Wy sjogge werom op in moaie middei om de Europeeske Dei fan de Talen, European Day of the Languages, te fieren op 26 septimber.
Taalynklusyf ûnderwiis stie yn de skynwerpers mei sprekkers Hilda Heyde en Janke Singelsma fan de Rutu Foundation en Lectoraat Meertaligheid en Geletterdheid (NHL Stenden Hegeskoalle ).
Dichter fan Fryslân Sigrid Kingma skreau in gedicht spesjaal foar dizze dei en muzyk klonk der fan Grunneger Troebadoer Jan Henk de Groot.
Stichting Bildts Aigene hout in ’t winterseisoen twee kursussen: Bildts voor niet-Bildtstaligen en Bildts foor Bildtstaligen.
Cursus Bildts voor niet-Bildtstaligen
Er wordt aandacht besteed aan het begrijpen, het lezen en het spreken van het Bildts in ongeveer 12 lessen. De lessen worden op woensdagavond gegeven van 19.30-20.45 uur in de bibliotheek te St.-Annaparochie. De eerste les is op 26 oktober a.s. Er hebben zich al vijf opgegeven, maar er kunnen nog vijf bij. Dus geef je snel op.
Cursusgeld: € 50,00, incl. lesmateriaal, koffie/thee. Opgave vóór 13 oktober a.s. bij kursus@bildtsaigene.nl of 06-16675779.
U kunt (daarnaast) ook digitaal de cursus volgen: www.digibildts.nl Voor cursisten gratis, voor anderen € 5,00. Mail: kursus@bildtsaigene.nl
Kursus Bildts foor Bildtstaligen
D’r wort andacht geven an ’t lezen, ’t praten en ’t skriven in de Bildtse taal in ongefeer 12 lessen. De lessen worre op woensdegaven geven fan 19.30-20.45 uur in de bibletheek te St.-Anne. De eerste les is op 26 oktober 2022.
Kursusgeld: € 50,00 inkl. lesboeken, koffy/thee. Mochten jou een fan de boeken al hewwe, dan worre die kosten d’r útteraard ôftrokken. Opgave fóór 13 oktober e.k. bij kursus@bildtsaigene.nl of 06-16675779
Jou kinne (dernaast) ok digitaal de kursus folge: www.digibildts.nl Foor kursisten fergeefs, foor ânderen € 5,00. Mail: kursus@bildtsaigene.nl
Op freedtejûn 1 april hâldt Frysk Dichterskollektyf RIXT wer in Literêr Sirkwy. Dizze kear wurdt de jûn organisearre yn gearwurking mei Tresoar. It wurk fan byldzjend keunstner Kor Onclin foarmet de oanlieding. In seleksje út it wurk fan Onclin is te sjen yn de tentoanstelling Ferwûndering & Ûngerêstens yn Obe, poadium foar Fryske kultuer. Ferskate dichters fan RIXT hawwe op útnûging fan Tresoar poëzy skreaun by skilderijen fan Kor Onclin. Guon fan dy gedichten, ynklusyf in pear fan Onclin sels, binne opnommen yn de tentoanstelling.
Kor Onclin (Ljouwert, 1918-2003) wurke yn in lyrysk en abstrakt ekspressionistyske styl. Syn kleurgebrûk is faak oerdiedich. In troch Onclin skildere kop is in lânskip, dêr’t it libben syn spoaren trochhinne lutsen hat. Onclin wie altyd op ‘e syk nei de ferwûndering: it finen en op ‘e nij finen dêrfan. Fan 1978 oant 2002 wennet en wurket er mei syn frou Marleen yn it Frânske doarp Privas yn de Ardèche. Syn kleuren krigen dêr noch mear helderheid, syn styl waard der noch persoanliker en yntinser.
