De ni’jste rapportage / evaluaosie van et Committee of Experts van de Raod van Europa is op 14 december jl. publiceerd op de webstee van de Raod van Europa en is wisse een degelik, uutvoerig en genuanceerd stok wodden. Et Kommetee schrift dat ze niet alle positieve punten numen zullen over et taelbeleid veur de regionaole taelen en minderhiedstaelen, mar wel de punten van zorg angeven zullen. Een goed ding is dat as Appendix II de reaktie van oonze Rieksoverhied opneumen is, in de persoon van minister Ronald Plasterk van Binnenlaanse Zaeken (zommer 2016).
Netuurlik signaleert et Kommetee alderhaande positief beleid en goeie aktiviteiten, uteraord zonder dat ze volledig perberen te wezen. Et Kommetee nuumt o.e. et gebruuk van et Grunnings en Drents op de regionaole radio en tillevisie, drie tiedschriften hielemaole of veur een pat in et Drents, et Drentse onderwiesprojekt van Stenden in Emmen, et gebruuk van de streektael op veul lekaole radiozenders, et Drents lietiesfestival, et gebruuk van Drents en Grunnings in de regionaole passe, en ok et promoten van Grunnings, Drents en Overiessel in de zorg – alhoewel de Raod van Europa ok berichten krigt dat passeniel deur et management instrukties geven wodt om de streektael niet te bruken.
Et Kommetee klaegt wel dat ze vanuut et Gelderlaand weinig info kregen hebben over de situaosie, mar ze verwaachten dat ok daor de steun veur et Nedersaksisch deurgaot. Uut Stellingwarf weg nuumt et Kommetee o.e. et twiemaondelike tiedschrift ‘De Ovend’, de inzet van de Stellingwarver Schrieversronte veur et onderwies: et veurleesprojekt in et kader van de ukkespeulplakken, et vervlechten van et Stellingwarfs in projekten angaonde de regionaole kultuur (‘hiemkunde’) en de ontwikkeling van onderwiesmateriaol.
Vanuut de helikopter: et rappot
Hiernao wodt een schets geven angaonde de pesisie en rikkemedaosies angaonde et Nedersaksisch. Et rappot is mit baseerd op et on-the-spot-bezuuk van 1-3 meert 2016, mit alderhaande overlegsituaosies. Nogal wat Nedersaksische orgenisaosies hebben in die tied ok schriftelik infermaosie geven an et Kommetee van Deskundigen. Dat overleg begin meert was ok mit SONT, de Nedersaksische streektaelinstituten en de Nedersaksische overheden, zoks naemens de vier perveensiebesturen en de beide Stellingwarver gemienten. Argens eers op disse webstee vien ie meer angaonde et Fries en aandere taelen die nuumd wodden in de rapportage.
Et Committee of Experts nuumt vanuut een helikopterview an et begin van heur rapportage / evaluaosie dat de diel 2-taelen Nedersaksisch en Limburgs bruukt wodden in kulturele aktiviteiten, op et internet en in sociaole media, en konstateert dat ze wat et onderwies anbelangt aenlik allienig anwezig binnen as projekten en aktiviteiten in et basisonderwies.
Heur rappot geft hiel wat inkiekies en rikkemedaosies veur een goed taelbeleid, daor ze de Rieksoverhied toe oproepen en anmoedigen (uteraord de regionaole lekaole overheden inbegrepen).
Algemiene onderwarpen
Et Kommetee brengt op ‘e bodden dat ze de veurige keer naor de Nederlaanse Rieksoverhied toe angeven hebben dat SONT – veur de sprekers van et Nedersaksisch – hiel graeg de toepassing van diel III wol. Daorbi’j het et Kommetee et Riek anmoedigd om tot overleg over te gaon. Zoks om goeie wegen te vienen veur de toepassing van et haandvest en veur de verbetering van de pesisie van et Nedersaksisch. Et Kommetee nuumt nog et debat in de Twiede Kaemer in meie 2013, waorin de regering niet richting een toepassing van diel III wol, wiels daor ok onvoldoende perti’jen steun an geven wollen. Sund is et kommen tot een konstruktief overleg van de minister en SONT en vervolgens tot een overienkomst mit as risseltaot een konvenant-tekst, om douk overgaon te kunnen tot een eigen nationaole erkenning en tot veerdere verbetering van de pesisie van et Nedersaksisch. Et Kommetee is d’r wies mit en bemoedigt et deurgaon van de gesprekken van Riek, Nedersaksische overheden en SONT om te kommen tot verbetering de pesisie van Nedersaksisch en de verstarking en bescharming d’r van. Et Kommetee is beni’jd naor de inhoold van et kommende konvenant angaonde de nationaole erkenning en nemt zoks geern mit in zien beschouwings in de volgende cyklus van monitoring. De zesde zal dat dan wezen.
