelmatig op pad om in het Drents voor te lezen in verzorgingshuizen.  

Aandacht waard

Prachtige initiatieven die ertoe leiden dat er weer meer streektaal wordt gesproken in de zorg. De meeste van de initiatieven zijn tegen een relatief kleine vergoeding of zelfs kosteloos aan te vragen door (zorg)instellingen. 

Posted on

Omrop Fryslân betinkt en fiert de frijheid op 4 & 5 maaie

Betinke dogge we by Omrop Fryslân dit jier mei in live útstjoering fan de provinsjale
deadebetinking. Fiere dogge we de dei dêrnei, mei it Noardewyn Live poadium fan Omrop
Fryslân op de Wissesdwinger yn Ljouwert. Belibje it troch derby te wêzen of sjoch it live op
telefyzje.

Op 4 maaie stjoert Omrop Fryslân de provinsjale deadebetinking yn de Prinsentún yn Ljouwert live út op radio en telefyzje. Mei muzyk fan de Fryske Ambassadeur fan de Frijheid, Kaspar, en Brassband Hossanah. Fierder is Jacques Kooistra, de soan fan nazi-jager Jack Kooistra, fan de stifting Hunting Jack, oanwêzich. Boargemaster Van Haersma Buma fan Ljouwert sil in taspraak hâlde. De presintaasje komt fan Eric Ennema.

De Deadebetinking is op 4 maaie om 19.30 oere live te folgjen by Omrop Fryslân.

Omrop Fryslân op it Befrijingsfestival

We ha in jier sûnder moatten, mar Omrop Fryslân is werom mei in eigen poadium op it
Befrijingsfestival yn Ljouwert. Omrop Fryslân sil mei Noardewyn Live de Wissesdwinger omtsjoene ta in muzikaal doarpsplein. De presintaasje leit yn hannen fan Willem de Vries en Eric Ennema.

Understeande nammen stean kommende snein op it poadium fan Omrop Fryslân:

14.00 oere – Nothing/Kaydee and the Goodfornothing Boys
14.45 oere – F.O.D.
15.30 oere – Bildtstar
16.15 oere – Folgas
17.00 oere – Jitiizer
17.30 oere – De Doelleazen

It Omrop Fryslân poadium is fan 14.00 oant 18.00 oere te finen op de Wissesdwinger yn Ljouwert en is online en op telefyzje live te folgjen.

Noardewyn Live op Befrijingsfestival 2017 – boarne: Omrop Fryslân
Posted on

Unyk histoarysk damboerd smyt nij ljocht op komôf Frysk damspul

Frysk damje, ek wol ‘Oer Alles’ neamd, is in hiel âld spul. It wurdt al sûnt de santjinde iuw beoefene. It Fryske damspul wurdt spile op in boerd mei 100 fjilden en hat unike slachregels. Yn tsjinstelling ta it gewoane damjen meist by Frysk damje alle kanten op slaan: skean, rjochtút en oerdwers. 

Lineboerd

Oait bestie it damboerd út linen en net út fjilden. It lineboerd – dat noch hieltyd brûkt wurdt – komt oarspronklik út Noard-Afrika en ken deselde slachregels as it Frysk damjen. Mar wêr komt it fjildeboerd wei en hoe lang bestiet dat eins al? Konkreet bewiis op dizze fraach bleau út en dêrmei ek antwurd op de fraach wêr’t de oarsprong fan it Fryske damspul leit. Oant no ta… In unyk histoarysk spylboerd yn it Rijksmuseum, fersierd mei mear as 280 sulveren plaatsjes mei prachtige gravueres, blykt it ûntbrekkende puzelstikje te wêzen yn de skiednis fan it Fryske damspul.

Undersiker en leafhawwer fan it Frysk damjen Marten Walinga besocht it Rijksmuseum en kaam dêr in unyk histoarysk damboerd tsjin, datearre tusken 1600 en 1650 en ôfkomstich fan de Ljouwerter keunst- en antykhanneler A. C. Beeling. It bestean fan dit damboerd – dat op it iuwenâlde spylboerd Alquerque út it Midden-Easten liket – wie by Walinga al bekend, allinne fertelde it byskrift him no dat de slachregels fan dit damboerd eksakt oerien lykje te kommen mei de slachregels fan it Frysk damjen. 

Nei in yngreven ûndersyk docht bliken dat it boerd nei alle gedachten troch in Fryske sulversmid út Kollum makke is foar ien út de aadlike Botnia-famylje. Troch de datearring, it type boerdspul én de Fryske ôfkomst kin it net oars as dat dit damboerd it Frysk damjen yn syn alderearste foarm sjen lit. Mei dêrtroch wurdt ek oantoand dat de oergong fan it damboerd mei 64 fjilden nei it damboerd mei 100 fjilden in Fryske oarsprong hat en dizze kennis toant dêrnei wer oan dat it hjoeddeistige ynternasjonale damspul fan it Fryske damspul ôflaat is.