Dichteres Griet Westra skreau in haikû by it skilderij Upside-down út 1995.
fielst dy sûnder siel
sa blau, dyn wrâld sa readrau
do rinst dwers troch my
Oare dichters fan wa’t poëzy yn de tentoanstelling te lêzen is, binne Tryntsje van der Veer, Edwin de Groot en Syds Wiersma. Sy litte har gedichten op 1 april klinke by de doeken fan Onclin. De dichters Carla van der Zwaag, Mees van Rijswijk, Dêrgjitr en eilândichter fan Skylge, Ina Schroders-Zeeders, binne ek presint. Dêrnjonken fertelt Marleen Onclin it ferhaal fan it libben, de ynspiraasje en de keunst fan har man.
De Biltske muzikanten Jan de Vries en Ruben Bus meitsje muzyk. In jûn sûnder muzyk is gjin Kor Onclin-jûn. As keunstner socht Onclin de eigen minske- en stimmuzyk. Hy spile boppedat graach jazz.
De jûn wurdt ôfsletten mei in iepen poadium. Dichters dy’t optrede wolle, kinne har oanmelde by ynfo@rixt.frl
De literêre jûn wurdt mooglik makke troch in subsydzje fan de gemeente Ljouwert.
Datum: 1 april 2022
Plak: Obe, poadium foar Fryske kultuer – Oldehoustertsjerkhôf, Ljouwert
Tiid: 19.30 – 21.30 oere (ynrin 19.00)
Tagong: €5
Oanmelde fia ynfo@rixt.frl
’t Bildts diktee is ’n begryp worren. Der binne wij wakker wiis met. Ok is d’r altiten ’n prot deelname en der binne wij nag wizer met. Jim begripe dat wij d’r weer och soa’n nocht an hewwe om ’t diktee te houwen, fooral omdat ’t fleden jaar niet deurgaan kon deur korona. Dut jaar de fijfde edisy. Dut sil op donderdeg 31 maart 2022 heve. En alle jaren gaan wij naar ’n ânder plak op ’t Bildt. Dut jaar wort ’t Bildts diktee in ’t MFC in Froubuurt houwen.
Dut jaar het Leendert Ferwerda ’t diktee skreven en dan komt ’t fansels helendal goed. Wij binne in elk gefal benijd wer’t ’t diktee over gaan sil en wat dut jaar de ‘instinkers’ binne.
En wij sêge ’t nag maar ’s ’n keer: ’t gaat niet om ’t winnen. Je hoeve echt niet bij de allergoeisten te sitten om met te doen. Bist mâl. Je kinne ommers jesels teste hoe’t ’t staat met dyn kinnis fan de Bildtse taal. En geniete fan ’t ferhaal dat ’t diktees dochs is. Just, bij de Elfstedentocht hewwe je ok te krijen met wedstriid- en toerrijers. En allenig de bêste drie worre trouwens in Froubuurt bekindmaakt…
Niks hoeft dij derom nag teugen te houwen om met te doen, dochs? Ooit de Bildtse kursus folgd? Dan is dut ommers ’n mooie gelegenhyd om weer ’s te têsten hoe’t ’t met dyn Bildts staat.
Wel graag allegaar ’n pin (meskien foor de wissighyd twee) metnimme trouwens. Pepier hoeve jim niet met te nimmen.
Wie wort de opfolg(st)er fan Hein Jaap Hilarides of wint hij op ’e nij…?
’t Is nou foor de tiende keer dat ’t themaboeky ‘Tomke’ in ’t Bildts ferskynt. En at d’r ’n pretsy komme mot, dan mot dat fansels altiten weze en dat fiere wij útteraard met peuters/kleuters fan 3-6 jr.
Dut fesy sil op saterdeg 25 septimber e.k. plakfine in de bibletheek fan St.-Anne en ’t begint om 15.00 uur. Bauky Luinstra en Hein Jaap Hilarides sille deuze overdâg ’t programma fersorge.
Foor de kines is d’r fansels ranja met wat lekkers d’rbij en foor de ouweloi is d’r koffy of thee.
Wel wille wij graag wete hoefeul kines d’r komme op ’t fesy fan Tomke. Dus wille jim d’rhine, haal dan even ’n fergeefse kaart út de bibletheek. Klopt, foor ’n kaartsys hoeft niet betaald te worren. Dat sou ok ’n núvvere boel weze at wij jim betale late foor ’n fesy!