Rikkemedaosies
Angaonde et Nedersaksisch bin de volgende rikkemedaosies van groot belang.
- Eerder al wodde et volgende anraoden. Et is goed om een algemiene, strukturele dialoog in te richten mit vertegenwoordigers van de verschillende regionaole en minderhiedstaelen in Nederlaand; zoks angaonde de uutvoering van et haandvest en de verwarking en toepassing van de rikkemedaosie die volgen uut de monitortechniek van et haandvest. Dat is niet van de grond kommen, dat as vervolg lezen we now: ‘Et Kommetee van Deskundigen bemoedigt de Nederlaanse autoriteiten om een struktureerd beleid in te stellen veur de toepassing van et Haandvest dat alle regionaole of minderhiedstaelen anbelangt, in nauwe saemenwarking mit de sprekers’
- Et Kommetee vietert an om et gebruuk te stimuleren in et eupenbaore leven, in et biezunder in de media, op ekenomisch gebied en sociaol leven (m.n. in de zorg veur zieken en oolderen)
- Et Kommetee moedigt de Nederlaanse autoriteiten an om ‘links’ tussen sprekers van de regiotaelen te verbeteren
- En dan een hiele belangrieke, nao een genuanceerd beeld van de bestaonde situaosies in de Nedersaksische regio’s: Et Kommetee van Deskundigen moedigt de Nederlaanse autoriteiten an et onderwies van et Nedersaksisch een betere staotus te geven, dat wil zeggen die van een vaast schoelevak. Et moet naor starker en meer, in et biezunder in de veurschoelse edukaosie en in et vervolgonderwies.
- Et Kommetee moedigt ok an om tot een beter financieel kader veur studie en onderzuuk van regionaole taelen of minderhiedstaelen te kommen, an universiteiten of vergeliekbere instellings. Negatief veurbeeld is de slechte situaosie van et Aachterhoeks an et Gelderse Ecal, daor et Ecal de Raod van Europa ok mit naodrok op wezen het in et kader van et on-the-spot-bezuuk.
- Et Kommetee radt om angaonde de regionaole en minderhiedstaelen te zorgen veur een veurziening die zorgt veur meer respekt, begrip en verdreegzemhied.
Reaktie van de Rieksoverhied; erkenning mit konvenant Nedersaksisch
In zien reaktie geft de minister van Binnenlaanse Zaeken an bliede te wezen dat et Kommetee netisie neumen het dat et Riek in goed overleg is mit regionaole en lekaole autoriteiten en de (vertegenwoordigers van de) sprekers. De minister zegt toe bi’j de volgende evaluaosiecyklus rekening te holen mit de procedure om de verschillende betrokken instaansies / sprekersgroepen bi’j ien en aander te betrekken. Hi’j hoopt in de twiede helte van 2017 een symposium te orgeniseren over taelbeleid, toepassing en weensen. Al evaluerende zal et angaon op al dan niet een vaaste struktuur van overleg. Wat et onderwies betreft nuumt de minister de roeme meugelikheden mar toegelieke ok op et kerakter van et niet verplicht wezen.
As laeste nuumt de minister bliede te wezen dat et Kommetee netisie neumen het van et deurgaonde overleg mit de Nedersakische overheden en SONT om te kommen tot een nationaole erkenning en een gezaemelik meerjaorepergramme; zoks wodt vaastelegd in een konvenant. Dat zal de weenselikhied en belangriekhied onderschrieven van een blievend volweerdig bestaon van et Nedersaksisch, zo schrift de minister.