Foto: Tresoar

Publykslêzing en workshop Frysk damje foar jongerein

De útkomsten fan it ûndersyk presintearje we graach oan it publyk. Dêrom organisearje Tresoar en stichting WFD (World Championship Frisian Draughts) op 16 maaie om 20.00 oere yn Tresoar in publykslêzing dêr’t Marten Walinga oer de skiednis fan it Frysk damjen en de útkomsten fan syn ûndersyk yn fertelt. Yn de middei om 16.00 oere krije jongeren fan it fuortset ûnderwiis les yn Frysk damjen en spylje dêrnei online in toernoai. Mear ynformaasje oer de lêzing en workshop stiet op tresoar.nl ûnder aginda.

Tinksportkolleksjesintrum Tresoar

Tresoar – literatuermuseum, argyf en biblioteek Fryslân –  beheart boeken, tydskriften en argiven op it mêd fan de fjouwer grutte tinksporten skake, bridge, go en damje (wêrûnder Frysk damje). Ut it  Tinksportkolleksjesintrum wei fasilitearret Tresoar wittenskiplik ûndersyk, lykas it ûndersyk fan Marten Walinga nei it unike damboerd yn it Rijksmuseum. 

  • Datum: Tongersdei 16 maaie 2024
  • Tiid: Workshop foar jongerein om 16.00 oere, publykslêzing om 20.00 oere
  • Lokaasje: Tresoar, Boterhoek 1 yn Ljouwert
  • Kosten: fergees tresoar.nl/bezoeken/agenda
Posted on

Nije webside De Moanne

De nije webside fan de Moanne, yn geef Frysk, live gien. De side is frisser, oersichtliker en   dúdliker. Troch de berjochten better op tema yn te dielen, kinst fluch fine watst sikest.

Nij is ek de gearwurking mei Merk Fryslân, dêrtroch binne no op de webside alle kulturele aktiviteiten yn in aginda werom te finen. De webside is hjir te besjen.

Posted on

Oprop Tryater: figuranten Fanfare 

Een grote locatievoorstelling is niet compleet zonder figuranten! Voor Fanfare is al een hele gelegenheidsfanfare opgezet met ruim dertig fanatieke muzikanten; daarnaast zijn er ook nog figuranten nodig. 

Liket it dy altyd nochris leuk om mei te dwaan oan sa ‘n grutte teäterproduksje? Jou dy dan foar 1 maaie op fia it oanmeldformulier.

Posted on

Sjochtip: It Grut Frysk Diktee

Op woansdei 24 april sit de Steateseal fan it Provinsjehûs wer fol mei swittende minsken dy’t de dikteetekst fan it Grut Frysk Diktee sûnder flaters besykje te skriuwen. Waar- en klimaatsaakkundige Gerrit Hiemstra skriuwt dit jier de dikteetekst. Njonken de tweintich kandidaten dy’t harren kwalifisearje kinne, sille ek fiif teams ûnderling de striid mei-inoar oangean. De teams fan dit jier binne bekende Friezen mei ûnder oare Marijke Groenewoud en Steyn Land, Yung Frysk, de Harkemase Boys, Freonen fan Fryske organisaasjes en studinten Frysk fan de Universiteit fan Amsterdam.

Tekst fan Gerrit Hiemstra

Ferline jier waard de tekst skreaun troch sjongeres Iris Kroes, doe gie it oer in bepaalde faze yn it libben. Dit jier weaget Gerrit Hiemstra him oan it skriuwen fan de dikteetekst dy’t gean sil oer de ympakt fan it klimaat.

“Ik woe it oer it klimaat ha”, seit Hiemstra. “Mar dat is in hiel grut ûnderwerp mei in hiel soad ferskillende ynfalshoeken. Uteinlik haw ik keazen om foaral oer it minsklike aspekt te skriuwen. It komt derop del dat we ôfskied nimme moatte fan it klimaat fan eartiids en dêr hawwe in soad minsken grutte muoite mei.”

Fan bekende Friezen oant Harkemase Boys

Njonken de tweintich kandidaten dy’t harren kwalifisearje kinne, sille ek fiif teams ûnderling de striid mei-inoar oangean. De teams fan dit jier binne Bekende Friezen, Yung Frysk, Harkemase Boys, Freonen fan Fryske organisaasjes en studinten Frysk fan de Universiteit fan Amsterdam.

Skriuw mei op woansdeitejûn 24 april

It Grut Frysk Diktee wurdt op woansdei 24 april om 19.30 oere útstjoerd by Omrop Fryslân. De organisaasje fan it diktee is yn hannen fan de Afûk, it Taalsintrum Frysk (Cedin), de Fryske Akademy, Provinsje Fryslân en Omrop Fryslân.