Heel graag tot saterdeg 25 septimber e.k.
Undersyk fan it Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) lit sjen dat likernôch in kwart fan de minsken yn Nederlân thús it meast in oare taal as it Nederlânsk praat. Sa’n 10% fan de minsken praat thús in regionale taal en 5% fan de minsken praat in dialekt thús.
Yn Fryslân praat 40% benammen Frysk thús, yn Limboarch is dat 48%. It Nedersaksysk wurdt yn Drinte troch 31% thús praat, yn Grins troch 26% en yn Oerisel troch 24%. It Frysk en it Limboarchsk wurde ek bûtendoar in soad brûkt, lykas op it wurk, op skoalle, by offisjele ynstânsjes (bygelyks it gemeentehûs of sikehûs), yn winkels of hoareka of mei buorlju en freonen.
Far mear ynformaasje kinne jo nei it oersjoch en it folsleine ûndersyk sjen.
Omrop Fryslân hat omtinken jûn oan it ûndersyk mei heechlearaar Goffe Jensma en deputearre Sietske Poepjes.
Gasten fan goed 15 restaurants komme yn de kunde mei ús rike taalferskaat mei help fan Keimpe de Krokodil.
As it foarútsjoch kloppet, sille der hieltyd mear besikers út eigen provinsje en fan dêrbûten in besite bringe oan de hoareka yn Fryslân. Dat is in moai momint om de gasten yn de kunde komme litte mei it Frysk en it rike taalferskaat fan Fryslân. Dêrom yntrodusearre de Afûk op 8 july by Restaurant & Partycentrum De Pleats yn Burgum in oanbod foar restaurants, besteande út in placemat fol spultsjes en it meartalige lêsboekje ‘Iis foar Eef’ foar de jongste gasten.
It idee foar it nije oanbod komt fan studinten fan it ROC Friesland College. Sy hawwe de ôfrûne perioade ûndersyk dien nei it binen fan klanten mei help fan de Fryske taal. Neffens de studinten fan de oplieding Travel & Hospitality is benammen it wachtsjen op it iten foar bern in dreech putsje.
Allerhande meartalige spultsjes op in placemat meitsje dat wachtsjen moai wurk wurdt. As de bern ek noch in grappich lêsboekje mei nei hûs krije is it feest kompleet.
By Keimpe op reis steane de autochtoane talen fan Fryslân sintraal. Dêrby wurde de spultsjes en ferhaaltsjes altyd yn it Frysk oanbean en yn de oanbelangjende regio’s/stêden ek yn de eigen taalfariaasje (Biltsk, Dokkumers en Franekers). Fansels wurde gasten dy’t dy talen (noch) net machtich binne goed by de hân naam yn it Nederlânsk en Ingelsk. Sa binne de produkten oansprekkend foar minsken dy’t Frysk, Biltsk, Dokkumers of Franekers prate, mar ek hiel nijsgjirrich foar bygelyks toeristen fan bûten de provinsje, dy’t net bekend binne mei de talen.
Keimpe de Krokodil
Keimpe de Krokodil stiet symboal foar taal- en lêsbefoardering foar bern fan 4-8 jier. Hy is gek op lêzen en wol bern en âlden stimulearje om te kiezen foar Fryske ferhalen, dêr wille oan te belibjen en sa de meartaligens te befoarderjen. Dat docht Keimpe al in oantal jierren op skoalle, yn de metoade Spoar 8. Sûnt ferline jier berikt Keimpe de bern ek thús troch de Fryske Foarlêswike yn de biblioteken. En no giet Keimpe op reis!
Dielnimmende restaurants
De Pleats yn Burgum, Restaria ’t Luifeltje yn Burgum, Zwarte Haan yn Sint Jabik, Wapen van Baarderadeel yn Jorwert, De Viersprong yn Koatstertille, De Hûskeamer yn Aldegea (Sm), De Winze yn Wyns, HCR de Harmonie yn Seisbierrum, ‘t Posthús yn Burdaard, de Blikvaart yn Sint Anne, Land en Zeezicht yn Holwert, De Dikke Draai yn Surhústerfean, Veldzicht yn Mitselwier, de Pater yn Engwierrum, De Leyen yn De Rottefalle, Bloemketerp yn Frjentsjer en The Friezinn yn Westhoek.
Mear ynformaasje oer Keimpe en oanmelde foar Keimpe op reis kin fia www.keimpe.frl
Mei tank oan de gemeenten Achtkarspelen, Noardeast-Fryslân, Waadhoeke en Tytsjerksteradiel kinne bedriuwen út dy gemeenten fergees gebrûk meitsje fan it oanbod.
Gerard de Jong út Luwt gaat in de gemeente Waddenhoek an ‘e gang as meertalighydskoördinator. Om de fier talen in de gemeente de juste plak, andacht en sichtberens te geven, is d’r behoefte an ‘n sterke en stabile ferbining met partners in ‘t feld. ‘n meertalighydskoördinator kin hier foor sorge.
Gerard de Jong (1979, St.-Annaparochie) is op dut stoit nag hoofdredakteur fan de Bildtse Post. Fan 1 juny ôf sil hij in syn nije funksy ‘n sinjalerende, stimulerende en ferbinende rôl speule bij bestaande en ontlúkkende taalinisjativen. Dernaast gaat hij ‘t taalfeld in Waddenhoek ferteugenwoordigen en hur belangen behartigen in ‘t netwerk fan relevante overheden en provinsjale, landlike of Europese taalorganisasys.
Robuust taalnetwerk
“Ik bin d’r och soa wiis met dat Waadhoeke ’t fertrouwen in mij stelt as eerste meertalighydskoördinator, omdat ik dink dat deuze funksy mij op ‘t liif skreven is. Waadhoeke is met hur rykdom an taal ’n unike gemeente; ’n rykdom die’t wij koestere en feerder útbouwe wille. ’t Is myn taak om – tegaar met de enthoesjaste taalpartners fan ’t Bildts, Franekers, Frys en ’t maatskaplik feld – meertalig Waadhoeke naar ’n hoger plan te tillen. ’n Robúst taalnetwerk, meer andacht foor de klaine talen op skoal en ’t fergroaten fan de sichtberhyd en diversiteit an talen: dat is ’t doel. Soadat elke beweuner fan Waadhoeke hur frij foelt om de aigen taal – welke dat ok maar is – te brúkken,” zegt De Jong.
Meertalighyd behouwe en fersterke
Waddenhoek is groats op hur meertalighyd en wil deuze behouwe en fersterke. Se streeft na meer gebrúk fan ‘t Frys, Bildts en Franekers in ‘n gemeente en gemeenskap wer’t ’t gewoan is om deuze talen naast- en deurnander te brúkken. De gemeente werkt hieran in nauwe samenwerking met allegaar partners, weronder Stichting Bildts Aigene, Genoatskap foar ut behoud fan ut Franekers, Afûk, Bibletheken Noord Fryslân en ‘t (basis)onderwiis (Taalplatform Waadhoeke). D’r wort ansloaten bij de ambisys fan de provînsy Frysland op taalgebied.
De funksy fan de meertalighydskoördinator is foor ‘n perioade fan fier jaar en wort met-mooglik maakt deur subsidy fan de provînsy Frysland.
Op 26 septimber fierden wy de Europeeske Taledei, in dei dat sûnt 2001 de meartaligens en it taalferskaat yn Europa fierd.
Yn de riedseal fan gemeente Waadhoeke, dy’t deselde deis kampanje fierde om “mooi dyn aigen taal” te praten, hearden wy it ferskaat oan taal yn Nederlân mei optredens fan Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja, Grinslanner dichteresse Fieke Gosselaar, muzyk fan Bilkert Jan de Vries en ‘Nijntje in it Franekers.’
Sjoch hjirûnder it evenemint wer werom!
It evenemint foar Europeeske Taledei waard organisearre troch in gearwurkingsferbân fan it Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT), Mercator Europeesk Kennissintrum/Fryske Akademy, gemeente Waadhoeke en City of Literature Ljouwert.
